Гидрофобты 2 страница

Никельді стерженьдер ө те қ атты қ ызады, сондық тан оларды сумен салқ ындатады.

Электрострициялық дыбыс таратқ ыштардың ә сері пъезоэлектриктік эффектке негізделген, 100-500 кГц-ке дейінгі жоғ арғ ы толқ ынды ультрадыбыс алуда қ олданылатын қ ондырғ ылар болып табылады.пъезоэлементтер кварцтан немесе басқ а кристалдардан дайындалатын, қ алындығ ы ө згеріп тұ ратын тілікшелер (пластинкалар) болып табылады. Бұ л тілікшелердің формасы тік бұ рышты, кө лемдері 10х15х1м³. тілікшенің бір қ ыры кристалдың оптикалық осіне параллелді, екіншісі – оның электриктік осінің бірі болуы тиіс. Жиіліктің резонансын тудыру ү шін тілікше екі жағ ынан металл қ оршаумен жабдық талғ ан. Осындай тілікшелері электр осі боймен қ ысқ анда немесе созғ анда олардың бетінде қ арама-қ арсы электр зарядтары пайда болады.

Мұ ндай қ ұ былыс пъезоэффект деп аталады. Электр ө рісін қ осқ ан кезде тілікше созылу (теріс зарядта) немесеқ ысу (оң зарядта)деформациясын сезеді, яғ ни, қ ұ былмалы электр ө рісінде пъезокварцтық тілікше резонансты тербелістер жасайды.

Электорстрикциялық дыбыс таратқ ыштар кө мегімен ұ нтақ тау схемасы кө рсетілген. Пъезоэлементтік элемент арнайы механизмде май моншасына орналастырады. Май изоляциялаушы агент ролін атқ арады жә не акустикалық энергияны жақ сы ө ткізеді. Оның ү стінде 5 мм ара қ ашық та ұ нтақ талатын заттар салынғ ан колба бекітіледі. Пъезоэлементке жоғ арғ ы толқ ынды қ ұ былмалы ток кө зі газотронды тү зеткіш жә не генератор арқ ылы келтіріледі, токтың бағ ыты элементтің электр ө сімен сә йкес келуі керек. Майдың ішіндегі кезектен қ ысу мен созу пъезоэлементтен колбаның шынысы арқ ылы ұ нтақ талушы системағ а беріледі.

Колбаның ішіндегі заттың қ ызып кетпеуі ү шін оның айналасына ирек тү тік арқ ылы салқ ын су жіберіліп тұ рады.

Ультрадыбыс қ олдану дисперстік фазасының кө лемдері 0, 1-1, 0 мкм аралығ ында жә не 0, 1 мкм-ден тө мен монодисперсті системалар алуғ а мү мкіндік береді. Олардың біркелкілігі мен жоғ арғ ы дисперстік дә режесі жоғ арғ ы биологиялық тиімділігін қ амтамасыз етеді. Ультрадыбыс кө мегімен дайындалғ ан эмульсиялар мен суспензиялар механикалық тә сілмен алынғ ан эмульсиялар мен суспензияларғ а қ арағ анда сақ тау кезінде тұ рақ ты болады. Дыбысталғ ан эмульсиялар қ айтымды деп аталады. Олар бө лінген жағ дайда, сілкілеген жағ дайда, сілкілігін кезде қ айта біртекті эмульсия тү зеледі.

Ә дебиеттер:

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. - Шымкент, 2008. - 346 б.

2. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

3. Дільбарханов Р.Д., Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Алматы.– 1998.–128 б.

4. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Шымкент.– 2002.–172 б.

Орыс тілінде

1. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

2. Технология лекарственных форм. /Под ред. Л.А.Ивановой/ – М., Медицина, 1991 г. – 2-й том. – 544 с.

3. Чуешов В.И., Зайцев А.И., Шебанова С.Г. Промышленная технология лекарств. – Харьков, 2002. - В 2-х томах: 1-й том. – 716 с., 2-й том.– 557 с.

4. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

5. Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм. – (Под ред. Тенцовой А.И.). – М., 1986. – 271 с.

қ осымша:

1. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

2. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

3. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

4. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

5. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

6. Ділбарханов Р.Д., Датхаев У.М., Амантаева М.Е. Жақ па майлар. Алматы, 2005.– 123 б.

7. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

8. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Кері байланыс (сұ рақ тар)

1. Фармацевтикалық ө ндірісте суспензияларды, эмульсияларды, жағ ар майларды дайындау ерекшеліктері жә не олардың технологиясын жетілдіру.

2. Аталғ ан дә рілік тү рлерде дә рілік заттардың биологиялық тиімділігін қ амтамасыз етуші факторлар.

№22 ТАҚ ЫРЫП: РЕКТАЛЬДЫ ДӘ РІЛІК ТҮ РЛЕРДІҢ Ө НДІРІСІ. КӨ МЕКШІ ЗАТТАР. СУППОЗИТОРИЙЛЕРДІҢ САПАСЫН БАҒ АЛАУ.

Мақ саты: Тақ ырып бойынша берілген процесстерді, онда негізігі терминдер мен тү сініктерді мең геру.

Дә ріс тезистері

Суппозиторий ескі дә рілік тү р. Біздің эрамызғ а дейін 1550 жылдың Эберстің папирусында келтірілген Египеттегі қ олданылғ ан 800 дә рілік тү рлердің жіктемесінде суппозиторийлер іш жү ргізетін ә рі геморройды емдеуде қ олданылғ ан.

Гиппократ (460-377 б.э.д.) ө з ең бектерінде ә лсіздерге жә не кішкентай балалардың тік ішегіне сү йық тық тың кө п мө лшерін енгізуге мү мкіндік болмағ ан соң, свечалар (шамдар) қ олдануды ұ сынғ ан. Ол қ ұ рамында анис, мирра, қ азы майы жә не бал бар, демікпеге қ арсы эсер ететін свечаларды сипаттайды. Мессопатамидің саз балшық плитасында сына жазумен жазылғ ан свечаларды дайындау жә не қ олдану ережелері табылғ ан. Бұ л шайыр, дә рілік шө птер мен майлар қ оспасынан жасалғ ан свечалар болатын оларды қ олданар алдында кипарис майымен майлап, іш, жыныс мү шелері жә не т.б. ауруларда қ олданғ ан.

17 ғ асырдың медицина ә дебиетінде пайда болғ ан суппозиторий сө зінің ө зі «суппонэрэ» - аудармасында «астына қ ою», «орнын басу» деген мағ ына білдіретін латын сө зінен пайда болғ ан. Бұ л сө збен клизманың орнын басатын іш-жү ргізуші шамдарды атағ ан болар. Клизма ең ежелгі, дә ріні ректальді енгізуші форма болып табылатыны айқ ын. Ежелгі грециялық зерттеуші Плиний мынадай бір кө ріністі ә ң гімелейді: египтяндар ибистін нә жісін тездету ү шін ө зінің тұ мсығ ымен суды тік ішекке енгізгенін байқ айды. Қ ұ стың ү лгісіне еліктей олар сиыр мү йізінің қ ырқ ылғ ан ү шымен тік ішектеріне теніз жә не тұ шы суды жә не де басқ а сұ йық тық тарды енгізген. Бұ л іш-жү ргізуші жә не басқ а да дә рілік заттарды қ олданудың ең ың ғ айлы жә не тиімді тө сілдерін іздеудегі алғ ашқ ы қ адамдар болды. Қ азіргі уақ ытта суппозиторийлер экстемпоральды жә не дайын дә рілер тү рінде кең таралып қ олдануда.

Суппозиторийлер бө лме температурасында қ атты жә не дене температурасында балқ итын немесе еритін, дене қ уысына енгізуге арналғ ан дозаланғ ан дә рі тү рі.

Дене қ уысының қ ұ рылысының ерекшеліктеріне байланысты суппозиторийлерге тиісті сыртқ ы кө рініс пен кө лем беріледі. Ректальды, вагиналды жә не таяқ шалы суппозиторийлерді ажыратады.

Осы жіктелудегі суппозиторийлердің ө здерінің атынан тұ рғ андай ректальді суппозиторийлер тік ішекке; вагинальді- қ ынапқ а; таяқ шаларды - несеп жолына жә не басқ а да тар қ уыстарғ а енгізуге арналғ ан.

Суппозиторийлер тү рінде барлық фармакологиялық топтардағ ы дә рілік заттар қ олданылады. Эстетикалық емес болып кө рінетін жә не шырышты қ абық тың тітіркену мү мкіндігіне қ арамастан суппозиторийлердің бірқ атар маң ызды артық шылық тары бар. Ингредиенттердің кө п бө лігі ү лкен қ ан айналымы шең беріне тү седі; ә сердің тез басталуы мен препараттың жылдам сің ірілуі: асқ орту сө лдерінің ә серінен ыдырайтын препараттар белгілеу мү мкіндігі; реакциялар дең гейінің тө мендеуі; тө зімсіздік немесе ә серлердің азаю жағ дайы; ессіз халде жатқ ан пациенттерге мумкіндігі ректальді енгізу жолдарына айқ ын артық шылық енгізу береді. Ректальды енгізгенде парентералъді енгізгендегідей инфекпияның кіруі мү мкін емес, арнайы медициналық персоналды, дайындаудың асептикалық жағ дайларын жасаудың қ ажеттілігі жоқ. Енгізгенде ауыртпауы жә не жағ ымсыз дә мі мен иісінің бү ркелуіде суппозиторийлердің артық шылығ ын кө рсетеді. Қ азіргі уақ ытта ө ндірісте келесі препараттар шығ арылады. «Анузол», «Нео-Анузол», «Бетиол», «Анестезол» суппозиторийлері; кұ рамында: теофиллин, новокаин, левомицетин, синтомицин, апилак, ихтиол бар суппозиторийлер жә не де «Лютенурин», вагиналъді суппозиторийлері мен «Димедрол» таяқ шалары. Суппозиториилер номенклатурасы ә рдайым толық тырылуда. Суппозиторийлерді дайындауда форма тү згіш заттар ретінде негіздер қ олданылады. Ә р тү рлі елдерде суппозиторий негіздерінің бірнеше жіктелуі ұ сынылғ ан. Біздің елде негіздердің келесі жіктелуі ұ сынылады:

а) липофильді

б) гидрофильді

в) синтетикалық

Ө ндірістік жағ дайда липофильді негіздерден тө мендегі негіздер қ олданылады.

1) Какао майы (ГФ-Х ст. 474 б.)

2) Заводтық майлы негіз N 1жә не N 2 (ФС - 42-836-72)

Қ ұ рамына кіретін ингредиенттерінің мө лшеріне байланысты кө рсетілген негіз екі ү лгіге қ олданылады. Майлы негіздің қ ұ рамы:

Какао майы - 30 %

«Фритюрлі» кулинариялық май - 50-60%

Парафин - 10-20%

Эмульгатор - Т-2 5%

Гидрофильді негіздер қ атарына келесі негіздер жатады:

1. желатин-глицеринді

2. сабын – глицеринді негіздер осы уақ ытқ а дейін ө зінің маң ызын жоғ алтқ ан жоқ.

3. соң ғ ы уақ ытта жаң а гидрофильді полиэтиленоксидті негіз қ олданып жү р.

Харьков қ аласындағ ы «Денсаулық» ө ндірістік бірлестігінде молекулалық массалары ә ртү рлі полиетиленоксидтер (6000, 4000, 1500 жә не 400) ө ндірісі игерілді.

Уақ ытша фармакопиялық мақ ала бойынша суппозиторийлер ө ндірісінде ПЭО – 1500 жә не ПЭО – 400 9: 1 қ атынасынан тұ ратын полиэтиленоксидті негіз қ олданылады. Бірақ, бұ л негіздің кейбір кемшіліктері белгілі. Сақ тау барысында негіз кеуіп, суын жоғ алтады. Негіздің бұ л қ асиеті ә зірше полиетиленоксидтерді кең қ олдануғ а мү мкіндік бермейді. Осы кемшілікті жоюдың мү мкін жолдары іздестірілуде.

Синтетикалық негіздер қ атарынан гидрофобты жартылай синтетикалық негіз – «Қ атты май» туралы айта кету керек. «Қ атты май» (ВФС 42-117-81)- бұ л пластификацияланғ ан саломас негізінде дайындалғ ан қ атты кондитер майы. Эмульгатор ретінде кіретін стеарин қ ышқ ылының моноглициридтерінің мө лшеріне байланысты кө рсетілген негіздің тө рт тү рін айырады. Қ азіргі кезде бұ л негіз Нижний Новгород жә не Хабаровск заводтарының ө ндірісіне енгізіліп отыр. Майлы негіздердің табиғ и ресурстарының қ ысқ аруы (мысалы: какао майы), оларды алмастыруды қ ажет етеді. Дә ріхана тә жірибесіне «Қ атты май» да негіз ретінде кіруі мү мкін. Физико-химиялық жә не қ ұ рылымдық -механикалық қ асиеттері бойынша бұ л негіз импортық «Витепсол Н-15» негізіне жақ ын.

Гидрофобты синтетикалық негізге «Суппорин - М» де жатады (ТУ 10-04-02-92-92). Бұ л ө ндіріске енгізіліп отырғ ан жаң а негіз (1992ж).

Негіз қ ұ рамы:

Гидрогенденген мақ та майы қ аттылығ ы 55г/см кем емес (шоколад ө німдері, конфеттер жә не тағ амдық концентраттар ү шін арналғ ан кондитер майы)-95%

Эмульгатор Т-2-5% (ТУ 10-04-40-24-89)

Негіз ашық сары тү сті, ә лсіз ө зіне тә н иісі бар, 18⁰С температурада біркелкі, қ атты масса. Балқ у температурасы 35-37⁰С; қ ату температурасы –28, 5⁰С.

Суппозиторийлер негізіне бірқ атар талаптар қ ойлады:

- балқ у температурасы тө мен (37⁰С жоғ ары емес) болуы тиіс;

- суппозиторийлердің сырт тү рінің ө згеруін болдырмайтын, бө лме температурасында тиісті консистенциясын сақ тау ү шін, қ аттылығ ы жеткілікті болуы тиіс;

- балқ у жә не қ ату температураларының аралығ ындағ ы интервал дә рілік заттардың ө те жылдам сидиментациясын болдырмау ү шін, неғ ұ рлым аз болуы керек;

- физиологиялық индифферентті;

- тітіркендіру ә серінің болмауы;

- дә рілік заттармен ә рекеттеспеуі керек;

- сақ тау кезінде тұ рақ ты болуы тиіс.

Суппозиторийлер ө ндірісі

Суппозиторийлерді кө бінесе илеу, престеу, қ ұ ю ә дістерімен дайындайды.

Ө ндіріс жағ дайында суппозиторийлерді қ ұ ю ә дісімен алады.

Суппозиторийлерді жасаудың технологиялық схемасы клесі сатылардан тұ рады:

1. негізді дайындау

2. дә рілік заттарды негізге енгізу

3. қ алыптау

4. стандарттау

5. суппозиторийлерді бө лшектеу жә не орамдау

Негізді дайындау. Бу кө йлегі мен якорлы араластырғ ышы бар сыйымдылығ ы 1000л тот баспайтын қ ұ рыш реакторғ а негіздің компоненнтерін салады. Алдын-ала “кө лекке” бу жіберіп, температураны 60-70⁰С дейін кө тереді. Балқ ытылғ ан негізді друкфильтірден ө ткізіп, сығ ылғ ан ауа кө мегімен басқ а реакторғ а жібереді, ол жерде суппозиториялық массаны дайындау жү реді.

Дә рілік заттарды енгізу. Суда, спиртте немесе майда еритін дә рілік заттарды ергіштігіне сә йкес еріткіштерде ерітіп, ерітінді-концентрат дайындайды. Дә рілік заттарды ерітуді арнайы ыдыстарда жү ргізеді, содан соң ерітінді – концентратты арнайы ыдысқ а бө з қ апшық тан сү зеді, сонан соң оларды негізгі реакторғ а ө ткізеді. Суда немесе спиртте ерімейтін дә рілік заттарды суппозиториялық негізге суспензия ретінде енгізеді. Ірі кристалды дә рілік заттарды алдын-ала шарлы диіерменде ұ нтақ тап, електен елейді. Дайын ұ нтақ ты 40-50⁰С дейін жылытылғ ан негіздің бірдей немесе бір жарым мө лшерімен қ азанда араластырады. Алынғ ан қ оспаны салқ ындатып, ү ш білікті бірнеше рет қ айталайды. Қ ажетті дисперсті дә режеде қ оспа – концентрат алғ аннан кейін, оны қ абылдағ ыш арқ ылы негіздің қ алғ ан мө лшері бар реакторғ а жібереді. Қ азіргі уақ ытта Нижний Новгород химиялық -фармацевтік заводында суспензиялар ү шін ротоционды-тісті насостар (Р3-3а)қ олданылады.

Р3-3а жұ мыс істеу принципі мынада: сыйымдылығ ы 100л бу “кө йлегімен” жә не якорлы аралыстырғ ышпен жабдық талғ ан кіші реактор бар. Реактордағ ы негіздің температурасы 45-48⁰с. Реактордың аралстырғ ышые қ осып, шамалы аз порцилармен ұ нтақ ты қ осады.

Бұ л кезде ә рдайым 45-48°С арасындағ ы бірқ алыпты температураны ү збей устап туру керек. Насостағ ы ұ нтактауды 40-60 мин. бойына концентраттың тиісті дисперстегі алынғ анша жалғ астырады. Содан соң кү шті турбоараластырғ ыш жә не бу кө йлегі бар сыйымдылығ ы 1000 л баска реакторғ а концентратты жібереді. Негіздің қ алғ ан мө лшepi бар ү шінші реактордан друк-сү згіш арқ ылы температурасы 45-48°С-дегі балқ ытылғ ан негізді де осы реакторга жібереді. Концентрат дайындалғ ан реакторды жә не насосты негізбен «жуады» бұ л коспалар нeгiзгi реакторғ а жіберіліп, реакторда 45 минут араластыру процессі журеді, содан кейін анализге ө ткізіп, калыптауғ а кіріседі.

Суппозиторийлерді қ алыптау немесе қ ұ ю «Франко-Креспи» автоматында жургізіледі. Автомат ү йлестірілген айналатын ү ш дискілерден тұ рады. Eкі шеткі дискіде 36 калып, ә р қ алыпта 12 ұ ялары бар. Қ алыптарды салқ ындату арнайы тоң азытқ ыш кондырғ ының кө мегімен жургізіледі. Ортанғ ы диск свечалар бар салқ ындағ ан калыптарды кабылдап, қ абылдағ ыш ванналарғ а итеріп шығ арады.

Суппозиториялык масса реактордан кішкентай бакка келіп, сонан соң насостың кемегімен кабылдағ ыш-дозарторғ а тү седі оның саны калыптағ ы уялардың мө лшеріне тең. Жоғ ары журіспен насостар массаны кабылдағ ыш дозарторғ а сорады, теменгі журіспен оны қ алыптың уяларына итеріп шығ арады, сонда уялар дә л торлтырылады. Айналмалы дискілер салқ ындап, масса салкындайды. Форма айналым жасап, арнайы тасымалдағ ыштың кө мегімен шеткі дискіден ортадағ ы дискіге беріледі. Ортадағ ы дискіде калыптан ашылып суппозиторийлер итеріліп шығ арылады да, тартпағ а беріледі.

Осы жерден суппозиторийлер 2 сағ атқ а 10-15°С температурада ауамен урлеуге кептіргіш шкафқ а жіберіледі.

Суппозиторий ө ндірісінде автоматтандырылғ ан «Хефлигер жэне Карг» (ФРГ) фирмасынын «Servax-200 S» линиясы қ олданылады. Ол суппозиторий ө ндірісінің толық автоматизациясын қ амтамасыз етеді.

Автоматтын жұ мыс істеу принципі келесіде: екі рулоннан алюминий фольга беріледі, ол кескіш кұ ралдың кө мегімен вертикальды бағ ытта кесіледі. Сонан соң екі лента табақ ша тә різдес екі жарты бө лікке бө лінеді, олар комплекті қ алып болып бipiгiп, термобалқ ытылады. Ә р қ алыптың жоғ арғ ы жағ ында толтыру тегісі ашық қ алады. Ол арқ ылы иненің кө мегімен суппозиторийлык масса жіберіледі.

Сонымен, орауыш материалы бip мезгілде ә рі қ ұ юғ а арналғ ан қ алып қ ызметін аткарады.

Резервуарда бу койлегімен кыздырылатын жә не кө мегімен уздіксіз араластырылып отыратын 30 л масса болады. Дозалау насостың кө мегімен жургізіледі. Қ алыптарды толтыру кезінде орауыш герметикалық, жабылады жә не жеке балқ ып жабысқ ан суппозиторийлер арасында қ ocымша кө лденең қ атаң қ абырғ алармен жабдық талады. Сонан кейін лентадан белгілі суппозиторий саны бойынша тілікшелер кесіледі. Кесілген тілікшелерді салқ ындатады, автомат дайын орауышты итеріп шығ арады. Фольганың сыртқ ы беті полипропиленді пленкамен жабылғ ан; ал ішкі беті - жоғ арғ ы қ ысымды полиэтиленмен жалтыратылғ ан немесе қ апталғ ан.

Ректальді дә рі тү рлерінің жетілу болашағ ы

Лиофильденген суппозиторнйлер. Лиофильденген суппозиторийлердің негізгі массасы дә рілік заттар болып табылады, негіздің мө лшері ө те аз. Суппозиторийлер дайындау суппозиториялық қ алыпта дә рілік заттардың эмульсиясын немесе суспензиясын 50-70°С температурада тоң азыту ә дісімен жү ргізіледі. Тоң азығ ан суппозиторийлерді қ алыптан шығ арып алып лиофильдейді жә не суппозиториялық негізді қ осады. Бұ л тә сілмен алынғ ан суппозиторийлер тік ішекте тез ериді, оиы тітіркендірмейді. Бірақ, осы дә рі тү рі гидролабильді, сондық тан сақ таудың ерекше жағ дайларын талап етеді.

Престелген (немесе таблеттелген) суппозиторийлер. Мұ ндай суппозиторийлер дайындауда майлы суппозиториялық негіздерді ұ нтақ қ а айналдырады, олардың тиеуші воронкадан еркін ағ ылуын қ амтамасыз етеді жә не суппозиторийлерді, табдеткалар тә різді, престеу тосілімен дайындайды. Престеу ү шін тиісті формалы матрицалар мен пуансоң дар қ олданады. Дә л дозалануды, сусымалдылық ты қ амтамасыз ету ү шін суппозиториялық негізді тоң азытқ ыш камерада 3-5^СС тсмпературағ а дейін тоң азытады, ұ нтақ тайды жә не елеуіш арқ ылы елейді Технологиялық касиеттерін жақ сарту ү шін негіздің қ ұ рамына 10-20% дейін сұ йылтқ ыш заттар (лактоза, сахароза, аэросил), тайғ ак заттар ретінде 3-5°С дейін крахмал мен аэросил (1: 1) қ осады.

Екі қ абатты немесе екі қ ұ рамды суппозиторийлер. Мұ нда суппозиторийлердің қ абық шасын балқ у температурасы тө мен негіздерден дайындайды. Бұ л негіздің қ ұ рамында жергілші ә сер ететін заттар (анестезин, белладонна экстракты) болады. Суппозиторийдің стерженіне резорбтивті ә сер етуші заттар енгізеді. Стержень ү шін балқ у температурасы жоғ ары негіздер қ олданылады.

Соң ғ ы кезде ректальді жағ ар майлар қ олдану кең таралуда.
Ректальді майлар майлы, гидрофильді негіздерде дайындалады.
Гидрофильді негіздер ретінде полиэтиленгликольдер, МЦ,
оксипропилметилцеллюлоза, Иа-КМЦ гелъдері қ олданылады.
Ректальды жағ ар майлар ұ зын ұ штығ ы бар шприц-тюбиктер
шығ арылатын дозаланғ ан дә рілік тү р.

Болашағ ы мол дә рі тү рінің бірі - ректальді капсулалар. Кө лемі мен формасы бойынша олар суппозиторийлерге ұ қ сас. Капсула қ абық шасы 70% желатин мен 30% глицериннің қ оспасынан тұ рады. Капсула ә сер етуші заттың майлы суспензиясы немесе оның майдағ ы су типті эмульсиясы, немесе ерітіндісімен толтырылады. Тік ішекке ең гізген кезде капсула ісініп, жарылады, оның ішіндегі дә рілік кұ рам сің ірілу бетіне таралады. Ректальді капсулалар жоғ арғ ы температурағ а тө зімді, олар 40°С температурада ө з формасын сақ тайды. Капсула дә рілік заттарды тез босатъш, тез сің іріледі.

Тік ішекке клизма тү рінде енгізілетін сулы ерітінділерден дә рілік заттар ө те тез сің ірілетіні белгілі. Бірақ, дә рілік заттың біраз бө лігі сумен бірге ағ ылып шығ ып кетеді. Сондық тан да майлы негіздерде дайындалғ ан суппозиторийлерден сің ірілетін дә рілік заттардың мө лшсрі ерітіндіден сің ірілетін заттан ә лдеқ айда басым болады. Дә рілік ерітінділерді ректальді тамызғ ыштар - ректиолалар кө мегімен енгізеді. Олар иілімді полиэтиленді контейнер, сыйымдылығ ы 3-5 мл, дә рілік зат ерітіндісімен толтырылғ ан жә не ұ штық пен жабдық талғ ан. Ректиолаларды клизма ретінде қ абылдайды.

Ректальды тампондар да белгілі. Олар сыртынан дә рілік зат сің ірілген мақ тамен оралғ ан пластмасса стержень болып табылады. Мақ та тампоны альгинаттың жұ қ а кабатымен қ апталады. Қ олданар алдында тампонды біраз уақ ытқ а суғ а батырады, осының нә тижесінде альгинаттан жасалғ ан қ абық ша ісініп, дә рілік заттың диффузиясына кедергі жасамайды. Тампонды тік ішекке 2 сағ атқ а енгізеді, кө бінесе геморройды емдеуге қ олданады.

Ректальды дә рі тү рлерін гериатриялық практикада қ олдану ете ың ғ айлы.

Ә дебиеттер:

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. - Шымкент, 2008. - 346 б.

2. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

3. Дільбарханов Р.Д., Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Алматы.– 1998.–128 б.

4. Сағ ындық ова Б.А. Дә рілердің ө ндірістік технологиясы. – Шымкент.– 2002.–172 б.

Орыс тілінде

1. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

2. Технология лекарственных форм. /Под ред. Л.А.Ивановой/ – М., Медицина, 1991 г. – 2-й том. – 544 с.

3. Чуешов В.И., Зайцев А.И., Шебанова С.Г. Промышленная технология лекарств. – Харьков, 2002. - В 2-х томах: 1-й том. – 716 с., 2-й том.– 557 с.

4. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

5. Руководство к лабораторным занятиям по заводской технологии лекарственных форм. – (Под ред. Тенцовой А.И.). – М., 1986. – 271 с.

қ осымша:

1. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

2. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

3. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

4. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

5. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

6. Ділбарханов Р.Д., Датхаев У.М., Амантаева М.Е. Жақ па майлар. Алматы, 2005.– 123 б.

7. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

8. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Кері байланыс (сұ рақ тар)

1. Ректальды дә рілік тү рлердің ө ндірісі.

2. Кө мекші заттар.

3. Суппозиторийлердің сапасын бағ алау.

№23 ТАҚ ЫРЫП ПЛАСТЫРЛЕРДІ Ө НДІРУ. Қ ЫШАЛАР. АЭРОЗОЛЬДЕР. ПРОПЕЛЕНТТЕР. ПРЕПАРАТТАРДЫҢ САПАСЫН БАҒ АЛАУ.

Мақ саты: Тақ ырып бойынша берілген процесстерді, онда негізігі терминдер мен тү сініктерді мең геру.

Дә ріс тезистері

Инъекцияғ а арналғ ан ерітінділер – бір немесе бірнеше дә рілік заттарды еріту жолымен алынғ ан, инъекция тү рінде енгізуге негізделген сұ йық дә рілік қ алыптар. Инъекцияғ а арналғ ан ерітінділер емдеу мекемелерінде дайындалатын дә рілердің 60% қ ұ райды.

Инъекцияғ а арналғ ан дә рілік қ алыптарғ а МФ ХI мынадай талаптарды қ ояды: стерильдік, апирогенділік, тұ рақ тылық, механикалық қ оспалардың болмауы, ал кейбір инъекциялық ерітінділерге – изотондық.