Ауіптіліктерді топтау.

Адамның денсаулығ ына жә не кө ң іл кү йіне жағ ымсыз ә сер етуге қ абілетті ә серлер, қ ауіптілік деп аталады.

Қ ауіптілік – адамғ а жә не қ оршағ ан ортағ а, материалдық қ ұ ндылық тарғ а зиян келтіруге қ абілетті тірі жә не ө лі материяның қ асиеті.

Барлық қ ауіптіліктер пайда болу кө здері бойынша (туындау) табиғ и жә не антропогендік деп бө лінеді.

Табиғ и қ ауіптіліктер биосферадағ ы стихиялық қ ұ былыстары кезінде туындайды, мысалы су басу, жер сілкінісі, цунами жә не т.б., сонымен бірге климаттық жағ дайы мен жергілікті жердің қ абатымен негізделген. Адам денсаулығ ы мен ө міріне қ ауіп тө ндіретін табиғ и қ ауіптіліктерден табиғ и қ ауіптіліктер пайда болады. Литосфералық (таулардың қ ұ лауы, тастардың қ ұ лауы) гидросфералық (су эрозиясы, селдер, тасулар), атмосфералық (жауын-шашын, қ ар басу), космостық (кү н сә улесінің радиациясы). Осындай қ ұ былыстардың жалпы заң дылығ ы келесідей: қ арқ ындылығ ы жоғ ары болғ ан сайын ондай қ ұ былыстар аздау болады; ә рбір қ ауіптілік тү рінің белгілі себептері болады; белгілі кең істіктік қ ауіптілік болады.

Антропогендік қ ауіптіліктер, кө бінесе адамзаттың тү рлендіруімен байланысты болады. Антропогендік қ ауіптілік кө здері адамдардың ө здері болады, сонымен бірге техникалық қ ұ ралдар, ғ имараттар, ү ймереттер-осының бә рі адам қ олымен жасалғ ан (техносфера элементтер). Антропогенді қ ауіптіліктерден келетін шығ ын, қ ауіпті аймақ та техникалық қ ұ ралдарды қ олдану дең гейінен жоғ ары болады.

Қ ауіптіліктің ерекше тобына экологиялық жә не ә леуметтік қ ауіптерді жатқ ызуғ а болады. Ә леуметтік қ ауіптер– ол жалпы ортада таралғ ан, адамдардың денсаулығ ы мен ө міріне қ ауіп тө ндіреді. Ә леуметтік қ ауіптер ө зінің табиғ аты бойынша байланысқ ан деп бө лінеді: адамғ а жү йкелік ә сер етеді (бопсалау, ұ рлық, алдау-арбау); денеге кү ш тү сіру (ұ рып-соғ у, бандитизм, террор, зорлау, кепілдікке алу жә не т.б.); ағ за мү шелеріне зақ ым келетін заттарды қ олдану (ішімдік, анаша, шылым шегу жә не т.б.); ә леуметтік ауруларымен (спид, жұ қ палы арулар); суицидтер (ө зіне –ө зі қ ол жұ мсау). Жас шамасына қ арай балаларғ а, жас ө спірімдерге, ә йелдерге, кә рі адамдарғ а бө лінеді. Ұ йымдар бойынша кездейсоқ жә не ұ йымдық, масштабы бойынша- жү йелі, аумақ тық жә не глобальды деп бө лінеді. Ө з негізінде осы қ ауіптіліктер ұ йымдарда ә леуметтік –экономикалық ү рдістерден туындайды. Олар адам табиғ атының жетілдірілмегендігінен сипаты бойынша қ арама-қ айшы келеді. Олардың таралуына дү ниежү зілік байланыстар, туризм жә не спорт кедергі келтіреді.

Экологиялық қ ауіптіліктерді кү нделікті ө мірдегі тікелей қ ауіптер ретінде қ арастырамыз, олар адам денсаулығ ына, азық -тү лікке, суғ а, ауағ а, топырақ қ а кері ә серін тигізеді. Осы қ ауіптіліктер жоғ ары болғ ан сайын, қ оршағ ан орта адамның іс-ә рекеттерімен ластана береді: пестицидтермен, ауыр металдармен, диоксиндермен, шаң мен, кү йемен, гербицидтермен ластана береді.

Барлық жағ дайларда кез-келген қ ауіптіліктен қ орғ анудың шаралары: қ ауіптілікті жою, қ ауіптілікті шектеу жә не рұ қ сат етілген шекті ұ йымдық -техникалық шараларды жү ргізуге бағ ытталғ ан.