Азіргі заманғы батыстық тарихнамадағы гендерлік зерттеулер.

Алғ ашқ ы «ә йелдік тақ ырыптық» мә селе арнайыланғ ан қ ұ былыс ретінде бірінші феминистік толқ уғ а байланысты он тоғ ызыншы ғ асырдың аяғ ында келең бере бастады. Жиырмасыншы ғ асырдың бірінші жартысында кө бінесе ә йгілі ә йелдердің ө мірін сипаттайтын ә йелдерге арналғ ан жұ мыстар пайда бола бастады.Ә йел тақ ырыбын талқ ылауда бү гінгі кү ннің ө зінде ү лкенорын алатын жұ мыс ол атақ ты француз философы Симон де Бовуардың 1949 жылы баспадан шық қ ан жұ мысы «Второй пол».Онда ә йел мә селесі философиялық тұ рғ ыдан қ арастырылады.Алпысыншы жылдары Батыстағ ы жастардың солшыл қ озғ алысы аясында жаң а феминистік қ озғ алыс орын алды. Ол ө з кезегінде тарихи ретроспективтікті қ оса алғ анда феминистік гуманитарлық зерттеулерге жаң а импульс берді.Алғ ашында бұ л феминистік зерттеулер ғ ылыми қ оғ амда скептикалық жә не тарихшы-дә стү ршілер ретінде қ абылданды.Сонымен қ атар бұ л кө зқ арасты жыныстық ө згешелік тұ рғ ысында еш танымдық мағ ына мойындамайтын ә леуметтік тарихқ а методологиялық тұ рғ ы ұ станатын кө птеген жақ тастары да қ олдады.Бірақ бұ л критицизм ө з кезегінде тағ ы бір «еркектік шовинизм» кө рінісі ретінде қ абылданып «ә йел тарихының» дамуына стимул жасап, радикалды феминистік кө ң іл кү йді кү шейтті.Осылай бола тұ ра аталғ ан мә селе тө ң ірегінде «ә йелдер тарихы» «ә йелдік тарих» тү сінігі арасында айырмашылық табылды. «Ә елдік зерттеу»-олардың соң ғ ысында ө мірлік тә жірибенің жә не ә йелдік ө мірлік тә жірибенің мағ ынасы айшық талып жә не зерттеушілік қ ұ рылымы тұ рғ ысынан қ орғ алынды.Ол бойынша зерттеуші позициясы гуманитарлық ғ ылымдар тұ рғ ысынан, тарихта нейтралды объективті болмауы керек.Ол зерттелінетін объектіге тікелей араласу жолымен белгілі сезімдер мен қ ызығ ушылық таныту керек. Міне осындай іс-ә рекет аясында таным нә тижесі мойындалды. Л.П.Репинаның айтуынша батыстық университеттер программасында ә йел мә селесіне арналғ ан курс алғ аш рет 1979-1980 оқ у жылдары Сан-Диего университетінде пайда болды. Ал 1970-1980 жылдары тарихи ғ ылым қ ауымындағ ы скептицизмге қ арамастан АҚ Ш та да, Европада да ә йелдік зерттеулердің академизациясы, институционализациясы жү рді.Нә тижесінде кө птеген университеттерде ә йелдік жә не гендерлік зерттеу орталық тары немесе тіпті факультеттер ашылды.Бұ л қ ұ былысқ а деген кө зқ арас бү гінгі кү нге дейін оның ә йелдік дилетанттық ә рекет ретінде қ абылдануы жойылғ ан емес.Оның ө зі бұ л саладағ ы қ алыптасып келе жатқ ан зерттеуші қ оғ амғ а одан ә рі ұ йымшылдық сипат алуғ а жағ дай жасады.Онда оқ шаулану жә не касталылық кө лең ке кү ні бү гінге дейін сақ талуда.Соң ғ ы жиырма жылда ә йелдер тарихын зерттеуде ү лкен жұ мыс жасалды.Ө ткен уақ ыттағ ы ә йелдердің тарихи тағ дырына, олардың жекелеген қ оғ амдарының ә ртү рлі уақ ыт межесіндегі тарихи тә жірибелеріне экономикалық, саяси, идеологиялық мә дениет аясында анализдеу жү ргізілді.Жалпы ә йелдер тарихында ә рқ айсысы оның даму стадияларын жә не оның кө п қ ырлы бейнесінің бір жағ ын кө рсететін ү ш бағ ыттың бө лінуі айқ ындалды.Осы бағ ыттар арасындағ ы айырмашылық тар ө здерінің басты зерттеу міндеттерін орындауда кө рінеді.Барлығ ынан бұ рын қ алыптасқ ан бірінші бағ ыттың міндеті, танымдық ә рекеті ресми «ерлер»тарихнамасынан ұ мыт қ алғ ан немесе мү лдем алынып тасталғ ан «ә йелдердің тарихи тіршілік ету жағ дайларын қ алпына келтіру».Дә л осы ерекше «ә йелдік»тарихын жазу тұ жырымдамасы жетпісінші жылдардың ортасына дейін ә йелдердің зерттеу жұ мыстарында басшылық орында болды.Ол ереже бойынша суреттеу жағ ына кө бірек сү йенді жә не тарихи зерттеулерді жанр тү рінде жасады.Шартты тү рде her-story, ал оғ ан қ арама-қ арсы ерлер тарихнамасы феминистер ү шін his-story болды.Феминистерді жақ таушылары ағ ылшынша «history»сө зінің мағ ынасында ө згертпеске қ ұ штар болды.Ө йткені бұ рынғ ы тарихи суреттеуде ол ылғ и ерлер тарихын білдірді.Бұ л екі нұ сқ а бір-бірімен ү йлесім таппады, сондық тан «ә йелдер тарихының»оқ шаулануы жалғ аса берді.1970 жылдардың екінші жартысында бірінші орынғ а шық қ ан екінші бағ ыт ө кілдері ө здерінің алдындағ ы басты мақ сат ретінде класстық қ оғ амдағ ы патриархалдық қ ұ рылымда ерлердің басшылық орынғ а шығ уы жә не ә йелдердің бағ ыныштылық қ атынастарының қ алыптасуын зерттеу еді.Олар «ә йелдер тарихын» қ оғ ам тарихымен байланыстырмақ болды, жанжалдасушы жақ тардың мү дделерін жә не ә йелдердің ә ртү рлі ә леуметтік категориялардағ ы альтернативті ө мірлік тә жірибесін кө рсетпек болды.Бұ л жерде оларда специфистік феминистік неомарксизм қ алыптасты.Ә леуметтік класстық анализді олар жыныстық айырмашылық факторымен толық тырды жә не тарихи тұ лғ а статусын индивидуалды, жыныстық, жанұ ялық -топтық комбинация статусы мен класстық тү рде айқ ындалды.Бұ ндай интерпритацияда ө ндіріс тә сілі мен меншік қ атынасы жыныстар арасындағ ы тең сіздіктердің базалық детерминанты болып қ ала берді.1970-80 жылдар тоғ ысында феминистік теорияда пә наралық кө зқ арасқ а бейімделу сақ тала берді.Ә йелдік зерттеулердің жаң а дә уірі 1986 жылы американ зерттеушісі Джоан Скоттың «Гендер-полезная категория исторического анализа» мақ аласы жарық қ а шық қ ан соң басталды.Осы уақ ыттан бастап «гендер», «пол-род», ұ ғ ымдары бұ л мә селелерді зерттеуде маң ызды категорияғ а айналды.Бұ л кө зқ арас аясында «гендер» концептісі жыныстар арасындағ ы тең сіздіктің ә леуметтік сипатын жоюғ а бағ ытталды.Мұ нда гендерлік статус, гендерлік иерархия, гендерлік-дифференцияланғ ан тіршілік моделдері бір жақ ты табиғ атпен детерминацияланбайды жә не кә дімгі сексуалды-репродуктивті айырмашылық тар ә р қ ауымдастық пен мә дениет ө зінің ерекшеліктерін кө рсететін негіз болып табылады.Гендерлік статус қ оғ амда қ алыптасқ ан қ атынастар жү йесінің барлығ ына қ атынасады.Оғ ан тек жаң а дү ниеге келген адам жә не оның барлық гендерлік ә леуметтенуі ғ ана емес, сонымен қ атар қ оғ амдық адамның мә дени-тарихи даму продуктін кө рсетеді.Гендерлік моделдер қ оғ аммен конструкцияланады.Сонымен қ атар гендерлік қ атынастылық барлық ә леуметтік институттардың қ ұ рылымына қ атынасады жә не гендерлік тү сініктің индивид дең гейінде іске асуы қ алыптасқ ан биліктік пен бағ ыну қ атынастар жү йесін қ олдайды.Сонымен бірге ең бектің гендерлік белгісі бойынша бө лінуіне қ олдау жасайды. Бұ л тұ рғ ыдан гендерлік статус рессалық, этникалық жә не класстық қ арастылық пен қ атар ә леуметтік иерархияның жә не билікті бө лу жү йесінің конституциялық элементтерінің бірі болып табылады. Ә йелдік зерттеулерде кө зқ арастың табиғ и сипаттан ә леуметтік қ атынасқ а ауысуы гендерлік мә селелерді ә леуметтік тұ рғ ыдан қ ұ ралғ ан басқ ару мен бағ ыну қ атынастары комплексіне қ осылуғ а жол ашады. Нә тижесінде тарихқ а екі жыныстың ө кілдері де қ айта оралады. Осылайша талқ ыланғ ан гендерлің кө зқ арас ә леуметтік тарихшылар қ атарынан да, мә дениет тарихшылары қ атарынан да ө з жақ тастары тез таба бастады. Осылайша ә йелдер тарихынан ү шінші бағ ыт, гендерлік зерттеу пайда болды. Ол алғ ашқ ы зерттеу парадигмасын жаң артты. Ендігі кезекте гендерлік тарихшылардың зерттеу пә ні ә йелдер тарихы емес, ә леуметтің қ ұ рылымның жә не ө зінің гендерлік қ атынастылығ ын мә дени тарихи контексте мойындайтын индивидтер арасындағ ы қ атынасты зерттейді. Жыныстар арасындағ ы қ атынасты психоаналитикалық интерпритациялауғ а қ арағ анда, гендер ұ ғ ымы осылай талқ ылау оан ә рі терең дей тү сті.Психоаналитиктерге қ арағ анда гендерлік тарихшылар айырмашылық тар мен жыныстар иерархиясындағ ы комплексті социомә дениттік детерминацияғ а кө бірек назар аударады жә не олардың ө німділігі мен функциясына макротарихи контексте анализ жасайды. Ә леуметтік тарихи даму тү сінігіне енді гендерлік қ атынас динамикасы қ осылды. Тарихи зерттеулерге жаң а мә селе алаң дары класс пен жыныс арасындағ ы, ә леуметтік жә не гендерлік иерархия, ә леуметтік жә не гендерлік мифология, ә леуметтік жә не гендерлік тарих арақ атынастары мә селесі пайда болды. Осыдан бастап ә йелдің бағ ынышты жағ дайын негізделген ә йел табиғ аты туралы талас туғ ызғ ан жыныстың тарихи еместік мә селесі, ө згермейтін ә йелдік бастама туралы тү сінік алынып тасталды. Гендер терминінің тағ ы бір маң ызды атрибуты ер жә не ә йел тү сініктерінің қ атыстылығ ымен айшылық тылығ ының демонстрациясы. Осыдан оларғ а, тарихи зерттеуді қ оса алғ анда, оқ шау анализ жасау мү мкін еместігі анық болды. Жә не гендер терминінің феминизммен арақ атынасының бө лектігі тү сінікті бола бастады. Ол бұ рынғ ығ а қ арағ анда ғ ылыми академиялық мойындаушылық тың одан да негізді болуына жол ашты.Джон Скоттың мақ аласында екі жағ дай арасындағ ы байланыс ерекшеленіп кө рсетілді. Біріншісі – гендер жыныстар арасындағ ы қ абылданғ ан айырмашылық тарғ а негізделген ә леуметтік қ атынастардың қ ұ рамды элементі. Екіншісі гендер биліктік қ атынастардың алғ ашқ ы белгілеу тә сілі болып табылады. Осы тұ жырымдамағ а сә йкес гендер кө лемді мазмұ нғ а ие жә не онда бір-бірімен тығ ыз байланысты ә рі араласпайтын тө рт подсистема ү йлеседі. Олар осы концептіні оның пә ндік алаң ындағ ы процестердің анализіне қ алай қ олдануғ а болатынын кө рсетеді. Бұ л тө рт подсистема, екінші нормативтік интерпретацияласақ подсистема нормативтік дә лелдемелер ү шінші ә леуметтік институттық подсистема ә леуметтік институттар мен ұ йымдар, тө ртінші индивидуалды психологиялық подсистемалардан тұ рады. Джон Скот бойынша таризхи зерттеудің мә селесі гендерлік статусты қ ұ растыру процесіндегі іс жү зінді осы тө рт аспекті арасындағ ы қ атынасты айқ ындау. Сонымен қ атар осы кө зқ арас ұ қ сас аспектілердің ерекшеленуімен кез-келеген ә леуметтік процесс ү шін анализ жасау моделі бола алады.Бұ л тұ ста ер жә не ә йел категорияларының тү пкілікті трансценденттілік мазмұ нғ а ие емес екендігін кө рсету мү мкіндігі пайда болды. Гендерлік ерекшеліктер адамдардың қ атынасы процесінде символикалық тү рде қ ұ рылып жә не қ айтадан қ ұ рылыда. Гендерлік қ атынастар адамзат тарихындағ ы, индивидте гендерлік консенсусқ а жету жә не гендерлік ә леуметтену процесінде қ алыптасқ ан ең ұ зақ ә рі ө зге иерархиялық жү йелер ішіндегі ең мық тысы болып табылады. Гендерлік зерттеулер ерекше синтетикалық модел жасауғ а мү мкіндік береді.Онда социумның барлық мү мкін деген ө лшем белгілері орын табады.Олар: жү йелік-структуралық, социомә дениеттілік, индивидуалды-жекебастық, жә не гендер тү сінігі олардың қ алай ә рекеттесетіні жә не қ алай байланысатыны туралы тү сінік береді.Бұ л моделдің уақ ыттық ұ зақ тық та ашылуы осы қ ұ былыстардың тарихи динамикасын реконструкциялауғ а мү мкіндік жасайды. Бұ л зерттеу перспективалары ә ліде толық тү рде іске асу мү мкіндігіне ие.Бірақ қ азіргі уақ ыттың ө зінде батысевропалық тарихнамада барлық хронологиялық уақ ыттар мен Европаның бар региондары бойынша монографиялық зерттеулердің айтарлық тай кө лемі жиналды.Сонымен қ атар гендерге арналғ ан кө птеген беделді журналдарда тұ рақ ты рубрикалар сонымен қ оса арнайы периодикалық басылымдар пайда болды. Ресейдегі осындай басылымғ а Адам и Ева альманахы жатады. Ә йелдер тарихының 1970 жылдардағ ы алғ ашқ ы тү лектері ескі дә стү рлі тарихнамадан тарихи кезең дестіру мә селесін қ абылдап, оны шешудің ө зіндік жолдарын ұ сынды. Жылдары – ақ француз зерттеушісі Моник Пьеттер Положение женщин сквозь века атты жұ мысында тарихты ә йелдің басшылық бейнесі жақ тарына қ арап ө те ұ зақ ү ш басағ а бө лді. Олар: бірінші бейнесінде Арғ ыдан дү ниеге ә келуші –Ана, екіншісінде ежелгі мемлекеттерде жә не одан соң ә сіресе христсандық орнағ ан мезеттер мен Жолдас-ә йел бейнесі моногамиясында, ү шінші қ айта ө рлеу дә уірінен бастап Тұ лғ а-ә йел бейнесі пайда болды.Бұ нда ә йел статусының ө рлеуі линейлік процесс болғ ан жоқ, зерттеулер гендерлік тарих динамикасын айқ ындау қ иындығ ын кө рсетті, ө йткені жекелеген ә леуметтік, кә сіби жә не жастық топтарда гендерлік статустың материалы гендерлік қ атынастардың перспективада ә леуметтікТарихын жасау ү шін ә леуметтік қ атнастық жә не гендірлік қ атынас жасау қ ажеттігін кө рсетіп берді.Дү ние жү зілік ә йелдер тарихын кезең дестіру мә селесі айқ ындалып шық ты.Ә йелдер тарихының жекеленген тарихының зерттеуде таптырмайтын ү лгі, ә сіресе ерте заман кезіндегі, осы кезең ге дейін америкалық феменизмнің теоритегі мен практигі, тарихшы Джоан Келлидің «Было ли у женщин Возрождение» атты айтулы мақ аласы болып табылады.Ә ртү рлі ә леуметтік топтардағ ы ә йелдерге қ оғ амдық ө згерістердің ә сер етуін зерттеу ү шін Джоан Келли ө зінің теориялық моделін ә йел бостандығ ының сапасы жә не дең гейі индекаторын жасады.Ол тө рт байланысты критериді санатқ а алды.Олар: ерлер мен салыстырғ анда ә йелдердің жыныстық ерекшелігінің қ оғ амдағ ы регламентациясы, ә йелдерге қ атыстырылғ ан шаруашылық жә не саяси саладағ ы рө лі, меншікке, билікке, білімге кә сіби оқ уғ а қ ол жетімділігі, қ оғ амның мә дени ө міріндегі рө лі, ә йелдердің яки жыныстардың қ оғ амдық саладағ ы, ө нердегі, ә дебиет пен философиядағ ы рө лдік функциялары.Осы негізге қ атысты жү ргізген Дж Келлидің анализі 15-16 ғ асырлардағ ы италия ә йелдерінің гендірлік статусын тә уелдену мен тө мендеуіне ә келді деген қ орытындығ а ұ шыратты. Нә тижесінде «Ә йелдерде ешқ ашан қ айта қ рлеу, тым болмаса Реннесанс дә уірінде болғ ан жоқ» деген қ орытынды жасалды.Француз революциясы кезінде ә йелдер тарихымен айналысқ андар осы методикағ а сү йене отырып бұ л революцияны ә йелдер жағ дайына ә сері тү сінікті теріске шығ арды. 1971 жылы француз революциясының программалық қ ұ жаттарының бірі. «Декларация прав человека и гражданина» шық қ ан соң ә йелдің қ ұ қ ық тарын жақ таушы Олимпия де Гуж «Декларация прав женщины и гражданки» атты манифесін баспадан шығ арды. Бірақ бұ л революция жақ тастарының энтузиазмын туғ ызбады.Жә недағ ы нә тижесінде шығ у тегі ә леуметтік топқ а жататын автор контрреволюциялық кү штермен байласыта деп айыпталып, 1973 жылы қ азанда басы шабылды.Нә тижесінде ол француз финистерінің атақ ты тұ лғ асына айналды.Осылайша, қ оғ амдық тарихқ а ә йелдік дауыс нү ктесінің қ осылуы кү н тә ртібіне тарихи процестің жалпы кө рінісіне коррекция жасау мә селесі қ ойылды.Қ оғ амның прогресивті даму тү сінігі, тарихи периождтардың жалпығ а ортақ бағ асы ө згеріске тү сті жә не қ оғ амдық прогрес ә йелдердің бостандық қ а жә не текдікпен туыстық қ а қ осылуын кө рсетпеді. Жана заманғ ы жылжығ ан сайын гендірлік ирархианың кү шеюі байқ алды. Бұ л социум ө мірінің ә ртү рлі деректері мен аспектілерінде бақ ыланады. Еврапаның жаң а заман тарихынан қ оғ амдық қ ұ рылымның кү рделенуі ә йелдің жанұ ядағ ы беделін тү сірді, оның меншіктік қ ұ қ ығ ы шектеледі, ө зін ұ стау нормалары мен моральді екі жақ ты стандарты ның орнауына ә келіп соқ ты.Дегенмен ә леуметтік байланыстар арқ ылы ө з ық палдарының кү шеюіне қ ол жеткізілді.Ә йелдер тарапынан кө біне қ оғ амдық прогрестің ұ станымдық негіздері тү сті.Сонымен бірге гендірлік жү йенің асимметриясы ерте кезең дерде соң ғ ы кезең дерге қ арағ анда ә лдеқ айда ә лсіз болғ аны анық талды жә не дә стү рлі дамымағ ан дә уірде ә йелдің статусы ерлерден еш кем болғ ан жоқ, ал «прогрес эриясы» деп аталатын дә уірде ә йелдердің жағ дайы қ ұ қ ық тық қ атнаста нашарлады. Нә тижесінде одан ә рі жоғ арылаудан ә йелдің сауаттылық дең гейі артып, ә йелдердің мә селесі мен феменизм дә стү рлерінің пайда болуына ә сер етті. Ірі қ оғ амдық ө згерістер кезең інде гендірлік қ атнастар ө згерістерге ұ шырап алайда оларда ә йелдер пайдасына шешілмегені анық талды. Мысалы атақ ты британ тарихшысы Дэвид Андердауынның айтуынша он жетінші ғ асырдағ ы дағ дарыс кезінде ерлерді ә йелдердің басқ ара алмайтындығ ы мазалады, нә тижесінде ә йелдердің бейнесіне бірінші орынғ а «шашпа» белгілері шық ты.жалпы гендірлік саладағ ы мамандардың айтуынша, тұ лғ ааралық жә не ә леуметтік жү йедегі қ атнастардағ ы қ айшылық пен айқ ындалады. Мұ ндағ ы тура жә не айқ ын ө зараа ә рекетті анық тау мү мкін емес, қ оғ амдағ ы гендірлік қ атнастың дамуына ө зінің мә дени дә стү ріне сай логикасы бар, оның тегіне сол қ атнастар дамиды.гендерлік зерттеулер ү шін болашағ ынан зор ү міт кү ттіретін ол кү делікті тарих пен жеке ө мір тарихы.Гендірлік тарихшылар ойластырғ ан ойларын іске асырмай қ оймайды ө здерінің кө зқ арастарына сү йене отырып жасағ ан «жаң а жалпы тарих» жобасы персоналды, локалды, структуралық жә не социомә дениеттік тарих шең берінде алынғ ан микро жә не макропроцестердің зерттеу нә тижесін интеграциялап жә не қ айта ойластыруғ а мү мкіндің бар. Гендірлік тарих соцомә дени жыныстық бө лігі қ оса алына отырып қ оғ амдық процестер тү сінігіндегі тарихи синтезді іске асыруғ а таласып отыр. Гендірлік тарих шынымен жалпы тарих жыныстық емес тү рде жаза алатынын кө рсете бере отырып, ол қ оғ амдағ ы гендірлік қ атнастағ ы «жаң а ә леуметтік тарих» ретінде есепке ала отырып іске асатыны анық талды. Бұ л ө з кезегінде тұ лғ ааралық қ атнастардың барлық жақ тарын қ оса ала отырып ә леуметтік тү сінікті кең ейтуге ұ мтылады. «Ерлердің тарихшылары» да ө здеріне скептикалық қ атнаста болды. Олардың пайда болуы модағ а сыйлық ретінде қ абылданды. Бірақ нақ солардың мысалында қ оғ амдық қ атнастар гендірлік қ ұ рамдастан тұ ратынын одан ә рі айшық ты кө рінді.зерттеушілер ерлердің тарихындағ ы гендірлік белгілерді де ә леуметтік класспен, статуспен, іс ә рекеттерімен, жасы т.б байланысты екенін анық тады. Жаң а заманғ ы алғ ашқ ы кезең інднгі ү йленген ерлер нағ ыз еркек болып саналады. Ал олардың бойдақ бауырлары олармен салыстырғ анда азаматтық қ ұ қ ық тарғ а ие болганы мен қ оғ амдық ө мірге ү йленгендердей болып араласа алмады.Бойдақ тар кү йеуге шық пағ ан ә йелдерге қ арағ ан сияқ ты кү мә нді қ атнас танытылды, ө йткені олардың ө мір салты ә зірше қ андай да гендірлік дифференциалды ә леуметтік тә ртіптің орнына сай емес.Ерте жаң а заман тарихи кезең інде ү йленбеген подмострь ерлердің суб мә дениеті қ алыптасты. Оларғ а цехтық шеберлер кү шпен бойдақ тық жағ дайды таң ды. Себебі олар қ азірге дейін нормағ а сә йкес жанұ я қ ұ ру ү шін жеткілікті қ аражат бермеді Ө йткені бұ л ортада ө зіндік қ аражат болу керек деген қ ағ ида ұ станылды. 16-18 ғ асырда ерлер ә йелдердің патриархалды биліктен босап шығ у мү мкіндігін мү лдем мойындамады. Бұ л реформаторлардың да Ұ лы Француз революцисы дә уірі революционерлердің да ойына кіріп шық пады. Ерте жаң а заман дә уірінде ерлердің сапасы саяси жауапкершілікті ө зіне қ осты ал бұ л кезде ә йелдердің жақ сы ә рекеті ү й шаруашылық болып қ ала берді. Нағ ыз ердің атрибуты деп оның жанұ ясындағ ы ө мір сү ріп жатқ ан ә йел мен қ ыздарын, ә йел жынысты қ зге туыстарын тіпті ү й қ ызметкерлерін ө з қ ол астында ұ стай алу еді.Бірақ кейде ә йелдер ө з ерлеріне ө з ық палын жү ргізуге тырысты. Ал нағ ыз ер осындайғ а жол бермеу керек еді. Ерлердің арасындағ ы біру егер патриархиялық билікті ұ стай алмаса ол қ оғ амдық сферада ө здерінің басқ ару қ ұ зіреттігіне айырылуы мү мкін еді. Ары қ арай 18 ғ асыр қ оғ амындағ ы тапты ұ стау қ ұ рылвмның ө згеруіне байланысты ә р тү рлі ә леуметтік топтарда ерлік қ атынас айырмашылық тарына жол берілді.Белгілі британ тарихшысы Джон Тош бұ л ү рдістерді Британдық материалдарда қ арастырды. Онда ол 19 ғ ағ ылшындық орта тапта ерліктің негізгі қ ұ раушыларын кө рсетті. Оларғ а жататындар жақ сы жұ мыс, жанұ яның ө зін асырауы, ө зге ерлер арасында еркін ұ стай алуы.джон Тош адам ө мірінде қ оғ амдық жә не жеке тұ лғ алық сфераларды бө лмеуге шақ ырды. Оның ойыншша гендірлік тарих зерттеулерге тә н қ оғ амдық пен жеке тұ лғ алық тың қ атаң бө лінуіне ә келіп соқ ты. Мысал ретінде ол Британдық гендерлік тарихнаманың кө рнекті жетістігі деп санайтынЛеонер Дэвиддофф пен Кэтрин Холдың «Привратности семьи» ең бегін келтірді. Бұ л авторлардың басты тезисі адам ө міріне қ оғ амдық жә не жеке деп бө лу тұ лғ алық ө зін ұ стау мотивациясының спецификасы ашып бермейді.Ал 19 ғ асырда англияда ердің іскер белсенділігінің басты мақ саты ү йі мен жанұ ясын асырауы еді.Гендірлік зерттеулердің басты мақ саты яғ ни артық шылығ ы Джон Тоштың айтуынша ол адамдардың қ асиеттеріне тек биологиялық тұ рғ ыдан ғ ана емес, ә леуметтік тұ рғ ыдан да анализ жасайдыгендірлік зерттеу Джон Тоштың айтуынша бү кіл қ оғ амды қ амтуда концептуалды қ ұ ралдарғ а ие.1980 жылдары микротарихтың кең етек алуына байланысты биография жанындағ ы жұ мыстар кө лемі кө бейді. Билграфия жанры тарихтың ерте кезең дері ү шін деректемелік базасында қ атаң шектеуге ие.ә сіресе қ оғ амның тө менгі жә не жоғ ары қ абаттарын зерттеуде бұ л ерекше кө зге тү седі.сондық тан зерттеуге этикалық қ атардың ө кілдері анағ ұ рлым оң тайлы.қ оғ амдық сананың ерлер мен жасалғ ан стереотипі ә йелдердің ә рекеттік стереотипін детерминацияны кө рсетіледі.1990 жылы ә йелдер тарихының кезең дестіру мә селесі қ айта ойластырыла бастады ө йткені бұ л кезең дерді екі жыныстың да қ атынас тарихын еске ала отырып жү ргізу қ ажет еді.қ азіргі таң да мұ ндай кезең дестіру ә ртү рлі тарихи кезең дерде бір бірінен ө згешеленетін механизмдерді зерттеу жолында ғ ана мү мкіндік алады.бұ л қ атнастар тарихи мә дени тү рде қ алыптасқ ан жә не оларды табиғ и, тү п негізді ә рі бү кіл ортақ ты етіп кө рсетілді.Гендірлік тарихтың кезең дестіру мә селесінің негізгі мағ ынасы мынада-ә ртү рлі тарихи дә уірлер ү шін жыныстар арасындағ ы ә леуметтік рө лдер мен функциялардың айырмашылық тарын қ ұ райтын жә не кө рсететін механизмдерді анық тау. Бұ л жолда гендерлік тарих ә леуметтік тарихпен байланысқ а тү седі жә не қ оғ амдағ ы ә леуметтік категориясын тү сінігін байыта тү седі. Тарихшылармен қ атар гендерлік қ атынастар мә селесімен философтар да айналысады. Бұ л жерде, философиялық ортада гендер ә йелдер табиғ атының ерекшелігін бейнелейтін категория ретінде кө бірек қ абылданады. Осы категориялар барлық тарихи уақ ыттарда ерлердің рухани-психологиялық қ ұ рылымынан ерекшеленетін айрық ша белгілерге ие. Гендерді зерттеуде философтардың негізгі басылымдық тары гендерлік тарихтың ә р тарихи кезең дегң тарихи спецификасын кө рсетуге тырысатын тарихшыларғ а қ арағ анда олар ә йел спецификасы ерлермен салыстырғ анда ешқ ашан жоғ алмайды деп кө рсетеді жә не бұ л гендерлік қ атынастарда таусылмас қ айшылық тар туғ ызады.Гендерлік қ атынасты философиялық зерттеудің ірі орталығ ы Харьков университетінде қ алыптасты, мү нда аталғ ан бағ ытта ү лкен жұ мыс атқ арғ ан Ирина Жеребкина.