Мемлекет механизмі және аппараты. Түсінігі, құрылымы, қызмет ету қағидалары.

Мемлекеттік аппарат дегеніміз билік жү ргізу жә не мемлекеттің міндеттерін функцияларын іс жү зіне асыру ү шін кә сіби дайындық негізінде қ ұ рылғ ан органдар жү йесі.

Мемлекеттік органдар дегеніміз мемлекет механизмінің қ ұ рамдас бө лігі ретінде қ ұ қ ық тық негізде басқ ару, билік жү ргізу мақ сатында қ ұ рылғ ан жү йе.

Қ ұ рылымы.

Президент – Қ Р Конституциясы бойынша Президент Мемлекет басшысы жә не қ арулы кү штердің бас қ олбасшысы болып саналады жә не «халық пен мемлекеттік билік бірлігінің, конституцияның мызғ ымастығ ының, адам жә не азамат қ ұ қ ық тары мен бостандық тарының нышаны мен кепілі»Республика азаматтарының тікелей қ атысуымен, сайлау арқ ылы 7 жыл мерзіміне сайланады. (Жасы 40-қ а толғ ан мемлекеттік білді еркін мең герген, Республика аумағ ында 15 жылдан кем тұ рмағ ан Қ Р азаматы болуы керек)

Ешкімге есеп бермейді жә не мемлекеттік органдарғ а тә уелді емес.

Президент Парламенттің келісімімен Премьер-министрді жә не премьер министрдің ұ сынысымен ү кімет мү шелерін тағ айындайды жә не қ ызметтерінен босатады. Парламент сенатының келісімімен Баспрокурорды, Ұ Қ К тө рағ асын тағ айындайды жә не босатады.

Президент қ ажет болғ ан жағ дайда Республика аумағ ына тө иенше жә не ә скери жағ дай енгізуге қ ұ қ ы бар.

Конституцияның 47-бабы бойынша ПРезидент халық алдында опасыздық жасағ аны ү шін жауап береді жә не парламентке оны кетіруге қ ұ қ ық берілген.

Заң шығ ару жә не ө кілетті органдар. Конституцияның 49-бабы бойынша Қ Р парламенті кө пшілік заң шығ ару қ ызметін жү зеге асыратын Республиканың ең жоғ арғ ы ө кілді органы болып табылады.Парламент сенат жә не мә жілістен тұ рады. Кө птеген мемлекеттерде парламент ең жоғ арғ ы орган болып табылады, оның қ ұ зыры барлық салағ а билік жү ргізуге кең ейтілген. Қ Р конституциясында парламенттің мә ртебесі заң шығ арумен шектелген, оның бақ ылау, тексеру қ ұ қ ығ ы жоқ. Бұ л «рационализацияланғ ан парламен» теориясына ү ндес.

Атқ арушы органдар

Қ Р конституциясы бойынша атқ арушы билікті ү кімет іс жү зіне асырады. Оның негізгі функциясы басқ ару. Қ ұ рамына Премьер-министр, оның орынбасарлары жә не министрлер кіреді. (конституцияның 66-бабы)

Сот билігі

Сот билігі билікті бө лу теориясының негізінде жеке, дербес орган болып табылады. Негізгі функциясы Қ Р аумағ ында ә діл сотты жү зеге асыру болып табылады жә не бұ л қ ызметте судьялар ешкімге тә елді емес, тек қ ана консиутцияғ а жә не заң ғ а бағ ынады. Қ Р кЖағ арғ ы сотының тө рағ асын Жоғ арғ ы сот кең есінің кепілдемесінің негізінде Президенттің ұ сынуымен сенат сайлайды.

Конституциялық кең ес. Қ Р мемлекеттік аппаратында ерекше орынғ а ие.

- Қ Р президентін, парламент депутаттарын сайлау жә не референдумның дұ рыс екендігін шешеді.

- Парламент қ абылдағ ан заң дарды президент қ ол қ ойғ анғ а дейін оның мазмұ нын Қ Р Конституциясына сйкес екендігін қ арайды.

- Халық аралық шарттарды парламент ратификацияланғ аннғ а дейін олардың конституцияғ а сә йкестігін қ арайды.

- Конституциялы нормаларғ а ресми тү рде тү сініктеме береді.

Конституциялы кең ес 7 мү шеден тұ рады.

Прокуратура органдары. Қ Р аумағ ында заң дардың Қ Р президенті жарлық тарының жә не ө зге де нормативтік қ ұ қ ық тық актілердің қ атаң сақ талуын жә не бұ лжытпай орындалуын қ адағ алайтын орган. Прокуратура ө зінің қ ұ зырын жергілікті органдардың ешқ айсысына бағ ынбай атқ арады жә не сот процесінде мемлекет мү ддесін білдіреді. Қ Р прокуроры ө зінің қ ызметі туралы тек президент алдында ғ ана есеп береді. Аудандық, облыстық прокурорлар бір жү йені қ ұ райды жә не бас прокурорғ а ғ ана бағ ынады.

Мемлекеттік аппаратыың қ ызмет ету қ ағ идалары.

1. Демократизм. (конституцияның 3-бабы)

2. Ұ лттарлың тең қ ұ қ ылығ ы. (конституцияның 14-бабы)

3. Адам жә не азамат қ ұ қ ытарының тиімді қ орғ алуын мемлекеттік органдардың, лауазымды адамдардың қ амтамасыз етуі. (конституцияның 1 бабы)

4. Мемлекеттік билікті бө лу. (мемлекеттік аппарат органдарының оз қ ұ зыры шегінде ғ ана қ ызметін жү зеге асыруы)

5. Кә сіптілік (мемлекеттік органдар қ азметіне тек қ ана арнайы дайындық тан ө ткен білікті мамандардың алынуы.)

6. Мемлекеттік қ ызметкерлердің қ абылданғ ан шешімдерінің орындалуы немесе орындалмауы ү шін қ атаң жауап беруі.

7. Заң дылық.