Этиологиясы.

Жедел ішек ө тімсіздігіне кө птеген себептер негіз болса, оның пайда болғ анына қ арап болуына себепкер жєне тудыратын фактор деп білеміз. Ішек бойындаѓы анатомо-морфологиялыќ ө згерістер: жабысқ ақ тар, ішектіњ б±ратылып жабысуы, шажырќайыныњ б‰ріліп, созылуы (ішектіњ шектен тыс ќозѓалѓыштыѓына соќтырады), єр т‰рлі іш ќуысындаѓы ќалталар мен шажырќайдаѓы тесіктер ішек µтімсіздігіне себепкер болады. Сонымен ќатар, адамда ±заќ ашығ у салдарынан ішектіњ функциональдыќ µзгерісі болып, тойып ауыр тамаќ ішкеннен соњ перистальтикасы к‰шейіп, ішек µтімсіздігіне соќтыруы м‰мкін. М±ндай жедел ішек µтімсіздігін С.И. Спасокукоцкий «ашыќќан адамныњ ауруы» деген.

Ішек µтімсіздігін болдыратын себептер ішек иірімініњ шектен тыс ќозѓалѓыштыѓына не болмаса оныњ бір жерге бекуіне соќтырып, ішек бойымен нєжістіњ жылжуына кедергі болады.

Кенеттен іш ќуысы ќысымыныњ кµтерілуі, ішектіњ моторикалыќ функциясы б±зылып, оның салдануы не болмаса тү йілуінің болуы жєне тойып ќою тамаќ жеу ішек µтімсіздігін тудыратын факторына жатады.

Обтурациялық ішек ө тімсіздігінің себептеріне - қ ұ рсақ жабысқ ақ ауруы, туа біткен іш қ уысындағ ы ақ аулар, қ атерлі (рак) жә не заласыз ісіктер, кездейсоқ ішек ө зегіне (бойына) тү скен бө где заттар, ө ттен тү скен тастар, қ атқ ан нә жістер, аскарида қ ұ рттарының тү йіні, ішек іргесіндегі ә р тү рлі қ абынулар, ішектің сыртынан қ ысылуы т.б. жатады.

Странгуляциялық ішек ө тімсіздігінде ішек иіріміндегі қ ан айналымы толық (артерия, вена тамырында) жә не жартылай (қ ан айнылымы тек вена тамырында) бұ зылады. Бұ ның себептеріне ішектің бұ ратылуы, тү йілуі, жарық қ ақ пасында қ ысылуы, қ ұ рсақ жабысқ ақ ауруының кейбір тү рлері мен инвагинация жасайды. Аурудың бұ л тү рлері ө те қ ауіпті де қ атерлі. Ішек іргесінің қ ан айналысы бұ зылысымен ішек иірімінде ө лі еттену (некроз) басталып, 6 – 8 сағ кейін перфорация болып перитонитке соқ тырады.

В.И. Петров (1964ж) функциональды ішек ө тімсіздігінің негізгі себептеріне тө мендегілерді жатқ ызды:

1. Шажырқ айдағ ы қ ан айнылымының бұ зылу салдарын:

а) шажырқ ай тамырының тромбозы, эмболиясы

б) қ атерлі ісіктің шажырқ айғ а метастаз беруі

2. Организмнің улану (интоксикация) салдарынан болатын ішек ө тімсіздігін:

а) тамақ тан, қ орғ асын жә не металдардың ауыр тұ здарымен улану

б) жергілікті, жалпы перитонит

3. Организм мү шелері мен жү йесінің ауруы жә не зақ ымдалуынан болатын ішек

ө тімсіздігін:

а) асқ азан, ішек аурулары (аппендицит, энтерит, колит, дивертикулит т.б.)

б) басқ а іш мү шелерінің аурулары (гепатит, цистит)

в) іш астарының сыртындағ ы мү шелердің ауруы (панкреатит, пиелит,

паранефрит, бү йрек-тас ұ стама ауруы т.б.)

г) қ ұ рсақ қ абатының ауруы (флегмона, гематома)

д) кеуде қ уысының ауруы (пневмония, плеврит, тө менгі қ абырғ аның сынуы,

пневмоторокс, миокард инфарктісі, ќолќа анавризмініњ тарамдануы т.б.)

е) нерв ж‰йесініњ ауруы (невроздар, истерия, алкагольдік полинейропатия, ми

жә не жұ лын аурулары)

Бұ л классификацияның кемшілігі ө те жиі кездесетін операциядан кейінгі функциональды ішек ө тімсіздігінің орын алмағ аны.