Бөлу элементтерді жергілікті жерге көшеру тәсілдері.

Горизонтальды бұ рыштарды жә не горизонтальды аралық тарды нақ тығ а шығ ару

Талап етілген дә лдікке байланысты екі тү рлі тә сіл ұ сынылуы мү мкін.

Бірінші тә сіл талап етілген дә лдік, алынғ ан дә лдік теодолиттің горизонталь дө ң гелегі бойынша дә лдіктен кіші болғ ан жағ дайда пайдаланылады.

Нақ тыдағ ы АВ белгілі бағ ытындағ ы А нү ктесінде (3.1 а суреті) теодолит қ ойылады. Дө ң гелектің сол жағ ы жағ дайында лимбаны бекітіп, трубаны В нү ктесін бағ ыттап, санақ а алынады. Осы санақ қ а шегерілетін β бұ рышының мә нін қ осып, алидаданың алдын ала қ ыспа бұ рандасын босатып нө лін қ оятын а₁ мә нін алады. Визирлік сә уле бағ ыты бойынша С₁ нү ктесін алынады. Трубаны зент арқ ылы дө ң гелек оң жағ дайына аударып, жоғ арыдағ ы келтірілген ә рекетті қ айталайды жә не С₂ нү ктесіне қ ояды. С нү ктесінің қ орытынды жағ дайы ү шін, С₁ жә не С₂ нү ктелерінің ортасы алынады. ВАС бұ рышын тексеру ү шін, берілген β бұ рышы ө лшенген жә не салыстырылғ ан болуы керек.

Екінші тә сіл, бұ рыштарды біршама дә л шығ ару барысында қ олданады. Трубаның бірінші жағ дайында С₁ нү ктесіне қ ойып, (3.1 б суреті) алынғ ан ВАС₁ бұ рышын талап етілген дә лдікпен ө лшейді.

Сурет 3.1- Горизонталь бұ рышты нақ тығ а кө шірудің екі тә сілі

ВАС₁ = β _изм бұ рышын берілген β ₀ бұ рышымен салыстыра отырып, айырмашылығ ы ∆ β = β _изм – β ₀ шығ арудың талап етілген дә лдігімен салыстырады. Егер ∆ β талап етілген дә лдіктен ү лкен болса, онда ВАС₁ бұ рышы тү зетілуі тиіс. Бұ л ү шін АС₁ =s аралығ ы ө лшелініп, бұ рышқ а сызық тық тү зету енгізіледі.

(3.1)

Ізделініп отырғ ан бұ рыш β ₀ алу ү шін нү ктесінмен салыстырылуы қ ажет. С нү ктесін бекіткеннен кейін ВАС бұ рышына бақ ылау ө лшемі жү ргізіледі.

Берілген горизонтальды аралық ты нақ тығ а кө шіру барысында, екі жағ дай кездесуі мү мкін.

Бірінші жағ дай. Жобалық аралық l салыстырмалы тү рде ү лкен емес (ө лшеу аспабынан ү лкен емес), ал жергілікті жер тегіс. Жобалық ұ зындық ты салу келесі тү рде жү ргізіледі. Бастапқ ы нү ктеге теодолитті қ ойып, белгі қ ойылатын берілген бағ ыт белгіленеді, ал одан аспап биіктігін ө лшейді. Нақ тыда салынатын ең істіктің бұ рышын δ ө лшем ең істіктік аралық ты анық тайды:

(3.2)

Мұ ндағ ы l₀ – горизонтальды ұ зындық тың температуралық тү зетуімен компарилеуін ескергендегі ұ зындығ ы.

Екінші жағ дай (сурет 3.2), жобалық аралық ү лкен, салудың ү лкен дә лдігін талап етеді, ал жергілікті жер беті кү рделі.

Сурет 3.2 - Жобадағ ы берілген жазық тық ты нақ тығ а кө шіру

Бұ л жағ дайда келесідегідей жұ мыс реті атқ арылады:

1 А нү ктесіне теодолит қ ойылады, берілген аралық ты салуғ а қ ажетті АВ бағ ытын белгілейді.

формуласымен анық талынғ ан ең істі аралық ты L₀ салып, В нү ктесіне бекітеді. Ең істік бұ рышы δ жуық тап анық талынады.

2 АВ кесіндісін жеке бө лікте, олардың ұ зындығ ы ө лшеу аспабынан аспайтынай етіп, қ азық тар қ ағ умен бө леді.

3 бү тіндер арасындағ ы қ азық қ ағ ылғ ан ең істік аралық L₁, L₂, L₃, …ө лшейді. Рулеткамен ө лшеу барысында динамометрмен қ ажетті тартылу беріліп, температура ө лшенеді.

4 Геометриялық нивелирлеу арқ ылы қ азық тар арасындағ ы h₁, h₂, h₃, … ө сімшені анық тайды.

5 Кө ршілес жұ п қ азық тар арасындағ ы горизонтальды ұ зындық ты есептейді.

(3.3)

Мұ ндағ ы ∆ L_i – ең істіктің, температура, компарилеу жә не иілудегі жалпы тү зетуі.

Ө лшенген горизонтальды аралық тың жиынын Σ l анық тайды.

6. Берілген горизонтальды аралық ты l₀ алу ү шін, нақ тыда соң ғ ы қ азық тан домерді d анық тайды жә не салады.

(3.4)

2. Нү ктелерді нақ тыда олардың берілген координаталары бойынша кө шіру

Нақ тыда нү ктенің Р оның берілген координатасы бойынша кө шіру келесі тә сілдермен жү ргізіледі.

Полярлық тә сіл.Егер жергілікті жерде дирекционды бұ рышы А жә не координатасы белгілі АВ бағ ыты бекітілген болса, онда АР сызығ ының дирекционды бұ рышы келесідегідей болады:

(3.5)

Ал Р нү ктесіне бағ ытталғ ан бұ рыш:

(3.6)

Есептелінген β бұ рышының мә ні жоғ арыда қ арастырылғ ан тә сілдердің бірімен теодолитпен салынады.

АР бағ ыты бойынша келесі формуламен анық талынғ ан горизонтальды аралық 1 салынады:

(3.7)

жә не Р нү ктесі белгіленеді.

Бұ рыштық қ илыстыру тә сілі.Егернақ тыда координаттары белгілі бекітілген А жә не В екі нү ктесі болса, онда кері есептеумен дирекционды бұ рыштар (АВ), (АР) жә не (ВР) есептелінеді. Ал олардың айырмашылық тары бойынша β _А жә не β _В бұ рыштары есептелінеді. Осыдан кейін β _А жә не β _В бұ рыштары осы бағ ыттағ ы қ илыстарда қ азық пен белгіленген нү ктелерде нақ тығ а теодолитпен шығ арылып, тартылғ ан сым қ илысы бойынша ізделініп отырғ ан Р нү ктесі табылады.

Сызық тық қ илыстыру тә сілі.Кері есептеу жолымен АР= l₁ и ВР= l₂ аралық тары есептелінеді. А жә не В нү ктелерінен екі рулетка арқ ылы l₁ жә не l₂ радиусымен доғ а жү ргізіліп, олардың қ илыстарынан ізделініп отырғ ан Р нү ктесін табады. Бұ л тә сіл егер l₁ жә не l₂ аралық тары ө лшеу қ ұ ралының ұ зындығ ынан асқ ан жаң дайда жә не жер беті тегіс болғ анда пайдаланылады.