Биіктік торлардың классификациясы

Мемлекеттік геодезиялық биіктік торы геометриялық нивелирлеу ә дісімен қ ұ рылады жә не Мемлекеттік 1, 2, 3, 4 класты биіктік торларғ а бө лінеді. 1, 2 класты нивелирлік торлар Бас биіктік негізі болып есептеліп, территориямыздың біріккен биіктік тор жү йесіне кіреді.

Мемлекеттік нивелирлік торлар: мемлекеттік нивелирлік торларғ а, жергілікті нивелирлік торларғ а жә не биіктік тү сіру торларына бө лінеді. Мемлекеттік биіктік геодезиялық тор 4 класқ а бө лінеді: мемлекеттік нивелирлік торлар ә ртү рлі масштабтағ ы топографиялық тү сірістердің биіктік негізі болып табылады.

1-класты мемлекеттік нивелирлік торлар. Талқ ыланғ ан жоба бойынша жасалынады. Полигондардың периметрі 2 000 км қ ұ райды. Жү рістер геометриялық нивелирлеу арқ ылы 1 км жү ріс ү шін 0, 5 мм астам емес орташа квадраттық қ ателікпен орындалады.

Жү рістер меридиандар мен параллельдер бойында жү ргізіледі. Бұ л торлар ғ ылыми жә не ғ ылыми-техникалық есептерді шешу ү шін жү ргізіледі.

Кө здеу сә улесі 50 м-ден аспау керек. Нивелир мен рейка арасындағ ы қ ашық тық бір станцияда 0, 5 м ден аспау керек, ол секцияда 1м ден аспау керек. Жү рістер тура жә не кері бағ ытта жү ргізіледі. 1-класты нивелирлеуді орындау ү шін жоғ ары дә лдікті нивелир жә не штрихты-инварлы рейкалар қ олданылады. Нивелирлер оптикалық микрометрмен (бө лік қ ұ ны 0, 05 мм) жә не контакты дең геймен жабдық талғ ан болу керек. Жоғ ары дә лдікті нивелирге Н-0, 5; Ni 004 нивелирлерін жатқ ызуғ а болады.

2-класты нивелирлік торлар. Мұ нда нивелирлік жү рістер 1-класты нивелирлеу жү рістері арасында жү ргізіледі. Полигондарының параметрі 500-600 км. Жү рістер тура жә не кері бағ ытта жү ргізіледі, мү мкіндігінше автомобиль, темір долдары бойында, олар жоқ болса тең іздер жағ алауында немесе тропалар бойында жү ргізіледі. 2-класты нивелирлеуді жү ргізгенде жоғ ары дә лдікті нивелир мен инварлы-штрихты рейкалар қ олданылады. Нивелирлер оптикалық микрометр жә не контактілі дең геймен немесе компенсатормен жабдық талуы керек.

Жаң а жоғ ары дә лдікті нивелир деп кең қ олданыста Н-05, Н-1, Н-2, НА, N: 1, N: 002, N: 007.

2-класты нивелирлеу 1 км жү рісте 0, 8 мм ден астам емес орташа кв. қ ателікпен орындалады. Станцияда биіктік ө сімшені анық таудың орт. кв. қ ателігі 0, 3 мм ден аспау керек. Визир сә улесінің қ алыпты ұ зындығ ы 65 мм, егер кө здеу дү рбінің бейнені ү лкейту 44 есе ден кем емес болса, онда кө здеу сә ә улесінің ұ зындығ ын 75 мм ге дейін ұ зартуғ а болады.

Нивелирден рейкағ а дейінгі арақ ашық тық станцияда 1 м ден аспауы керек, ол секцияда 2 м ден аспау керек.

3-класты нивелирлеу торы. 1, 2-класты полигондардың ішінде жә не жү рістер немесе қ иылысқ ан жү рістер жү йесі тү рінде жү ргізіледі. Бұ л жағ дайда 2-класты нивелирлеудің ә рбір полигоны 6-9 полигондарғ а бө лініп, полигондардың параметрі 150 км ден кем болмауы керек. 1: 5 000 жә не одан ірі масштабты тү сірістерді қ амтамасыз ету ү шін 3-класты нивелирлеу полигондары 60 км ге тең периметрмен жү ргізіледі. 3-класты нивелирлеуді орындау кезінде дә л нивелирлер қ олданылады: Н-3, Н-3Л, жә не компенсатормен жабдық талғ ан Н-3К, Ni 007, Ni-03, Н-3КЛ. Кө здеу сә улесінің қ алыпты ұ зындығ ы 100 м ге тең, кө здеу дү рбісінің ү лкейтуі 30 еседен кем болмаса, онда кө здеу сә улесінің ұ зындығ ын 150 м ге дейін ұ зартуғ а болады. Нивелирден рейкағ а дейінгі арақ ашық тық тар айырмашылығ ы станцияда 2 м ден, ал секцияда 5 м ден аспау керек.

4-класты нивелирлеу. Жоғ арғ ы класты нивелирлеу полигондары ішінде 4 класты нивелирлеу жү ргізіледі. 4-класты нивелирлеу сызық тары 2 пунктке негізделуі керек немесе 4-класты нивелирлеу жү рістерінің тү йіндес реперлерге негізделіп тұ йық талғ ан полигонды жү ргізеді. Нивелирлік жү рістер бір бағ ытта жү ргізіледі. Қ олданылатын аспаптар: дең гейлі нивелирлер Н-10Л, НТ жә не компенсатормен Н-10КЛ, НС-4, Ni 025, Ni-B3 жә не басқ алар. Рейкалар 3 м, екі жақ ты қ ұ ндылығ 1 см. 4-класты нивелирлеу кезінде орташа кв. қ ателіктің 1 км жү рісі ү шін 6 мм ден аспауы керек, ал станцияда бұ л шама 3 мм ден аспауы керек. Кө здеу сә улесінің қ алыпты ұ зындығ 100 м алынады, 150м ге дейін жеткізуге болады, егер кө ру дү рбісінің ү лкейтуі 30 еседен кем емес болса, нивелирден рейкағ а дейінгі арақ ашық тың айырмашылығ ы станцияда 5 м, ал секцияда 10 ден аспауы керек. Жоғ арғ ы класты реперлерге негізделген жү рістегі биіктік ө сімшесінің қ иыспаушылығ ы келесі формуламен анық талады:

, мм

L – жү ріс немесе полигон ұ зындығ ы.

30 Триангуляция жә не полигонометрия жү йелерін жобалау кезіндегі дә лдікті бағ алау ә дістері