Су басу кезіндегі халықтың әрекет ету ережелері.

Су басу ауыр стихиялы апат болып табылады.Кө птеген су басулардың басты себептері нө серлі жауындар, қ ардың қ арқ ынды еруі, ө зен арналарындағ ы желдің бағ ытының ө згеруінен немесе жағ а толқ ындарының қ атты соғ уынан ө зен суларының арнасынан шығ уы болап табылады. Су басу кезінде тұ рғ ындардың ә рекеттері су басу жайында ескерту уақ ыты мен былтырғ ы жылғ ы кө рсеткіш байқ аулары ескеріле отырып жү ргізіледі. Су басу масштабтарын, мысалы кө ктемгі, жазғ ы жә не кү згі жауын-шашындардан туындайтын су басуларды бір ай немесе одан да кө п уақ ытта болжайды, ал желмен айдалғ ан су басуларды – бірнеше сағ ат ішінде (тә улікке дейін) болжайды. Су басу қ аупі болжанғ ан уақ ыт аралығ ы ұ зақ болса, онда ө зен жағ алауында жә не басқ а да су басу қ аупі бар жерлерде гидротехникалық ү ймереттер тұ рғ ызу бойынша жә не су басу қ ауіпі бар аудандардағ ы тұ рғ ындар мен ауыл шаруашылық жануарларын қ ауіпсіз аймақ тарғ а кө шіруге дайындалу мен кө шіруді жү ргізу, материалдық қ ұ ндылық тарды шығ ару бойынша іс-шаралар жү ргізіледі.

Су басу кезінде тұ рғ ындарды кө шіру жайында су тасқ ынымен кү ресу бойынша комиссияның арнайы бұ йырымымен хабарландырады. Тұ рғ ындар кө шірудің басталуы мен тә ртібі жайында жергілікті радио желілері мен жергілікті телеарналар бойынша хабарландырылады; сонымен қ атар жұ мысшы қ ызметкерлер кә сіпорынының, мекемелерінің жә не оқ у орындарының ә кімшілігі арқ ылы хабарландырылады; ал қ ызмет кө рсету мен ө ндіріс саласында жұ мыс істемейтін тұ рғ ындар – тұ рғ ын ү йді пайдалану жә не ү йді басқ ару конторлары арқ ылы хабарландырылады. Тұ рғ ындарғ а кө шіру пункттеріне жиналу орындары, осы пункттерге келу уақ ыттары жә не жаяу саппен кө шіру қ арастырылатын болса жү ру бағ ыттары жә не жергілікті жағ дайғ а байланысты, зіл-заланың кү тілетін масштабына жә не оны ескерту уақ ытына байланысты туындайтын басқ ада деректер хабарландырылады. Егер апаттың болжанғ ан уақ ыты жеткілікті болатын болса, онда тұ рғ ындар ө з мү ліктерімен бірге кө шіріледі. Осы мақ сатта ә р жанұ яғ а автокө лік немесе жү к кө лігі беріледі, ол кө ліктердің қ айтарылу уақ ыты белгіленеді.

Су басу қ аупі бар аймақ тарда жатпайтын жақ ын маң дағ ы елді мекендерге кө шіріледі. Кө шірілген халық қ оғ амдық орындарда немесе жергілікті ауыл тұ рғ ындарының ү йіне орналастырылады.

Су басу қ аупі кезінде кә сіпорындар мен мекемелерде жұ мыс тә ртібі ө згертіледі, кей жағ дайларда тоқ татылады. Материалдық қ ұ ндылық тардың кейбір бө лігін қ орғ ау сол жерде қ арастырылады, ол ү шін жертө ле мен тө менгі қ абаттарда кірістер, терезе қ уыстары жә не шұ ң қ ыр қ азылады.

Су басу қ аупі бар аймақ тарда мектептер мен балабақ шалардың жұ мысы уақ ытша тоқ татылады; ол жердегі балалар қ ауіпсіз аймақ тардағ ы мектептер мен балабақ шаларғ а ауыстырылады.

Су басу аяқ астынан болғ ан жағ дайда тұ рғ ындарды хабарландырудың барлық техникалық қ ұ ралдары қ олданылады. Сонымен қ атар дауыс кү шейткіш жылжымалы қ ұ ралдары да пайдаланылады.

Су басудың кенеттен туындауы тұ рғ ындардың ерекше тү рде тә ртіп сақ тауымен дұ рыс ә рекет етуін талап етеді. Тө менгі қ абатта тұ ратын тұ рғ ындар ү йдің ішінде жә не сырттағ ы судың дең гейінің кө терілуін байқ аса, онда тез арада пә терінен шығ ып жоғ арғ ы қ абаттарғ а кө терілуі керек, егер бір қ абатты жер ү й болса, онда ү йдің шатырына шық қ ан жө н. Егер жұ мыс орнында болатын болса, онда белгіленген тә ртіп бойынша неғ ұ рлым жоғ арғ ы қ абаттарғ а орналасу керек. Кенеттен бу басу кезінде ашық алаң дарда болсаң ыз, биіктеу тө белерге немесе ағ ашқ а шығ у керек, тіптен болмаса суғ а батпайтын, жү зетін қ ұ ралдарды пайдалану керек (мысалы, ауыл шаруашылық техникаларының немесе автокө лік дө ң гелектерінің камерасы, бө рене жә не т.б.).

Су басқ ан аймақ тардан адамдарды іздеу тез арада ұ йымдастырылады жә не жү ргізіледі, ол ү шін азаматтық қ орғ аныс қ ұ рылымдарының жү зу қ ұ ралдарының экипажы мен басқ а да барлық кү штер мен қ ұ ралдар жұ мылдырылады.

Қ ұ тқ ару жұ мыстарын жү ргізу барысында шыдымдылық пен ұ стамдылық таныту керек, қ ұ тқ арушылардың талаптарын қ атаң тә ртіпте орындау қ ажет. Қ ұ тқ арушы қ ұ ралдарына (катер, қ айық, плот жә не т.с.с.) шамадан тыс отыруғ а болмайды, себебі ол жапа шегушілер мен қ ұ тқ арушылардың қ ауіпсіздігіне кері ә серін тигізеді. Суғ а тү скен жағ дайда ү стің іздегі ауыр киімдер мен аяқ киімің ізді шешің із, жақ ын маң нан жү зетін қ ұ ралдар немсесе су дең гейінен биік тұ рғ ан жерлерді қ арастырың ыз жә не қ ұ тқ арушылар келгенше оларды міндетті тү рде пайдаланың ыз.