Карьердегі детальды маркшейдерлік түсіріс.

Толық тү сіріс мақ саты, карьердегі барлық ә ртү рлі жұ мыстар туралы біршама нақ ты толық есептеулер мен графикалық кескін алу болып табылады. Атап айтқ анда карьерді таулық, геологиялық барлау, дренажды (кә різ) қ ұ рылыстық жә не т.б. мә ліметтер алу. Толық тү сіріс тү сіріс негізі нү ктесінен бастап орындалады.

Таулы жердегі тау -кен карьерінде: жер бетінің горизонты; сатылы қ азындылардың жоғ арғ ы жә не тө менгі жиектері, шығ атын жә не кесінді траншея жә не тө мен тү су мен олардың қ ұ ламадағ ы тегіс болмауы; шығ ар ауызы мен барлау, жарылыс жасау трассасы, дренажды ұ ң ғ ыма жә не кен орны; геологиялық жә не геологиялық барлау элементтері мен факторлары; алаң дағ ы жә не сатылар қ ұ ламасындағ ы ү йінділер.

Толық тү сіріске қ ойылатын талаптық нұ сқ аулар. Жер бетіндегі маркшейдерлік тү сірістің дә лдігі, тү сірістің масштабы мен жер бетінің кү рделігіне байланысты болады жә не бақ ылау ө лшемдерінің мә ліметтері бойынша бағ аланады.

Жергілікті жердің контурының жағ дайындағ ы шектік қ илыспаушылық нақ ты кескінделуімен, тү сіріс торының жақ ын орналасқ ан пунктіне салыстырмалы тү рде планда -1 мм ден, таулы аймақ тарда - 1, 4 мм, кү рделі қ ұ рылыстар мен ғ имараттар жә не басқ а маң ызды нысандар ү шін - 0, 4 мм аспайтын болуы қ ажет.

Нү ктенің биіктік бойынша шектік қ илыспауы тү сіріс негізі нү ктесінің биіктігімен салыстырғ анда, жергілікті жердің ең істік бұ рышы 2⁰ дейін болғ андағ ы жер бедерінің биіктік қ имасының аспауы керек. Масштабы 1: 5000, 1: 2000 планы ү шін жә не ең істік бұ рышы 10⁰ дейін болғ анда қ илыспаушылық биіктік қ имасының аспауы керек.

Шектік мә нге жақ ын қ илыспаушылық сандары, жалпы бақ ылау ө лшемдер санының 10% аспауы қ ажет.

Карьердегі маркшейдерлік тү сірісінің дә лдігі масштабқ а, контурлардың кү рделілігі мен тау-кен қ азбаларының беттеріне байланысты, тү сіріс кезіндегі жиналатын пикеттік нү ктелер санымен реттеледі.

1: 1000 масштабындағ ы тү сіріс кезіндегі сатылы кертпелер (уступ) жиегінде (бровка) пикеттер арасындағ ы қ ашық тық тар 20 метрден аспау керек, егер сатылы кертпелердің жиектері кү рделі жә не 30 м – егер жиектер созылғ ан болса, 1: 2000 масштабындағ ы тү сіріс кезінде бұ л қ ашық тық тар сә йкесінше 30 жә не 40 м тең, ал егер жиектер ү лкен қ ашық тық та тү зу сызық ты болса – 50 м.

1: 5000 масштабындағ ы аршылғ ан жыныстар ү йінділерін тү сіру кезінде пикеттер арасындағ ы қ ашық тық 100 метрден аспау керек; 1: 1000 масштабындағ ы жарылғ ан жыныстар бетін тү сірген кезде – 10 м, 1: 2000 масштабында – 20 м.

Тү сіріс телімдері шекараларында контурлардың қ илыспаушылық тү сіріс негіздемесінің ә ртү рлі пункттерінде планда анық контурлар ү шін 1 мм-ден жә не анық емес контурлар ү шін 1, 5 мм – аспау керек.

Пикеттер биіктіктерінің қ илыспаушылығ ы жер ү стілік тү сірістер кезінде 0, 4 метрден жә не аэрофотограмметриялық тү сіріс кезінде – 0, 8 м аспау керек.

Тү сіріс кезең дері тү сіріс мақ сатына байланысты анық талынады. Тау-кен массасының тасымалдануы мен эскавациясын тө леу ү шін маркшейдерлік тү сірісті ай сайын орындайды. Егер тө лем ү шін жедел есепке алу мә ліметтері қ олданылатын болса, тү сіріс мерзімділігі ө ндірістік қ ажеттілікке сү йене отырып анық талынады, бірақ кварталына 1 реттен сирек болмауы керек.

Перпендикулярлар ә дісі (ординаталар ә дісі). Перпендикулярлар ә дісі (ординаталар ә дісі) маркшейдерлік тү сірістің ең қ арапайым ә дісі болып табылады, (сурет 11.1).

Ә дістің мә ні- тү сіріс торының екі пунктін байланыстыратын АВ сызығ ының соң дарында қ адаларды (веха) орнатады. Қ адалардың тұ стамасында болат ө лшегіш лентаны жү ргізеді де, мұ ны шпилькалармен бекітеді. Экермен бірге лента бойымен қ озғ алып ситуацияның сипаттамалық нү ктелерінен 1, 2, 3,.... перпендикулярларды АВ қ абырғ асына тү сіреді. Перпендикуляр негіздемесіне дейінгі қ ашық тық тарды d₀ жә не перпендикуляр ұ зындығ ын l_i ө лшейді. Ұ зындық тарды ө лшеуді 0, 1 метрге дейін дә лдікпен орындайды. Нысанның 40-50 метрге дейін қ ашық тық қ а алшақ тануы кезінде полигон сызығ ын АВ параллель етіп жылжытады, бұ дан ары қ арай тү сірісті орындайды.

Сурет 11.1- Ординаталар ә дісі

Журналғ а нү ктелер нө мірлерін, абциссалар мен ординаталар ұ зындық тарын жазады, сонымен қ атар нысанның суретін (абрис) жасайды.

Пикеттік нү ктелердің биіктік белгілерін геометриялық нивелирлеу арқ ылы анық тайды.

Камералдық жұ мыстар пикеттердің биіктік белгілерін есептеуден, пикеттердің графикалық санлынуы мен жоспарда контурларды қ ұ рудан тұ рады. Жү мыс ү шін масштабты жә не бұ рышты сызғ ыш қ олданады.

Карьерлерде тегіс жазық ауданшалармен, қ ашық тық тарды ө лшеуде кедергі жоқ болғ анда қ олданылады.

Тахеометриялық тү сіріс(сурет 11.2).

Сурет 11.2 - Тахеометриялық тү сіріс

; (10.18)

Мұ ндағ ы k=100, n – тө менгі жә не жоғ арғ ы қ ашық тық ө лшеуіш жіптер бойынша есептер айырмасы.

(10.19)

Мұ ндағ ы ДС жә не ДО аспап дө ң гелегінің сол жә не оң жақ тағ ы орналасуы

; (10.20)

НО –аспаптық нө лдік орны

; (10.21)

Н_i=H_ст+h_i (10.22)

Тү сіріс тү сіріс негіздемесінің нү ктелерінен жү ргізіледі, ал мұ ндай нү ктелер жеткіліксіз болғ ан жағ дайда жұ мыс ауданшаларында 150-200 м қ ашық тық та екі жақ тың біреуіне ө тпелі нү ктелерді шығ арады. Станцияда жұ мысты міндетті нө лдік орын (НО) анық таудан бастайды.

Жоспарғ а пикеттік нү ктелерді салу ү шін, мө лдір пластмассадан жасалғ ан

Мензулалық тү сіріс карьерлерде қ ысқ а мерзімде ү лкен аумақ ты тү сіру керек болғ анда жә не ірі масштабы кешенді жоспар алу керек болғ анда қ олданылады. Бұ ны тексеру тү сірісі ретінде қ олданады жә не жылына бір рет орындайды. Ағ ымдағ ы маркшейдерлік тү сірістер ү шін бұ л ә дісті қ олдану тиімсіз.

Пикеттік нү ктелерге дейінгі шекті қ ашық тық тардың нормалары мен дә лдікке деген талаптар тахеометрлік тү сірістегідей болады.

Стереофотограмметриялық тү сіріс. Қ азіргі уақ ытта жер ү стілік стереофотограмметриялық жә не аэрофотограмметриялық тү сірістер кең інен қ олданысқ а ие. Бұ л ә діс ішкі жә не сыртқ ы ү йінділері бар жә не ойық тардың кү рделі конфигурациясы бар ірі карьерлерді тү сіру кезінде анағ ұ рлым тиімді болып табылады.

Стереофотограмметриялық тү сіріс деп, екі тү сіріс бойынша кең істікте фотоғ а тү ісірілген нысандардың жағ дайы мен ө лшемдерін анық тауғ а, сонымен қ атар осы фотолар арқ ылы жоспар қ ұ руғ а мү мкіндік беретін ө лшегіш фотография танылады.

#