Заңдық процесс: түсінігі, мазмұны, кезеңдері.

НҚ А-нормативтік қ ұ қ ық тық актілер.

Мемлекет қ оғ амдық қ атынастарды реттеу мақ сатымен ө з функцияларын іске асыру барысында қ ұ қ ық жасаушылық пен тікелей айналысады, жә не бұ л аса маң ызды ү рдіс болып табылады. Қ ұ қ ық тық нормалар мемлекеттің арнайы органдарының қ ызметтерінің нә тижесінде қ абылданады, ө згертіледі жә не жойылады. Мемлекеттің жә не оның органдарының қ ұ қ ық нормаларын жасауғ а бағ ытталғ ан ә рекеттерін қ ұ қ ық жасаушылық деп айтады. Мемлекет жә не қ ұ қ ық теориясында қ ұ қ ық жасаушылық тың ұ ғ ымы қ ұ қ ық ты қ алыптастырумен, қ ұ қ ық нормаларын жасаумен жә не қ абылдаумен тікелей байланысты.Қ ұ қ ық жасаушылық негізінде ғ ана кү рделі процестен ө тіп, заң дар, жарлық тар, қ аулылар, жә не басқ а да норм.-қ ұ қ. актілер пайда болады.

Сонымен, қ ұ қ ық жасаушылық дегеніміз мемлекеттің қ оғ ам мү ддесіне сай, қ оғ амдық қ атынастардың қ ажеттілігіне байланысты халық тың еркін, идеяларын, талаптарын заң ғ а жә не басқ а норм.-қ ұ қ. актілерге айналдыруда жасалатын арнайы қ ызметі.

Негізгі қ ағ идалары:

Қ ұ қ ық жасаушылық тың қ ағ идалары деп мемлекеттік органдардың норм.-қ ұ қ. актілерді шығ аруда тұ рақ ты мағ ынада пайдаланылатын негізгі идеялардың жиынтығ ын айтамыз.

1. Демократияшылдық. Ең негізгі қ ағ идалардың бірі. НҚ А-ді қ абылдауда халық тың тікелей қ атысуы, баспасө з беттерінде қ абылданатын заң, қ аулы, шешімдерге халық тың ө з пікірлерін білдіруі.

2. Заң дылық. Қ ұ қ ық жасаушылық барысында мемлекеттік органдардың Қ Р конституциясы белгілеген, талапта жә не оғ ан қ айшы елетін ә рекеттер жасау арқ ылы норм.-қ ұ қ. актілерді шығ аруғ а жол берілмейді. Конституцияның ү стемдігі, заң дардың қ ұ қ ық жасаушылық барысында қ атаң сақ талуы заң дылық қ ағ идасын нақ тылы тә жіррибеде қ амтамасыз етеді. Заң дылық – кө ппікірліктің іргетасы.

3. Ғ ылыми жағ ынан дә лелдігі. НҚ А-ң мазмұ ны заң ғ ылымдарының жетістіктеріне, жаң а идеяларына сү йену тиіс. Заң дар ғ ылыми жағ ынан дә лелді болу ү шін оларды сараптамалардан ө ткізу керек.

4. Парламент пен атқ арушы органдар арасындағ ы ү йлесімділік. Мемлекетте қ ұ қ ық жасаушылық қ ызметі тиімді болып, сапалы заң дардың шығ уына кең інен жол ашылады.

5. Жариялылық.Қ ұ қ ық жасаушылық пен айналысатын органдардың қ ызметтерінің ашық ө ткізілуі. Заң мен шешімдердің баспасө з беттерінде, радио, теледидар арқ ылы халық тың жоба туралы пікірлерінің ортағ а салынуы.

6. Қ ұ қ ық жасаушылық тың икемділігі. Формализм жә не бюрократияғ а жол бермеу. НҚ А-ді шығ ару кезінде тиімділік жағ ынан қ амтамасыз ету.

7. Қ ұ қ ық жасаушылық тың жеделділігі. Қ оғ амғ а ө те қ ажетті НҚ А-дің жедел тү рде қ абылдануы.Заң жобалары ә рқ ашан Парламентке тү скен реті бойынша қ абылдануы тиіс.

Негізгі сатылары:

1. НҚ А-ң жобасын дайындау. Бұ л сатыда мемлекеттік органдар ә леуметтік тә жірибеде жинақ талғ ан фактілер мен жағ дайларды мұ қ ият зерттеп, болашақ та қ абылданатын нормативтік-қ ұ қ ық тық актілердің бап, норма кө леміндегі негізгі қ аң қ асын жасайды. Жоба жаң а идеялармен толық тырылуы мү мкін. Басқ а мемлекеттік органдармен келісім рә сімінен ө туі мү мкін.

2. Жобаны қ ұ қ ық жасаушылық қ ызметін іс жү зінде асыратын мемлекеттік органның (Парламент, Ү кімет, мә слихат) талқ ылауына тү сіру. Егер ол заң болса, поарламентке тү сіруді заң шығ ару бастамасы дейміз. (Парламент депутаттары, Ү кімет).

3. Жобаның қ ұ қ ық жасау мемлекеттік органдарда талқ ылануы. Жоба мұ қ ият талқ ыланып, кә сіби мамандар қ атысады.Егер ол заң болса, парламентте депутаттар талқ ылайды, қ осымша ө згертулер мен толық тырулар енгізеді. Заң ның сапалылығ ы Парламенттің кә сіби дең гейіне тікелей байланысты.

4. Норм.-қ ұ қ. актілерді қ абылдау. Талқ ылаудан ө ткен НҚ А-лер мемлекеттік органмен қ абылданады. Заң болса, Парламентпен кө п дауыспен қ абылданып, Қ Р Конституциялық Кең есіне жіберіледі. Конституциялық Кең ес заң ның Конституцияғ а сә йкестігін Президент қ ол қ ойғ анғ а дейін қ арайды.

5. НҚ А-ді жариялау. Парламент қ абылдағ ан заң Конституциялық Кең ес мақ ұ лдағ аннан кейін Президенттің қ олы қ ойылып, жарияланады. Негізінді заң ның мә тіні «Егемен Қ азақ стан», «Казахстанская правда», «Заң газеті», «Юридическая газета» басылымдарында жарияланады. Заң ның кү шіне ентін мерзімі мә тінінде кө рсетіледі.