Стерилдеу

Стерилдеу (лат. sterilis) — обьектегі тіршілікке икемді барлық микроорганизмдер мен олардың спораларын толық жою немесе олардан тазарту болын табылады. Бұ л кезде стерилденентін заттардың қ асиеттері ө згермеуі керек. Стерилдеудің физикалық жә не химиялық тә сілдері болады.

Физикалық тә сілдерге қ ыздырып стерилдеу, жоғ арғ ы жиілікті токтармен стерилдеу, ультракү лгін жә не радиациялық сә улелермен стерилдеу, ультрадыбысты стерилдеу жә не стерильді фильтрлеу жатады.

Медицинада ең кең қ олданылатын тә сіл — бумен немесе қ ү рғ ак ыстық пен қ ыздырып стерилдеу. Қ ыздырып стерилдеу микробтық клеткаларды лирогенетикалық ыдырату, белоктардың қ айтымсыз коагуляция немесе микроорганизмдердің ферменттік системаларын бү зуғ а негізделген.

1. Ауамен стерилдеу. Бү л тә сілмен стерилдеу қ ү рғ ақ ыстық ауамен ауа стерилизаторларында (кептіргіштерде) 180-200°С температурада жү зеге асырылады. Стерилдеудің нә тижелігі температура мен мерзімге байланысты. Ауамен стерилдеу термиялық тө зімді ү нтақ дә рілерді, минеральды жә не ө сімдік майларын, ланолин, вазелин, балауыз, металдан, шыныдан, фарфордан жасалғ ан бү йымдар ү шін қ олданылады.

Дә рілік заттардың ерітінділерін кептіргіш шкафтарда стерилдеуге болмайды, себебі температурасы 100-120°С ауа нашар жылу ө ткізгіштігіне байланысты ерітінділердің стерилдеу температурасына дейін тез қ ызуын қ амтамасыз етпейді. Мысалы, кө лемі 200 мл натрий хлориді ерітіндісін температурасы 120 °С кептіргіш шкафта салғ анда, бір сағ аттан кейін осы ерітінді 60 °С-қ а дейін ғ ана қ ызады. Температурасы жоғ ары ыстық ауа дә рілік заттардын ыдырауын жә не қ ү тылардьщ (флакондардьщ) ішіндегі жә не сыртындағ ы қ ысым айырмашьглығ ы нә тижесінде қ ү тьшардьш жарыльш кетуін тудыруы мү мкін.

2. Бумен стерилдеу. Бү л тә сіл жоғ арғ ы температура мен ылғ алды Ү йлестіріп қ олдануғ а негізделген. Осы жағ дайда белоктардың коагуляциясы 56 °С температурада басталады. Фармацевтік ө ндірісте сенімді, тез жә не экономикалық тиімді 120°С температурада қ анық қ ан су бумен қ ысым кө мегімен стерилдеу тә сілі қ олданылады. Бү л жағ дайда тек вегетативті емес, споралық микроорганизмдер де ө леді. Стерилдеу мерзімі препараттың физико-химиялық қ асиеттеріне жә не ерітіндінің кө леміне байланысты 30 минуттан аспайды.

Қ ысым ә сері бойынша бумен стерилдеу бумен жү мыс істейтін стерилизатор автоклавтарда жү ргізіледі. Бү л ү шін АП-7, АП-18 ТИГТП стерилизаторлары кең інен қ олданылады. Стерилизатордың екі есігі бар, біреуінен стерильденетін енімді салады да, екіншісінен стерилденген ө німді шығ арып алады. Стерилизатордың корпусы катан бумен қ ыздырылады. Стерилдеуші камерағ а ауаны ығ ыстыру ү шін ө ткір бу жіберіледі. Стерилдеу уақ ыты манометр бойынша тиісті қ ысым кө рсетілген мерзімнен бастап саналады. Стерилизаторлар автоматты бақ ылау қ ондырғ ымен жабдық талғ ан, олардың кө мегімен бақ ылау таспасында қ ысым мен уакыт ү здіксіз жазылып отырады. Сонымен бірге, камераның 4 бү рышына (жеріне) стерилдеу алдында максимальды термометрлер қ ойылады жә не олардың кө рсеткіштері жазылып алынады. МФ XI басылымы стерилдеу режимін бақ ылау ү шін балқ у температуралары белгілі заттар колдануды ү сынады, мы­салы, бензой қ ышқ ылы 122-124, 5°С, сахароза— 180 °С.

Тұ рақ сыз (ақ қ ыш) бумен стерилдеу. Бү л тә сіл бойынша стерилдеу 100°С температурада қ анық қ ан су буымен жү ргізіледі. Тү рақ сыз бу тек вегетативті микрооргнизмдерді жою ү шін ғ ана қ олданылады, споралық микрооргнизмдер ү шін бү л тә сіл жарамсыз болады.

Тиндализация (бө лшектеп стерилдеу). Тү рактылығ ы тө мен дә рілік заттардын ерітінділерін суда 60-65°С температурада 1 сағ ат бойына 5 рет немесе 70-80°С

температурада 3 рет эр 24 сағ атта қ айталай отырып қ ыздырады. Қ ыздыру аралығ ында 25-37°С температураны қ алыпты ү стап отырады, бұ л споралардын ө сіп шығ уына қ олайлы жағ дай болады.

Ерітіндідегі споралардың барлығ ы толық ө сіп шығ уы жә не келесі рет қ ыздырғ анда жойылуына 3-5 рет қ ыздыру жеткілікті. Бірақ бұ л тә сіл ө те ұ зақ.

Ультракү лгін сә улемен стерилдеу. УФ — сә уле вегетативті жә не споралық микрооргнизмдерді жоятын кү шті стерилдеуші фактор. Ультракү лгін радиация кө зге кө рінбейтін, қ ысқ а толқ ынды, толкынның ү зындығ ы 300 нм-ден кем кү н сә улесінің бө лшегі. УФ-радиаиия микробты клеткалардың ферментті системаларының фотохимияльщ ыдырауын тудырады, клетканың протоплазмасына улы органикалық аскын тотыктар тү зе эсер етеді деп жорамалданады. Толқ ын ү зындығ ы 254-257 нм сә улелердің стерилдеу қ абілеті ө те жоғ ары болады. Мү нда сә улелендірудің дозасы мен уақ ытының ү лкен маң ызы бар. Вегетативті клеткалар УФ-сә улеге, споралар қ арағ анда ө те сезімтал келеді. Споралық микрооргнизмдерді жою ү шін, вегативті микрооргнизмдерді жоюғ а қ ажетті дозадан 10 есес артық сә уле дозасы керек.

Фармацевтік ө ндірісте УФ-сә улесі ретінде арнайы БУВ лампалары қ олданылады. Олар ауаны, дистилденген суды қ ү быр арқ ылы жібергенде, қ осымша материалдарды стерилдеу ү шін қ олданылады.

Радиациялык стерилдеу. Радиациялық сә улемен стерилдеу ө те жоғ ары тиімді тә сіл, ол соң ғ ы кезде медициналық ө німдерді стерилдеу ү шін кең інен қ олданылып жү р. Дә рілік заттарды — тү зды инфузиялық ерітінділерді, кө з пленкаларын жә не т. б. — радиациялық стерилдеу мү мкіндігі зертеліп отыр.

Радиациялык стерилдеу Ү ШШ СО⁶⁰ жә не СО изотоптарының гамма-сә улелері жә не линиялық жылдамдатқ ыштардың жылдам электрондары қ олданылады. Зерттеулер нә тижесінде стерилдеу ү шін 2, 5 микрорадий дозасы жеткілікті екені анық талып отыр.

Қ азіргі кезде радиациялық тә сілмен бір рет қ олданылатын заттар — гигроскоптық мақ та, байлау материалдары, пластмассалық бү йымдар, биологиялық жә не бактериальдық препараттар, антибиотиктер стерилденіп жү р.

Фильтрлеп стерилдеу. Қ ыздыру жә не радиациялық сә уле арқ ылы стерилдеуге тө зімсіз дә рілік заттардың ерітінділерін стерилдеуші фильтрлеу арқ ьшы стерилдеуге болады. Бү л ү шін ү сақ тесікті фильтрлер арқ ылы фильтрлеп стерилдеу қ олданылады.

Стерильдеудің басқ а тә сілдерін қ олдану кезінде микрооргнизмдер тек тіршілік ә рекетін жоғ алтатын болса, стерильдеуші фильтрлеу кезінде олар ерітіндіден толық шығ арылып тасталады, сө йтіп ерітіндінін стерильдігі мен апирогендігін қ амтамасыз етеді.

Стерильдеудің химиялык тә сілдері. Резинадан, полимерлі материалдардан, шыныдан, коррозияғ а тө зімсіз металдардан жасалынғ ан бү йымдар ү шін газдармен жә не ерітінділермен стерилдеудің химияльщ тә сілдері қ олданылады.

Химиялық стерилизация. Химияльщ затгарды қ олдану кө мегімең жү ргізіледі. Бү л ү шін жиі консерванттар пайдаланылады: нипагин, нипазол, хлорбутанолгидрат, трикрезол, фенол, фенилэтил спирті жә не т. б.

Газдық стерильдеу. Бү л тә сіл қ ыздыруғ а тө зімсіз заттар ү шін қ олданылады. Стерильденетін заттар газ ө ткізетін пластмассалы орауышқ а салынады. Герметикалық камерағ а этилен тотығ ы мен кө міртегі тотығ ының 9: 1 қ атынасында дайындалғ ан қ оспасың жібереді. Стерилдеу мерзімі 4-6 сағ ат, температурасы 43-45 °С. Сте-рилденгеннен соң этилен оксидің стерилді ауа немесе азотты 14 кү н бойына ү рлеп шығ арады немесе вакуумдайды. Этиленоксид хлор иондарымен улы зат — 2 — хлорэтан — тү зе ә рекеттеседі, судың катысуында — гликоль тү зеді. Сондық тан, қ олданар алдында мү мкін болар химиялық ә рекеттесу мү қ ият зерттелуі қ ажет. Сонымен, қ ыздыруғ а тө зімді ерітінділермен толтырылғ ан ампулаларды стерилдеу автоклавтарда 110-120 °С температурада жү ргізіледі. Қ ыздыруғ а тө зімсіз заттардың ерітінділерін стерилдеу 100 °С температурада ақ қ ыш (тү рақ сыз) бумен немесе тиндализациялаумен жү ргізіледі. Жең іл ыдырайтын заттардың ерітінділерін катаң асептикалық жағ дайда немесе фиьтрлеп стерилдеу немесе консерванттар косу арқ ылы дайындайды. Стерилдеп болган соң ә лі ыстық ампулаларды метилен кө гі қ осылғ ан салкын суга батырып, олардың дә некерлену сапасын бақ ылайды. Ампулалар салқ ындағ анда, олардагы қ ысым тө мендейді, ал олардыц қ абырғ аларында жарық тары болса, онда боялган су оның ішіне ең іп кетеді. Сонан сон ампулаларды ыстык сумен душтыц астында жуады.

Ә дебиеттер:

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. - Шымкент, 2008. - 346 б.

2. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

3. Дільбарханов Р.Д., Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Алматы.– 1998.–128 б.

4. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Шымкент.– 2002.–172 б.

Орыс тілінде

1. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

2. Технология лекарственных форм. /Под ред. Л.А.Ивановой/ – М., Медицина, 1991 г. – 2-й том. – 544 с.

3. Чуешов В.И., Зайцев А.И., Шебанова С.Г. Промышленная технология лекарств. – Харьков, 2002. - В 2-х томах: 1-й том. – 716 с., 2-й том.– 557 с.

4. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

5. Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм. – (Под ред. Тенцовой А.И.). – М., 1986. – 271 с.

қ осымша:

1. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

2. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

3. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

4. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

5. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

6. Ділбарханов Р.Д., Датхаев У.М., Амантаева М.Е. Жақ па майлар. Алматы, 2005.– 123 б.

7. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

8. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Кері байланыс (сұ рақ тар)

1. Ампулаларды ерітіндімен толтыру жә не дә некерлеу тә сілдері.

2. Шаншуғ а арналғ ан ерітінділерді стерильдеу.

3. Ерітінділерді газдармен жә не су буымен қ орғ ау

№20 ТАҚ ЫРЫП: АМПУЛАЛАРДАҒ Ы ЕРІТІНДІЛЕР САПАСЫН БАҒ АЛАУ. ИНФУЗИЯЛЫҚ ЕРІТІНДІЛЕР.

Мақ саты: Тақ ырып бойынша берілген процесстерді, онда негізігі терминдер мен тү сініктерді мең геру.

Дә ріс тезистері

Герметикалығ ы тексерілген ампулаларды жуып, кептіріп болғ ан соң бракеражғ а жібереді.

Мү нда ампуладағ ы ерітінділердін келесі сапалык кө рсеткіштері аныкталады:

1. Механикалык коспалардың тазалығ ы. АҚ Ш пен Япониянын Фармакопеяларында механикалық коспалардың кө лемдері мен мө лшерлері аныкталады. Осы талапкд сә йкес мембраналык филтр-лерден ө зткізілген соң микроскоптьщ астында карағ анда 1 мл ерітіндіде 5 кө лемі 10 мкм-ге тең немесе одан жоғ ары 50 бө лшектің, 25 мкм-ге тен немесе одан жоғ ары 5 бө лшектін бояуына рү қ сат етіледі. Біздің Фармакопеяда мү ндай катаң талаптар енгізілмеген.

Механикалық коспаларды тексеру ү шін Бойко приборы қ олданы-лады (сурет 50). Тексерілетін ампуланы аралык сү йық тыкка салып, кең істікте параллельді сә уле шоғ ымен жарық тандырады. Осы тә сілмен

кө рінбес зоналарды жойып, бө лшектердің кө ріну дә режесі кө теріледі. Бү л ө те майда бө лшектерді анық тауғ а мү мкіндік береді. Бойко при­боры қ ыздыру лампасынан, конденсорлык линзадан, рет-телетін тесікті диафрагмадан жә не проекциялык объективтен тү рады.

2. Стерильдігін анық тау. Теория бойынша стерилдік қ асиет объектіде бірде-бір тірі микроорганизмдер болмауын камтамасыз етуі керек. Бірак, негізінде, ерітінділердің немесе басқ а заттардың 100 % стерилді болуын қ амтамасыз ететін бірде-бір стерилдеу тә сілі жок,. Стерилдікті бақ ылау кезінде дә рі ү лгісін микробиологиялык талдау (анализ) жұ ргізеді.

Бул ү шін ерітінділерді екі микробиологиялык ортағ а егеді:

Тиогликольді жә не Сабуро ортасына. Осы ү лгіні 14 кү н бойына қ ажетті температурада инкубациялап, кү нделікті қ арап отырады. Егер бір приборкада микрооршизмдердің ө суі байқ алса, онда тексеруді қ айтадан жү ргізеді. Инкубациялау мерзімі аралығ ында бірде-бір ү лгіде микрооргнизмдердін. ө суі байқ алмаса, онда ө німнің партиясы сте-рилді деп саналады.

Дә рілік заггардың антимикробты ә сері айқ ын жә не ерітінділерді ү лкен мө лшерде тексерген кезде мембраналық фильтрлеу тә сілі де қ олданылады. 30 ампуланы іріктеп алып, 10 ампуладан 3 топка бө леді, 20 ампуланы стерильдікті тексеруге жү мсайды, 10 ампула — салыс-тыруғ а алып қ алынады. Фильтрлеу ү шін мембрана диаметрі 47 мм жә не тесіктерінің кө лемі 0, 45 ± 0, 02 мкм болатын қ ондырғ ы қ олданылады. Фильтрлерді 121 °С ± Г температурада 20 минут сте-рильдейді. Ерітіндіні стерильді фильтр арқ ылы фильтрлейді. Сонан сон оларды тиогликольді жә не Саубро орталарына егіп, 7 кү н инку-бациялайды, сонан сон. партияның стерильдігі жө нінде тұ жырым жа-сайды. Дегенмен, инъекциялық дә рілердің стерильдігін камтамасыз ету ү шін процестің барлык сатыларында стерильдікті тексеріп отыру керек.

3. Апирогендік. Бү л туралы ө ткен лекцияларда айтқ ан болатын-
быз (лекция №7).

4. Ампулалардан толтырылу кө лемдерін тексеру. Ерітіндінің кө лемін калибрленген шприц немесе цилиндрмен анық тайды. Ерітінді
кө леміндегі ауыткулар ұ 5 %-тен аспауы керек.

5. Қ ұ рғ ақ дә рілік заттардың дозасының дә лдігін тексеру. МФ немесе НТД бойынша оның сандык мө лшерін аныктау аркылы
жү ргізіледі. Концентрациясындағ ы ауытқ улар номинальды салмағ ынан ± 3 %-тен аспауы керек.

Ампулаларды этикеткалау. Ампулаларғ а жазу тү сіру жартылай автоматтарда жү ргізіледі (сурет 51).

Бункерге (7) ампулаларды салып, бергіш барабан кө мегімен оф­сета цилиндрге жібереді. Бү л офсетті цилиндрге жазбаның ә ріптері мен сандары терең дігі 40-50 мкм болып ойылып жазылғ ан. Формды цилиндр (5), ваннада (3) тез кебетін терең мө рге арналдғ ан бояуғ а бытырлады да, айнала отырып осы бояуды офсетті цилиндрге жібереді.

ояудың артык. мө лшері ракельдің (4) жә не реттегіш кондырғ ының кө мегімен офсетті цилиндрдін бетінен алынып тасталынады жә не жазбаның теренделген жерлерінде қ алып кояды. Офсетті цилиндр мен ампула жанаскан кезде, жазба ампуланың бетіне тү седі, тез кебеді жә не ампулалар орауғ а жіберіледі.

Дайын ампулалар ү ялары бар кораптарғ а салынып оралады. Қ ораптың бетіне препараттың аты, саны жә не ерітіндініи концент-рациясы кө рсетілген, кораптағ ы ампулалар саны, препараттың се-риясы, химиялық жә не бактериологиялык анализдердің номерлері жазылғ ан этикетка жапсырылады.

Жарамсыз ампулалардағ ы ерітінділерді қ айта ө ндеу

Ампулдау процесінің барлық сатыларында жарамсыз болғ ан ампулаларды жинастырып, жеке латоктарғ а салады жә не кайта ө ндеуге жібереді. Мү нда ампулалардан ерітінділерді сорып альт, кдйта тек­серу мен фильтрлеуден кейін қ айтадан ампулаларды толтыруғ а пай-даланады. Сонымен, ампуладағ ы инъекциялык ерітінділер дайын-даудын жалпы аппаратуралык схемасы 52 суретте кө рсетілген. Инфузиялык ерітінділер

Кө п қ ан жоғ алту, естен тану, сулы-электролитті балансты жә не организмнің қ ышқ ылдық — негіздік кү йін бұ зу арқ ылы жү ретін ә ртү рлі патологиялық жағ дайларда, организмге қ ан алмастырғ ыш сұ йық тардың кө п мө лшерін жіберу кажет болады. Олардын ең қ ара-пайым ө кілі натрий хлоридінің изотондык ерітіндісі болып табылады, ол ө те жағ ымды гемодинамикалык эсер кө рсетеді.

Казіргі кезде барлык кан алмастырғ ыш ерітінділерді алты топка бө ле жіктеу кабылданып отыр:

1) сулық -тү здык, жә не қ ышқ ылдық -негіздік тепе-тең дікті реттеушілер, оларғ а натрий хлоридінің изотоникалык ерітіндісі, Рин-
гер ерітіндісі, Рингер-Локк ерітіндісі жә не кү рделі тұ здық ерітінділері

квартасоль, лантасоль, дисоль, ацесоль, трисоль жә не т. б. жатады. Гемодинамикалық немесе естен тануғ а қ арсы колданылатын
кан алмастырғ ыштар: полиглюкин, реополиглюкин, желатиноль, декстран. дезинтоксикациялық қ ан алмастырғ ыштар: гемодез, полидез

4) парентеральды қ оректендіруге (тамактандыруғ а) арналғ ан препараттар: гидролизин, аминопептид, полиамин, протеин.

5) оттегі тасымалдау функциясын орындайтын қ ан алмастырғ ыштар

6) комплексті ә серлі қ ан алмастырғ ыштар.

Кан алмастырғ ыш ерітінділерге келесі негізгі талаптар койылады: изотондық, изоиондык жә не изогидриялық.

Изотондық — ерітіндінің осмостык қ ысымы организм сұ йық тарының осмостық к.ысымына тең болуы керек. Оны КаСЬ косып тең естіреді.

Изоиондық — ерітінділерде калий, натрий, кальций жә не маг­ний хлориді иондары кан қ ү рамындағ ы ара қ атынас пен мө лшер-дегідей болуы керек. Сондыктан, бұ л ерітінділер қ ұ рамына осы тұ здар қ ажетті мө лшерде енгізіледі.

Изогидриялык. — ерітінділерініц рН ортасының мә ні қ ан плаз-масының рН ортасының мә ніне тең болуы керек. (рН=7, 36). Ерітіндінің рН ортасының бір қ алыпты болуы карбонатты, фосфатты жә не белокты системалар косу аркылы камтамасыз етіледі. Осы буферлердін арқ асында қ анның реакция ортасын ө згерту киын. Олар реакция ортасын ө згертуге бағ ытталғ ан барлық ә серлерді бә сендетіп, оларды ө з бойына кабылдап отырады.

Физиологиялык ерітінділер мен қ ан алмастырғ ыштар канғ а ұ ксас клеткалардьщ корегін жә не қ ажетті тотыктыру-тотык.сыздандыру потенциалын камтамасыз ету ү шін глюкоза қ осу керек. Ерітінділердің тү ткырлығ ын тең естіру ү шін жоғ ары молекулалық косылыстар косылады.

2. Гемодинамикалық немесе естен тануғ а қ арсы қ олданылатын ерітінділер

1) Полиглюкин — жартылай гидролизденген декстранның 6 % — ерітіндісі. Натрий хлоридін изотоникалық концентарцияғ а дейін к.осып дайындайды. Шығ арылу формасы — 400 мл флакондарда, сақ талуы (10 °С)-тан 20 °С-қ адейін 5 жыл.

Колданылуы: операциялық немесе кү йген кезде естен танғ анда, кенеттен қ ан жоғ алту.

2) Реополигліокин — жартылай гидролизденген декстранның 10 % коллоидты ерітіндісі, ол изотоникалык. №СЬ ерітіндісінде дайын-далады. Шығ арылу формасы — 400 мл флакондарда, сақ талуы 10 °С-тан 40 " С-кд дейін 4 жыл.

Колданылуы: травмалық жә не кү юден естен тану, тамыр жә не пластикалык хируршяда, жә не т. б.

3. ДЕЗИНТОКСИКАЦИЯЛЫҚ Қ АН АЛМАСТЫРҒ ЫШТАР

Гемодез қ ү рамында — 6 % тө менгі молекулалы поливинилпир-ролидон бар тү зды-сулы ерітінді.

(ПВП молекул, салмағ ы 10.000 — 15.000). Кү рамы: ПВП (10.000 - 15.000) - 60, 0

-5, 5

-0, 42

-0, 50

- 0, 005

— 0, 23
Инъекциялык. су — 1 литрге дейін.

Технологиясы: Судың жарты мө лшерінде кезекпен барлык. тұ здарды ерітеді. 400 мл суда бө лек ПВП-ды ерітеді. Екі ерітіндіні қ осып, дең гейін 1000 мл-ге дейін жеткізіп, фильтрлеп, 100, 250, 400 мл флакондарғ а бө ліп қ ү яды, шының аузын тығ ындап, 110 °С температурада 45 минут бойына стерильдейді. Сақ талуы 0 °-тан 20 " С-қ адейін температурада 5 жыл.

Гемодездің эсер ету механизмі оның қ ү рамындағ ы ПВП-ның қ андағ ы токсиндерді байланыстырып, организмнен шығ аруына байла­нысты.

Колданылуы: асқ азан-ішек жолдары инекциясы кезінде, гепа-титті интоксикацияны тү сіру ү шін.

Полидез. Бү л темен молекулалы поливинил спиртінің 3 %-тік ерітіндісі, ол изотоникалык ЫаСІ ерітіндісінде дайындалғ ан.

Сақ талуы + 10 °С температурадан тө мен емес жағ дайда 1 жыл. Колданылуы: перитонит, панкреатит, холецистит, кү йік, сепсис, ішектің жү рмей қ алуы жә не т. б.

4. Парентеральді қ оректендіруге арналғ ан перпараттар

Белоктың зат алмасуғ а оң ай кірісіп, олар жақ сы сің іріледі жә не белок жеткіліксіз болуына байланысты ә ртү рлі аурулар кезінде кджетті корек болады, ауыз арқ ылы ас ішуге мү мкіндік болмағ ан жағ дайларда тамақ ретінде қ олданылады. Бү л мақ саттар ү шін белоктық гидроли-заттар қ олданылады. Ә сіресе жиірек гидролизин, казеин гидроли-заты, аминопептид, аминокровин, протеин пайдаланылады.

Гидролизин ерітіндісі — ірі қ ара мал қ анының белоктарының кышқ ылдық гидролизі аркылы глюкоза қ осып алынады.

Казеин гидролизаты. Сү ттің белогы — казеиннің — қ ышқ ылдық гидролизі кезінде алынады.

Аминопептид. Ірі кара мал канының белоктарының ферменттік гидролизі кезінде алынатын препарат.

Аминокровин. Адам қ анының белоктарының қ ышқ ылдық гид­ролиз! кезінде глюкоза қ осып алынатын препарат.

Ә дебиеттер:

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. - Шымкент, 2008. - 346 б.

2. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

3. Дільбарханов Р.Д., Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Алматы.– 1998.–128 б.

4. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Шымкент.– 2002.–172 б.

Орыс тілінде

1. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

2. Технология лекарственных форм. /Под ред. Л.А.Ивановой/ – М., Медицина, 1991 г. – 2-й том. – 544 с.

3. Чуешов В.И., Зайцев А.И., Шебанова С.Г. Промышленная технология лекарств. – Харьков, 2002. - В 2-х томах: 1-й том. – 716 с., 2-й том.– 557 с.

4. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

5. Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм. – (Под ред. Тенцовой А.И.). – М., 1986. – 271 с.

қ осымша:

1. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

2. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

3. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

4. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

5. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

6. Ділбарханов Р.Д., Датхаев У.М., Амантаева М.Е. Жақ па майлар. Алматы, 2005.– 123 б.

7. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

8. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Кері байланыс (сұ рақ тар)

1. Ампулалардағ ы ерітінділер сапасын бағ алау.

2. Инфузиялық ерітінділер.

№ 21 ТАҚ ЫРЫП: ФАРМАЦЕВТИКАЛЫҚ Ө НДІРІСТЕ СУСПЕНЗИЯЛАРДЫ, ЭМУЛЬСИЯЛАРДЫ, ЖАҒ АР МАЙЛАРДЫ ДАЙЫНДАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘ НЕ ОЛАРДЫҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖЕТІЛДІРУ. АТАЛҒ АН ДӘ РІЛІК ТҮ РЛЕРДЕ ДӘ РІЛІК ЗАТТАРДЫҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ ТИІМДІЛІГІН Қ АМТАМАСЫЗ ЕТУШІ ФАКТОРЛАР.

Мақ саты: Тақ ырып бойынша берілген процесстерді, онда негізігі терминдер мен тү сініктерді мең геру.

Дә ріс тезистері

Жағ ар майлар ең алдымен дерматологияда, этиологиясы ә ртү рлі ауруларды емдеуде, сонымен қ атар офтальмологияда, отодориногологияда, проктологияда, гинекологияда медицинаның басқ а да салаларында қ олданылатын дә рі тү рі. Емдеу профилактика, ал кейде диагностика мақ сатымен колданылатын жағ ар майларды медициналық деп атауғ а болады.

Жағ ар майлар жеке қ орғ аныш заттары ретінде де ө те кең
қ олданылады. Олар ө ндірісте қ олдың терісін, дененің ашық жерлерің
органикалық еріткіштердің, кышқ ылдардың, сілтілердің жә не тағ ы да
басқ а химиялық тітіркендіргіштердің жағ ымсыз ә серінен қ орғ айды.
Осындай жағ ар майлардың ә сері тері мен колданылатын

тітіркендіргіштің арасында сыртқ ы ортаның жағ ымсыз ә серінен қ орғ айтын жасанды қ абат тузуіне байланысты.

Сонымен қ атар, электродты жағ ар майлар мен пасталар да
белгілі, олар биотоктарды тіркеу ү шін мысалы,
элсктрокардиографияда, электромиографияда қ олданылады.

Электродты жағ ар майлар мен пасталардың негізгі міндеті - тері, шырышты қ абық пен электродтар арасындағ ы жанасуды жақ сарту жә не осы электродтарды бекіту болып табылады.

Жеке топқ а косметикалық жағ ар майларды бө ліп шығ аруғ а болады. Олар теріні жұ мсарту жә не қ оректендіру ү шін, пигментті дактарды жә не терінің басқ а да кемшіліктерін кептіру ү шін қ олданылады. Қ олданылуына байланысты косметикалық жағ ар майлар гигиеналык, емдік-профилактикалық жә не декорациялық (сә ндік) болып бө лінсді.

Қ ұ рамында витиаминді, гормонды жә не т.б. препараттар бар, теріні қ оректендіру ү шін қ олданылатын жағ ар майларды (медициналық) деп қ арастыруғ а болады.

ТМД елдерінде жағ ар майлар ө ндірісі 15 -тен астам ірі химиялық -фармацевтік заводтарда жинақ талғ ан.

Емдік (медициналық) жағ ар майлар қ олданылу жеріне байланысты келесі келесі келесі топтарғ а бө лінеді.

1. дерматологиялық - Unguenta dermatologica

2. мурын жолдарына арналғ ан жағ ар майлар – Unguenta nasales

3. кө з майлары – Unguenta ophalmica

4. уретральды майлар – Unguenta uretrales

5. вагинальды майлар – Unguentavaginales

6. ректальды майлар – Unguenta rectales

Жағ ар майларды осы майларды осы топтарғ а бө лудің ә рі технологиялық, ә рі

биоформациялық тұ рғ ыдан белгілі мағ ынасы бар. Технологиялық тұ рғ ыдан мұ ндай топтау технологиялык операциялардағ ы ерекшеліктерді кө рсетеді. Мысалы, шырышты кабық тарғ а, жараларғ а, кү йік беттеріне жағ уғ а арналғ ан майлар асептикалық жағ дайларда дайындалуы керек. Кө з ауруларын емдеуте арналғ ан суспензиялық майларда дә рілік заттар ө те майда ү нтақ талуы керек. Ал технологиялық операцияларды, олардың жү йелігін іріктеп алу биофармацевтік тұ рғ ыдан дә лелденуі керек.

Жағ ар иайларғ а арналғ аи негіздер

Жағ ар майлар дайындауғ а арналғ ан негіздер алыну кө здеріне, химиялык кү рамына, физико-химиялық қ асиеттеріне жә не т.б. белгілеріне қ арай бір-бірінен ажыратылады. Кө птеген авторлардың ұ сынуымен (Благовидова, Прозоровский, Глузман, Михайлова, Муравьев, Грядунова И.А., Грецкий В.М.) жағ ар майлар дайындауга колданылатын негіздер олардың сумен ә рекеттесу қ абілеті бойынша гйдрофобты жә не гадрофильді болып бө лінеді.