Полигонометриялық торлардың жобаларының дәлдігін бағалау

Полигонометрия торлардың жобасын бағ алау мақ саты – тү йіндес пунктер координаталарының мү мкін болатын қ ателіктерін жә не жү рістердің салыстырмалы қ ателіктерін анық тау жә не шекті шамаларымен салыстыру. Тордың дә лдігінің бағ алауы қ атаң жә не жуық тап алу тә сілдерімен орындалады.

Қ атаң бағ алау, ә детте, ЭВМ-нада арнаулы бағ дарламаларбойынша, ал жуық тап алынғ ан тә сілде сә йкес формулалар арқ ылы жү ргізіледі.

Полигонометриялық тордың жобасын бағ алаудың ең қ арапайым ә дісі – біртіндеп жақ ындату ә дісі болып келеді.

Бағ алаудың алдында керекті сызық тық ө лшеулер жү ргізіледі. Ол ү шін жү рістегі І жә не ІІ тү йіндес нү ктелеріне келетін сызық тардың ұ зындық тары ө лшенеді. Барлық ө лшеулер Кестеге енгізіледі.

Инструкция талаптарынан ауытқ ығ ан жағ дайда сызық тардың жә не бұ рыштардың ө лшеу дә лдігін есептеуді жү ргізу керек.

Инженерлік-геодезиялық ө лшеулер тә жірибесінде, кей жағ дайларда геодезиялық торлардың кейбір параметрлерін ө згерту қ ажеттілігі туады. Мысалы, нұ сқ ау талаптарын сақ тау ү шін бұ рыштарды ө лшеу дә лдігін жоғ арлатып, жобаланатын жү рістегі сызық тардың ұ зындығ ын ұ зарту керек. Ұ сынылып отырғ ан инструкция бойынша жү рістердің максималды ұ зындығ ын сақ тау ү шін қ арастырылғ ан инструкциямен салыстырғ анда ө неркә сіп-зауыттық территориядағ ы геодезиялық негіздің тү сіріс дә лдігін есептеу жә не қ ұ рылымның қ арастырылып отырғ ан нұ сқ ада жіберілетін полигонометриялық жү рістердің ұ зындығ ын есептеу мә селесі туады. Осындай есептерді шешу ү шін келесі белгілерді енгізу керек:

Т – шекті жіберілетін салыстырмалы қ иыспаушылық тың бө лімі;

Т_б – бұ рыштық жә не сызық тық ө лшеулердің қ ателігімен жіберілген жү рістің орташа салыстырмалы қ иыспаушылығ ының бө лімі;

Т_орт – жү рістің орташа салыстырмалы қ иыспаушылығ ының бө лімі;

Т_с – сызық тық ө лшеулердің салыстырмалы дә лдігінің бө лімі.

Т_орт=2Т (1)

Есептеулердің негізіне бұ рыштық жә не сызық тық ө лшеулердің қ ателіктерінің тең ә серлі принціпін алсақ, онда

Т_б=Т_с=Т_орт (2)

Инструкциямен белгіленген рұ қ сат мә ндері Кесте 1–де кө рсетілген.

Жобаланатын полигонометриялық торларын есептеу кезінде тү йіндес нү ктелердің орындарының мү мкін болатын анық тау қ ателіктерін есептеуге ерекше мә н береді. Тү йіндес жә не бастапқ ы нү ктелердің арасындағ ы полигонометриялық жү рістердің ұ зындық тары мына формула бойынша анық талады:

L_{тү йін}=MT_орт

Тү йіндес нү ктелердің жағ дайын анық тағ анда орт.кв.қ ателік ө зіне жақ ын орналасқ ан тү йіндес нү ктелерге қ атысты былай есептеледі:

Мұ ндағ ы L – полигонометрия жү рісінің ұ зындығ ы;

n – жү рістердің саны;

Т_орт – орташа салыстырмалы қ ателіктің бө лімі.

L=MT_орт (5)

Тең қ абырғ алы жү рісте кездейсоқ қ ателік болғ ан жағ дайда сызық тық ө лшеудің талап етілген дә лдігі тө мендегі формуламен анық талады:

Мұ ндағ ы n – жү рістегі сызық тардың саны;

m_S – сызық тарды ө лшеудің орт.кв.қ ателігі;

S – сызық тың ұ зындығ ы.

Қ ұ рылымның разрядтылығ ына байланысты бұ рыш ө лшеудің талап етілген дә лдігін анық таудың келесі формуласы ұ сынылады:

(7)

Мұ ндағ ы n – жү рістегі қ абырғ алардың саны.

Ары қ арай бағ алауды жү ргізу ү шін келесі есептеулерді жү ргізу қ ажет. Бірінші жақ ындатуда бастапқ ы пункттерден (А, Б, В, Г) келген барлық жү рістер еркін (жеке) жү йе ретінде қ арастырылады Сурет 1. Z₁, Z₂, Z₃ жү рістерінің жү йесі ү шін, А, Б жә не І – нү ктелер, Z₃, Z₄, Z₅ жү рістерінің жү йесі ү шін В, Г жә не ІІ нү ктелер болып келеді.

Сурет 1 – Жү рістер жү йесі

Ә р жү рістің соң ғ ы нү ктелерінің мү мкін болатын қ ателіктері мына формуламен анық талады:

(8)

Мұ ндағ ы n – жү рістегі қ абырғ алар саны;

[S] – жү рістің ұ зындығ ы;

m_S – қ абырғ аны ө лшеудің орт.кв.қ ателігі;

m_β – бұ рышты ө лшеудің орт.кв.қ ателігі.