Тарату материалы. Таблеткалар– бір немесе бірнеше ұсақталған затардан тұратын, сусымалы қасиетке ие

Таблеткалар– бір немесе бірнеше ұ сақ талғ ан затардан тұ ратын, сусымалы қ асиетке ие, ішкі жә не сыртқ ы қ олдануғ а арналғ ан қ атты дә рілік форма.

Қ ұ рамына байланысты таблеткаларды бір ингредиенттен тұ ратын қ арапайым (Pulveres simplises) жә не бірнеше ингредиенттерден тұ ратын кү рделі (Pulveres composite) тү рлерге бө леді. Мө лшерлеу сипатына байланысты ұ нтақ тарды жекелеген мө лшерлерге бө лінген (Pulveres divisi) жә не жекелеген мө лшерлерге бө лінбеген (Pulveres indivisi) тү рлерге бө леді. Қ олдану тә сіліне байланысты ұ нтақ тар ішкі жә не сыртқ ы қ олдануғ а арналғ ан болып бө лінеді. Сонымен қ атар, ұ нтақ тарды електің ұ нтақ толығ ымен ө те алатын тесіктерінің мө лшерімен анық талатын ұ сақ талуы бойынша жіктейді (2 кесте).

Дә рілік форма ретінде ұ нтақ тар бірқ атар оң ды қ асиеттерге ие: технологиясының қ арапайымдылығ ы; дисперсиялану дең гейін реттеп отыру мү мкіндігі; кейбір жағ дайларда заттардың кристалды қ ұ рылымының биологиялық қ ол жетерлікке оң ә серін тигізуі; мө лшерлеу дә лдігі; ауру балалар мен егде тартқ ан ауралар ү шін ерекше маң ызды болып табылатын қ олдану ың ғ айлылығ ы; қ ұ рамының ә мбебаптығ ы; сақ тау жә не тасымалдау ың ғ айлылығ ы – осылардың бә рі дә рілік заттардың терапиялық белсенділігін барынша қ олдануғ а мү мкіндік береді.

Таблеткаларғ а кемшіліктер де тә н – ұ сақ дисперсиялы заттар ү лестік бетінің кү рт артуының нә тижесінде сә уленің, ылғ алдың жә не ауаның оттегінің қ олайсыз ә серлеріне оп-оң ай ұ шырайды. Гигроскопиялық заттар оп-оң ай дымқ ылданады, ал қ ұ рамында кристалданғ ан су немесе ұ шпалы қ ұ рамдас бө ліктері бар заттар жетілдірілмеген орамда оларды оп-оң ай жоғ алтып алады («ауамен ұ шып кетеді»). Ұ нтақ тар иісті заттардың буларын адсорбциялай отырып, бө где иіс ала алады. Онымен қ оймай, осы дә рілік тү рдің кемшіліктеріне мыналарды жатқ ызады: сұ йық дә рілік тү рлермен салыстырғ анда баяуырақ терапиялық ә сер беруі; асқ азан-ішек жолының кілегейлі қ абығ ына қ оздырғ ыш ә сері.

Ұ нтақ тарғ а қ ойылатын негізгі талаптар: сусымалылығ ы, заттардың кү рделі ұ нтақ тың бү кіл бө лігіне бірқ алыпты бө лінуі, араластырылу біртектілігі, мө лшерлеу дә лдігі, тұ рақ тылығ ы. Медициналық қ олданылуына жә не қ олдану тә сіліне байланысты ұ нтақ тардың бө ліктерінің белгілі ө лшемі болуғ а тиіс.

Таблеткалардың технологиясы

Аталғ ан дә рілік тү рді ө ндіру процесі келесі сатылардан тұ рады:

9. Бастапқ ы материалдарды ұ сақ тау.

10. Ұ нтақ тың бө лшектерін мө лшерлері бойынша айырып алу.

11. Жекелеген қ ұ рамдас бө ліктерін араластыру.

12. Орау жә не ыдысқ а салу.

Бастапқ ы материалдарды ұ сақ тау. Ұ сақ тау кезең інде ұ сақ тайтын машиналарды дұ рыс таң дап алу маң ызды болып табылады: материалдың физикалық -химиялық қ асиеттері, бастапқ ы материалдың жә не соң ғ ы ө німнің ө лшемі, ұ сақ талуғ а тиісті материалдың жалпы мө лшері ескеріледі.

Ұ нтақ тың бө лшектерін мө лшерлері бойынша айырып алу. Медициналық тағ айындалуына жә не қ олданылу тә сіліне байланысты ұ нтақ тарғ а дисперсиялық қ а қ атысты ә р тү рлі талаптар қ ойылады. Аурулар қ олданар алдында ерітуге арналғ ан кристалл ұ нтақ тарды (магний сульфаты, бор қ ышқ ылы жә не басқ алары) ә детте орташа ұ сақ, орташа ірі жә не тіптен ірі ұ нтақ тар (0, 2-0, 3 мм) тү рінде шығ арады, терінің немесе кілегейлі қ абық тардың алуан тү рлі зақ ымдануын емдеуге арналғ ан себілетін ұ нтақ тардың дисперсиялық дә режесі, осы заттардың бө лшектерінің қ осынды бетін ү лкейту жә не жарақ ат ә келетін ә серін азайту мақ сатында, жоғ ары болуы керек (0, 090-0, 093 мм).

Кү рделі ұ нтақ тарды завод жағ дайында алғ ан кезде қ оспаның қ ұ рамына кіретін ә рбір затты жеке-жеке ұ сақ тап, тиісті елек арқ ылы елейді. Қ оспаларды електің тесіктері арқ ылы ө ткізген кезде ең алдымен ұ сағ ырақ жә не ү лес салмағ ы кө бірек бө лшектер ө теді. Одан соң жең ілірек жә не ірірек бө лшектер електен ө теді. Осының нә тижесінде ө ткен заттар сапасы ә ртү рлі қ абаттардан тұ ратын масса болып табылады.

Жекелеген қ ұ рамдас бө ліктерін араластыру. Ұ нтақ тарды араластыруды араластырғ ыштарда жү ргізеді. Араластырудың ең қ арапайым жә не оң ай тә сілі – барлық компонеттерді араластырғ ышқ а салып, біртекті қ оспа алғ анғ а дейін араластырады. Егер кө рсетілген тең жағ дайларда араластырылатын ұ нтақ тардың ү лес салмағ ы ә р тү рлі болып шық са, араластыру ұ зақ тығ ы арттырылады.

Егер қ оспағ а аздағ ан мө лшердегі қ ұ рамдас бө лік кіретін болса, оның бө лінуінің бірқ алыптылығ ын арттыру ү шін оның бө лшектерін қ осымша ұ сақ тау қ ажет болады. Бұ л ретте, оның қ оспадағ ы концентрациясы неғ ұ рлым азырақ болғ ан сайын, осы ингредиенттің бө лшектері де соғ ұ рлым ұ сағ ырақ болуы керек. Жекелеген қ ұ рамдас бө ліктердің бө лшектерінің мө лшеріндегі айырмашылық тар айтарлық тай болғ ан кезде, бірқ алыптырақ қ оспа алу мақ сатында, ірі бө лшектерді ең кішкентай бө лшектердің мө лшеріне дейін азайтқ ан жө н болады.

Егер де заттардың кө п мө лшеріне улы немесе кү шті ә сер ететін ингредиенттің шамалы ғ ана мө лшерін қ осу керек болса, онда ең алдымен соң ғ ы затты ингредиенттердің біреуімен немесе индифферентті ұ нтақ тә різді затпен мұ қ ият араластырып шығ у керек. Алдымен араластырғ ышқ а ең кө п мө лшерде бар болатын затты салып, кейін оғ ан улы немесе кү шті ә сер ететін зат бар дайындалғ ан қ оспаны қ осады да, мұ қ ият араластырады.

Кейбір жағ дайларда қ оспа қ ұ рамына азғ антай мө лшерде кіретін заттарды еріткен ұ тымдырақ болады. Алынғ ан ерітіндіні қ алғ ан материалмен араластырады.

Азғ антай мө лшердегі эфир майларын ұ нтақ тарғ а улы жә не кү шті ә сер ететін заттар секілді дерлік қ осады, яғ ни оларды ұ нтақ тың кішкентай мө лшерімен араластырады немесе спирт ерітіндісін дайындайды.

Таблеткаларды орау жә не ыдысқ а салу. Фармацевтика ө ндірісі қ арапайым жә не кү рделі ұ нтақ тарды, ә детте, кө п мө лшерлі (бө лінбеген) орамдармен шығ арады. Ұ нтақ тарды ыдысқ а салып, орау негізінен алғ анда кө лемдік принцип бойынша жұ мыс істейтін шнекті жә не вакуумды арнайы мө лшерлегіштердің кө мегімен жү зеге асырылады. Кө лемдік мө лшерлегіштер қ ұ рылысы бойынша қ арапайым, пайдалануда кү рделі емес жә не 2-3% салыстырмалы дә лсіздік кезінде минутына 300 мө лшерге дейінгі ө німділікті қ амтамасыз етеді. Препарат мө лшерінің азаюымен жә не мө лшерлеу жылдамдығ ының артуымен бірге дә лсіздік ө се тү седі.

Шнекті мө лшерлегіштің жұ мыс істеу принципі 2-суретте кө рсетілген.

Ұ нтақ ты бункерге 1 салады. Реттегіштің кө мегімен ол бағ ыттаушы араластырғ ышпен 3 дроссельді қ ақ пақ 4 арқ ылы тө менге, тиеу шұ ң қ ырына 2 беріледі, мұ нда ұ нтақ тың дең гейі бір қ алыпта ұ сталып отырады. Мө лшерлеу процесі тік мө лшерлегіш шнектің 5 дайындалғ ан қ ұ тығ а 6 бұ рылысымен жү зеге асырылады.

Камералы вакуумды мө лшерлегіштің жұ мыс істеу принципі 3-суретте кө рсетілген. Ыдысқ а салынатын ұ нтақ тиеу шұ ң қ ырына 1 беріледі. Тиісінше тік жә не кө лденең ө зектердің айналасында айналатын 2 жә не 3 араластырғ ыштар ұ нтақ тардың толтыру камерасында 4 бірқ алыпты бө лінуін қ амтамасыз етеді. Толтыру камерасының тө менгі жағ ын тұ йық тап тұ рғ ан роторда 5 сегіз мө лшерлегіш тесік 6 орналасқ ан. Дө ң гелектің ортасынан осы тесіктерге оймада толтырылу кө лемін анық тайтын мө лшерлегіш поршеньдер 7 орнатылғ ан. Ротор мезгіл-мезгіл, ә рбір циклден кейін, оның кө лемінің 1/8 бө лігіне бұ рылады, мө лшерлегіш тесіктер толтыру камерасының астында орнатылады, бұ л ретте ұ нтақ вакуум астында тұ рғ ан тесіктерге сорылады. Екі циклден кейін толтыру дө ң гелегінің сыртқ ы бетін ракель 8 тазартады, ал ұ нтақ тың шамадан тыс бө лігі сорылып алады. Одан кейінгі екі циклде ротор дайындалғ ан қ ұ тының 9 мойнының тесігімен сә йкес қ алыпқ а келтіріледі. Ұ нтақ сығ ылғ ан ауаның қ ысқ а импульсінің ә серімен қ ұ тығ а қ ұ йылады.

Ә дебиеттер

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

Орыс тілінде

2. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

3. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

қ осымша:

4. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

5. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

6. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

7. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

8. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

9. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

10. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Қ орытынды бақ ылау (сұ рақ тар)

Тақ ырып бойынша тапсырмалар: тақ ырыптың негізгі сұ рақ тарымен жұ мыс істеу

1. Ұ сақ тау. Елеу. Қ атты материалдарды араластыру. Қ олданылатын машиналар мен аппараттар, олардың қ ұ рлысы мен жұ мыс істеу принциптері.

2. Ө неркә сіптік дә рілер ө ндірісін нормалау. Ірілендірілген фармацевтикалық ө ндірісті ұ йымдастыру принциптері.

3. Технологиялық регламент, технологиялық регламенттердің тү рлері,

ө ндірістік регламенттің бө лімдері;

4. Дайын ө нім ө ндірісінің технологиялық сызбасы;

5. Материальдық баланс, материальдық балансты қ ұ ру мақ саты, материальдық баланс тең деуі.

6. Жинақ тар дә рілік қ алып ретінде. Сипаттамасы. Жинақ тар технологиясы.

7. Ө неркә сіп ө ндірісіндегі ұ нтақ тар дә рілік қ алып ретінде. Ұ нтақ тар технологиясы. Ұ нтақ тарды бө лшектеу жә не орамдау. Аппаратура.

8. Таблеткалар дә рілік қ алып ретінде. Таблеткалардың МФ XI басылымы бойынша сипаттамалары. Даму перспективалары.

9. Таблеткалар классификациясы. Дә рілік қ алып ретінде артық шылық тар мен кемшіліктері.

10. Таблеткалаудың теориялық негіздері. Ұ нтақ тә різді заттардың физикалық, физика-химиялық жә не технологиялық қ асиеттері, олардың ө зара байланысы. Таблеткалау механизмінің теориясы.

11. Таблеткалар ө ндірісінің технологиялық сызбасы. Технологиялық процестің сатылары.

12. Таблеткалар ө ндірісінде қ олданылатын кө мекші заттар. Сипаттамасы, классификациясы, номенклатура.

13. Тікелей престеу. Тікелей престеу ә дісінің артық шылығ ы мен олардың тү рлері. Тікелей престеу ә дісімен алынатын препараттардың номенклатурасы.

14. Тү йіршіктеу. Тү йіршіктеудің белгіленуі, тү йіршіктеудің ә дістері мен тә сілдері, олардың артық шылық тары мен кемшіліктері. Тү йіршіктеуге қ олданылатын аппараттары.

15. Гранулят анализі, олардың технологиялық қ асеттері.

16. Таблеткалардың сапа бағ асы жә не кө рсеткіштері.

17. Таблеткалардың дә л дозалануына ә сер ететін факторлар.

18. Таблеткаларың механикалық беріктігіне жә не ыдырауына ә сер ететін факторлар.

19. Таблеткалаушы машиналар. Олардың қ ұ рлысы мен жұ мыс істеу принциптері.

20. Тритурациялық таблеткалар. Сипаттамасы. Номенклатурасы. Тритурациялық таблеткалардың сапа бағ асы.

21. Тритурациялық таблеткалар ө ндірісінің технологиялық сызбасы.

22. Таблеткаларды қ абық пен қ аптау. Престеу арқ ылы қ аптау. Пленкалық жабын. Дражирленген жабын. Кө п қ абатты таблеткалар. Каркасты таблеткалар.

23. Дражелер. Гранулалр.

24. Капсулалар дә рілік қ алып ретінде. Сипаттамасы. Классификациясы.

25. Медициналық капсулалар ө ндірісінде қ олданылатын кө мекші заттар. Номенклатурасы.

26. Желатин капсулалар. Желатиндік массаны дайындау. Қ абық ты алу – капсуланы пішіндеу, ө ндіру ә дістері («батыру», тамшылату, престеу). Капсулалар ө ндірісіндегі қ ондырғ ылар.

27. Капсулаларды қ абық пен қ аптау. Капсулалардың сапа бағ асы. Капсулаларды орамдау жә не сақ тау.

28. Микрокапсулалар. Сипаттамасы. Номенклатурасы.

№ 12 ТАҚ ЫРЫП: СУДЫ ДАЙЫНДАУ. АПИРОГЕНДІ, ДЕМИНЕРИЛИЗАЦИЯЛАНҒ АН СУДЫ АЛУ. АППАРАТУРАСЫ. ЖЕҢ ІЛ ТОТЫҒ АТЫН ЗАТТАРМЕН (АСКОРБИН Қ ЫШҚ ЫЛЫ, НОВОКАИНАМИД, ВИКАСОЛ) ШАНШУҒ А АРНАЛҒ АН ЕРІТІНДІЛЕР ДАЙЫНДАУ. САПАСЫН БАҒ АЛАУ.

Мақ саты: Суды дайындауды, апирогенді, деминерилизацияланғ ан суды алуды жә не аппаратура қ ұ рлысын, жең іл тотығ атын заттармен (аскорбин қ ышқ ылы, новокаинамид, викасол) шаншуғ а арналғ ан ерітінділер дайындау. сапасын бағ алауды ү йрету.

Оқ ыту міндеттері Суды дайындауды, апирогенді, деминерилизацияланғ ан суды алуды жә не аппаратура қ ұ рлысын талқ ылауғ а, жең іл тотығ атын заттармен (аскорбин қ ышқ ылы, новокаинамид, викасол) шаншуғ а арналғ ан ерітінділер дайындау. сапасын бағ алауғ а машық тану

Ө ткізу формасы: семинар

Оқ ыту жә не сабақ беру ә дістері: «Дальтон-час» ә дісі бойынша теориялық сұ рақ тарды талқ ылау.

Тақ ырып бойынша тапсырмалар: тақ ырыптың негізгі сұ рақ тарымен жұ мыс істеу

- ампуладағ ы инъекциялық ерітінділер ө ндірісінің жалпы технологиялық сызбасы;

- ампуладағ ы инъекциялық ерітінділер сапасына қ ойылатын талаптар;

- арнайы тазалауды қ ажет ететін дә рілік заттардан ерітінділер дайындау;

- инъекциялық ерітінділердің ластану кө здері;

- еріткіштерге қ ойылатын талаптар;

- инъкциялық ерітінділерді тұ рақ тандыру ә дістері;

- тұ рақ тандыруды қ ажет ететін дә рілік заттар ерітінділерінің номенклатурасы;

- тұ рақ тандыруды қ ажет ететін инъекциялық ерітінділер ө ндірісі;

- ампуланы бекіту (тұ йық тау) ә дістері;

- ампуладағ ы инъекциялық ерітінділердің сапасын бақ ылау