Полыгалина Г.В. 2 страница

Сынамасы бар ә рбір дайындалғ ан тигелге пипетка арқ ылы 3 мл тездеткіш-магний ацетатының спиртті ерітіндісін қ осады.

Тигелді нақ ты сынама тездеткішпен толық сің ірілу ү шін 1..2 минутқ а тыныштық қ а қ оямыз.

Нақ ты сынамасы бар тигелді металл немесе фарфор тегіс ыдысына қ ояды. Бұ нын барлығ ы суырғ ыш шкафта жү ргізіледі. Тигелдегі қ оспаны жағ ады, тигелдегі спирт жанып біткен соң, ашық қ ызыл қ ыздырылғ ан муфель пешінің есік жағ ына қ ояды. Жану біткен сон тигелді муфельдің ішкі жағ ына қ арай жылжытамсыз. Тигелді ұ ннын тү ріне жә не пештің қ ыздыру температурасына қ арай қ ара бө лшектер толық жоғ алғ анша 40..60 минутқ а қ ақ тайды.

Тигелді кү лдендіріп болғ ан соң эксикаторда суытып, ө лшеп, кү лділіктін пайызын анық тайды. Бұ л кезде кү лдің жалпы массасынан, 0, 01 г-ғ а тең, тездеткіш кү лінің массасын алып тастайды. Кү лділіктің пайызын есептеу тездеткішсіз кү лділікті анық таудай жү ргізіледі.

Магний ацетатының спирттік ерітіндісін келесідей дайындаймыз.

1, 61 г магний ацетатын концентрациясы 96% 100 мл этил спиртінде ерітеді. Алынғ ан ерітіндіге 1...2 йод кристалын қ осады, йод еріп біткен соң ерітіндіні қ ағ аз фильтрі арқ ылы сү зеді.

Магний ацетатының спиртті ерітіндісін притерлі қ ақ пағ ы бар шыны ыдыста қ ұ рғ ақ жә не салқ ын жерде сақ тайды.

Тездеткіш – азот қ ышқ ылымен кү лділікті анық таү. Кү лдендіру ү шін тигел жә не нақ ты сынаманы дайындау тездеткішсіз кү лділікті анық тау ә дісіндей жү ргізіледі.

Кү лдендіруді шамамен I сағ ат (муфельдің қ ыздыруына байланысты) тигелдегі қ оспа сұ р тү ске айналғ анша жү ргізеді. Кү лдендіру біткен соң тигелді муфель пешінен шығ арып металл немесе фарфор тегіс ыдысына суу ү шін қ ояды. Суып болғ ан соң ә рбір тигелге пипетка немесе шыны таяқ шамен 2-3 тамшы химиялық таза азот қ ышқ ылын қ осады, содан соң тигелді муфель пешінің ашық есігіне кояды.

Тигелден қ ышқ ылды булау ө те сақ тық пен жү ргізіледі. Қ айнау қ ышқ ылдын шашырауына жол брілмейді.

Қ ышқ ыл буланып біткен соң тигелді ашық қ ызыл тү спен қ ыздырылғ ан муфель пешінің ішкі жағ ына 20 минутқ а қ ояды. Егер кү лдендіруден кейін тигелдің тү бінде қ ара нү ктелер кө рінбесе кү лдендіру аяқ талды деп есептейміз. Кү лдендіру аяқ талғ ан соң тигелді эксикаторда суытып, ө лшеп, кү лдің пайызын жоғ арыда кө рсетілгендей етіп есептейміз.

Ірі тартылғ ан ұ н (27560 ГОСТ бойынша).

Ірі тартылғ ан ұ нды анық тау зертханалық елеуде жү ргізіледі. Елеу минутына 180-200 тербеліс жиілігінде жү ргізіледі. Ірі тартылган ұ нды анық тау ү шін диаметрі 20 см зертханалық електі қ олданады. Жібек матадан жасалынғ ан електің номері 4403 ГОСТ-на сай келу қ ажет.

Жібек електі тазалау ү шін дө ң гелек резинаны (диаметрі шамамен – 1 см, қ алындығ ы – 0, 3 см, массасы шамамен – 0, 5г ә рқ айсысы) қ олданады. Ә р елекке 5 дө ң гелек резинаны салады.

Ұ нның ірілігін анық тау ү шін ұ нның орташа сынамасынан массасы 50г нақ ты ө лшемді алады.

Зерттелетін ұ нғ а стандартты бекітілген електі тандаймыз. Електің жоғ арғ ы жағ ына зерттелетін ұ нымыздың нақ ты ө лшемін салады да, бетін қ ақ пақ пен жабады. Електердің жиынтығ ын елейтін платформағ а қ ояды, содан соң электрқ озғ алтқ ышты қ осады. 8 минут ө ткен соң елеуді тоқ татамыз. Електер қ атарын тық ылдатып болғ ан соң қ айтадан 2 минут елеуді жалғ астырады. Елеуді болғ ан соң дө ң гелек резиналарды електен алып тастаймыз. Електің жоғ арғ ы жә не тө менгі жағ ында қ алғ ан қ алдық ты ө лшеп, пайызбен есептейді. Нақ ты ө лшемді жоғ арыда кө рсетілген жағ дайларды сақ тай отырып, қ олмен елеуге болады.

Егер ұ нның ылғ алдығ ы 16% жоғ ары болса, онда оны алдын-ала бө лме температурасында 1...2 сағ ат тө гіп тастап, арасында араластыра отырып 15.. 16 % дейінгі ылғ алдылық қ а кептіріп алады.

Ірі тартылган ұ нды бақ ылау жә не арбитражды анық тау кезінде ауытқ улар (шамамен %) електегі калдық – 2, електен еткендері – 4 аспау керек.

Металмагнитті қ оспалардың мө лшері (20239 ГОСТ бойынша)

Ұ ннан металмагнитті қ оспаларды ПВФ қ ұ ралында тазалайды.

ПВФ қ ұ ралында кө мегімен бө лгенде массасы 1 кг ұ ннын онақ ты ө лшемін кұ ралдың артатын бункеріне салып, кұ ралды қ осады. Араластырып болғ ан соң қ ұ ралдың алдың ғ ы қ ақ пағ ын горизонталь кү йде ашып, магнит бө лігінен экранды шығ арып аламыз. Экраннан ақ қ ағ аз бетіне металмагнитті қ оспалармен бірге ұ нның шаң тә різді бө лшектерін қ агып тү сіреді. Содан соң экранды кішкентай бояу жабқ ышпен (кисточка) тазалап, қ айтадан қ ұ ралғ а орналастырамыз. Ө німді бункердің қ абылдағ ышынан бункердің артатын бө лімінетө гіп, жұ мысты қ айтадан жү ргіземіз.

Металмагнитті қ оспаларды қ олмен бө лгенде массасы 1 кг ұ нның нақ ты ө лшемін ағ аш тақ тайғ а тө гіп, қ абатының қ алың дығ ы 0, 5см болатындай етіп қ алақ немесе кү рекшемен жазамыз.

Магнитті ө німнің ү стінен кө лденең жә не кө лбеу жайлап жү ргіземіз, сол кезде магнитке жабысқ ан ұ нның бө лшектерін қ айта-қ айта ү рлеп, ал металмагнитті бө лшектерін ақ қ ағ аз бетіне тү сіреміз.

Жұ мысты ү ш рет жү ргіземіз. Ә рбір жұ мысты қ айталар кезде зерттелетін ұ нымызды араластырып, қ айтадан жұ қ а қ абат етіп жазамыз. Бө лінген металмагнитті қ оспаны шыны тақ тайшағ а ауыстырып, аналитикалық таразыда ө лшейміз. Металмагниттік қ оспаның мө лшерін 1 кг ұ нғ а миллиграммен есептейміз.

Ұ нның зиянкестермен зақ ымдануы (9404 ГОСТ бойынша).

1 кг ұ нның зақ ымдануын анық тау ү шін, орташа сынамадан бө лінгенді, №056 сымды елек арқ ылы елейміз. Елек арқ ылы еткенді кенемен зақ ымдануды анық тау ү шін, ал калдық ты – зиянкестердің (амбирлы зиянкестер) басқ а турімен зақ ымданғ андығ ын анық тау ү шін колданады.

Қ алдық ты елеп болғ ан соң, електегіні жұ қ а ақ қ ағ аз бетіне тө гіп, зиянкестерді (коң ыз, қ ұ рттар жә не т.б.) анық тау ү шін мұ қ ият қ арайды.

Ұ нның кенемен зақ ымданғ андығ ын анық тау ү шін, сынаманы елеп болғ ан соң ә р жерден ә р қ айсысы 20г 5 нақ ты ө лшемді алады. Нақ ты ө лшемдерді жеке шынығ а немесе талдайтын тақ тайғ а салады, қ алың дығ ы 1..2 мм тегіс бетті ұ н қ абатын алу ү шін қ ұ рғ ақ шынымен немесе таза қ ағ азбен жең іл сығ ымдап, тегістейді. Содан соң зерттелетін ұ нның ү стіндегі қ ағ аз немесе шыныны алып, ұ нның бетін мұ қ ият қ араймыз. Ұ нның бетінде ісінген жә не іздер байкалса ұ нның кенелермен зақ ымданғ андығ ын кө рсетеді.

Қ ышқ ылдық ты анық тау.

27493 ГОСТ бойынша анық тау ә дісі.

Зерттеу ү шін ұ сынылғ ан сынамадан массасы 5г-нан ұ нның екі нақ ты ө лшемін алады. Ө лшенген нақ ты ө лшемді сыйымдылығ ы 100..150см³ қ ұ рғ ақ конустық колбағ а салады, соның ү стіне 50см³ дистилденген суды қ ұ яды.

Колбадағ ыны тез арада тү йіндері жоғ алғ анша шайқ айды.

Алынғ ан ерітіндімізге 3% фенолфталеин ерітіндісін қ осып, шайқ ап, 0, 1н натрий гидроксидінін ерітіндісімен титрлейді. Титрлеуді біртіндеп тамшылатып, ү немі шайкай отырып 20..30с ішінде жоғ алып кетпейтін ашық қ ызғ ылт тү с пайда болғ анша жү ргіземіз. Егер кө рсетілген уақ ыт ө ткен соң, қ ызғ ылт тү с шайқ ағ ан кезде жоғ алатын болса, онда тағ ы 3..4 тамшы фенолфталеин ерітіндісін қ осады. Егер бұ л кезде қ ызғ ылт тү с пайда болса, онда титрлеу аяқ талды деп есептейміз. Ал ол болмағ анда титрлеуді жалғ астырамыз.

Егер титрлеуге дейін бастапқ ы ерітінді қ атты боялғ ан болса, онда салыстыру ушін бастапқ ы ұ ннан басқ а ерітінді болу керек, титрлеу кезінде алынғ ан тү сті бастапқ ы ерітіндінің тү сімен салыстырамыз.

Ұ нның қ ышқ ылдығ ы қ ышқ ылдық градусында 100 г ұ ндағ ы қ ышқ ылды лейтралдауғ а кеткен 1н натрий гидроксидінің см³ кө лемімен есептелінеді.

Нақ ты ө лшемнің қ ышқ ылдығ ын есептеу ү шін 5г ұ нның титрлеуге кеткен 0, 1 н натрий гидроксидінің миллиметр санын екіге кө бейтеді. Зерттеудің соң ғ ы нэтижесінде паралель екі анық таудың орташа арифметикалық нэтижесін алады.

МТИПП ә дісі. Бұ л ә дісте мақ арон ұ нын алдын-ала электрлі кофе сақ тағ ышта ұ сақ тайды, ал талдауғ а №32 жібек електен жә не №43 жібек електен еткен фрақ цияны алады. Наубайханалық ұ нды алдын-ала усақ тамай осы електерден ө ткізеді.

Сулы-сығ ынды сығ ындының италяньдық ә дісі

Массасы 4г ұ нның нақ ты ө лшемін жә не 100 мл 50%-ды нейтральды (фенолфталеин бойынша) этил спиртін сыйымдылығ ы 500мл притерлі қ ақ пағ ы бар колбағ а салады, шайқ ап, 3 сағ атқ а тұ ну ү шін қ алдырады, арасында мезгіл-мезгіл шайқ ап отырады. Содан соң қ атпарлы фильтр арқ ылы сү зеді. 50мл фильтратты алып, оны 0, 05м гидроксид ерітіндісімен (фенолфталеин индикаторы) ә лсіз, бірақ тұ рақ ты қ ызғ ылт тү ске боялғ анша титрлейміз.

Қ ышқ ылдық ты (град) келесі формуламен есептейміз:

X=V*A*100*0.05/(50B);

Мұ ндағ ы V-титрлеуге кеткен натрий гидроксидінің мө лшері; мл

А- сығ ындыны дайындауғ а кеткен 50%-ті спирттің мө лшері (А=100мл);

В-ұ нның нақ ты ө лшемі; г (В=4г);

Сонда, x=V*2.5

Бұ л ә дісте 50%-ті спиртті пайдалану ұ нның қ ышқ ылмен байланысатын заттарының барлық косындысын есептеуге болады, ал ұ нды ұ зақ тұ ндыру оның бө лшектерінің ө лшемдері қ ышкылдык шамасына ә сер етпейді.

Сиртті сығ ындының француз ә дісі. 96% этил спиртін қ олдану қ арастырылады, яғ ни тек май қ ышқ ылдары жә не фосфаттардың аздағ ан қ ышқ ылды белігі ериді. Бұ л ә діс ұ ндағ ы қ ышқ ылмен байланысатын заттардың жаппы массасын анық тамай-ақ, оның жаң алығ ының дә режесін белгілеуге болады.

Қ осымшалардың сапасын бақ ылау ә дістері. Сынаманы алу ережелері

Сынаманы алу ө німге сай келетін стандарттык кө рсетуіне немесе техникалық жағ дайларғ а сә йкес, яғ ни сү тті ө німдерге - 3622 ГОСТ-на, жұ мыртқ а ұ нтағ ы - 2858 ГОСТ-ы, концентрлі қ ызанақ ө німдері – 8756 ГОСТ-ы бойынша сә йкес жү ргізіледі.

Органолептикалық кө рсеткіштер.

Тауық жұ мыртқ асы. Тауық жұ мыртқ асының сыртқ ы тү рін алынғ ан сынамадан овоскопирлей анық тайды. Овоскоп саң ылауын ү стелге бекінеді, ол лаборанттық кө зінің дең гейінен тө мен болу керек. Жұ мыртқ аны овоскоптың саң ылауына тегіс дө ң гелек жағ ын жоғ ары қ аратып қ ояды, айналдыра бұ рап қ арайды. Жұ мысты ө те қ араң ғ ы бө лмеде жү ргізеді.

Тауық жұ мыртқ асының дә мі мен иісін анық тау ү шін сарысы мен ағ ынан 10..15г қ оспа алып араластырады да, оны фарфор тостағ аншасына салып ақ уыз ұ стағ анша қ ыздырады, содан соң дә мі мен иісін анық тайды.

Жұ мыртқ а ұ нтағ ы.

Жұ мыртқ а ұ нтағ ының дә мі мен иісін анық тау ү шін қ алыпты қ оспаны дайындайды, бұ л ү шін 20г жұ мыртқ а ұ нтағ ының нақ ты ө лшеміне 60 мл суды қ ұ йып, тостағ аншада еземіз де 15 минутқ а қ алдырамыз. Содан соң тағ ы да араластырып, жайпақ фарфор тостағ аншасына немесе тапағ а қ ұ ямыз да, ә лсіз отта майсыз кү йдірмей пісіреміз. Пісірілген массаны бө лме температурасына дейін суытып, иісін жә не дә мін анық таймыз.

Иісті тағ ы басқ а жолмен анық тауғ а болады, бұ л ү шін 20г зерттелетін ұ нтақ ты жің ішке химиялық стақ анғ а салып, ү стінен 20мл кайнағ ан суды қ ұ ямыз. Қ оспаны шыны таяқ шамен араластырып иісті анық таймыз.

Меланж. Жұ мыртқ а массасының тү сін анық тау ү шін, оны ақ қ ағ аз ү стіне қ ойылғ ан шыны стақ анғ а салады.

Меланждың дә мін мұ з катқ ан кү йінде, шикі (еріген) кү йінде жә не пісіріліп суығ ан кү йінде зерттейді.

Иісін анық тау ү шін шамамен массасы 20г меланжды алып, оны сыйымдылығ ы 100 мл жің ішке химиялық стақ анғ а салады да, ү стіне 50 мл қ айнағ ан сумен бү ркейміз. Содан соң тез арада ө німнің иісін анық таймыз.

Сыртқ ы қ абығ ының сынық тарын жә не басқ а бө где қ оспаларды анық тау ү шін 100 г меланжды алып, оны сыйымдылығ ы 1л градуирленген цилиндрге салады. Жоғ арғ ы белгіге дейін дистилденген суды қ ұ ямыз да, жақ сылап араластырамыз, содан соң саң лауының диаметрі Імм електен сү земіз. Сү зіп болғ ан сон електе қ алдық қ алмау қ ажет.

Ылғ алдылық ты анық тау.

Жұ мыртқ аның ұ нғ ағ ы. Аналитикалық таразыда массасы шамамен 2г нақ ты олшемді алдын-ала кептіріліп, ө лшенген стақ анғ а салып ө лшеп алады, содан соң температурасы 100...105°С-ғ ы кептіргіш шкафта тұ рақ ты массағ а дейін кептіреміз.

Алғ ашқ ы кептіруден бастап бірінші ө лшеуді 3 сағ аттан сон, ал келесілерін 1 сағ ат ө ткен соң жү ргізеді. Кептіруді екі катар ө лшеудің нә тижесінің арасындағ ы айырым 0, 0002 г болғ анша жалғ астырады.

Ылғ алдылық ты пайызбен есептейді, бұ л ү шін кептіргенге дейін жә не кептіргеннен кейінгі нақ ты ө лшемі бар стақ андардың массаларының айырымын, алынғ ан нақ ты ө лшемнің массасына бө ліп, 100-ге кө бейтеміз.

Ылғ алдылыкты екі паралель нақ ты ө лшемде анық тайды. Паралель анық таудың нә тижелерінің арасындағ ы айырмашылық 0, 25% аспауы керек.

Меланж. Меланждың ылғ алдылығ ын анық тау ү шін қ ұ рғ ақ металл стақ анғ а термометрді, шамамен 15г қ ақ талғ ан қ ұ мды, 5г парафинді салып, барлыгын ө лшейді. Содан соң шамамен 5г зерттелетін меланж қ осылып, қ айтадан ө лшенеді. Массалар айырымы бойынша алынғ ан нақ ты ө лшемнің дә л шамасын табамыз. Стақ андагыны плитада мұ кият кыздырамыз, сол кезде біркелкі ә лсіз кайнауда ұ стап тұ ру қ ажет. Қ ыздыру кезінде стақ андағ ы қ оспаны термометрмен (температура 160°С аспау керек) араластырып тұ рады. Барлық процесс 10...12 минутқ а созылады. Судың булануынын аяқ талуының белгісі кепіршіктену токтап, жарылып, сына бастайды. Қ ыздыруды стақ анның бетіне қ ойғ ан шыны немесе айна терлеуін койганша жү ргізеді. Кептіріп болғ ан соң стақ анды суытып, ө лшейді.

Меленждың ылғ алдылығ ын пайызбен есептейді, бұ л ү шін кептіргенге дейінгі жә не кептіргеннен кейінгі стақ ан массаларының айырымын алынғ ан нақ ты елшемнің массасына бө ліп, 100-ге кө бейтеді.

Қ ұ рғ ақ сү т. Қ ұ рғ ақ сү ттің ылғ алдылығ ын анық тау ү шін 25г қ ақ талган кұ мы жә не шыны таяқ шасы бар стақ анды 30 минутқ а кептіргіш шкафқ а кояды, содан сон эксикаторда суытып, 0, 0005г дә лдікке дейін аналитикалык таразыда ө лшейді. Осылай дайындалғ ан стақ анғ а З..4г қ ұ рғ ақ сү тті салып дә л сондай дә лдікпен ө лшейді. Нақ ты ө лшемді қ ұ ммен араластырып, стақ анды ашық кү йінде температурасы 100....1О5°С-ғ ы кептіргіш шкафқ ақ ояды. Кептіруді екі қ атар ө лшеудің арасындагы айырым 0, 0002г болғ анша жү ргізеді.

Ірімшік. Ірімшіктің ылғ алдылығ ын ВЧ қ ұ ралында тездетілген ә діспен анық тайды. Ірімшіктің нақ ты ө лшемі (5г) бар пақ еттерді 5 минутқ а кұ ралдың плиталарынын арасына қ ояды, бұ л кезде температура 150..152°С болу керек.

Қ ышқ ылдық ты анық тау.

Жұ мыртқ а ұ нтағ ы. Жұ мыртқ а ұ нтағ ының қ ышқ ылдығ ын анық тау ү шін сыйымдылығ ы 250мл ө лшегіш колбағ а 20г қ алыпты қ оспаны (" Жұ мыртка ұ нтағ ының дә мі мен иісі" қ араймыз) салып, қ айнатылғ ан дистилденген суды белгіге дейін толтырып ө лшейміз.

Титрлеу ү шін 20мл эмульсияны аламыз, оғ ан 20мл дистилденген суды жә не 10 тамшы 2%-ды фенолфталеин ерітіндісін тамшысын кұ йып, содан соң 0, 01н натрий гидроксидімен ә лсіз қ ызғ ылт-сарғ ыш тү с пайда болғ анша титрлейміз.

Қ ышкылдық ты 100г жұ мыртка ұ нтағ ын титрлеуге кеткен 0, 1н сілті ерітіндісінің миллиметр санымен есептейді, ол келесі формуламен анық талады:

Х=а*250*5/(20* 10)=а*6, 25

Мұ ндағ ы

а – титрлеуге кеткен натрий гидроксидінің 0, 01н ерітіндісінің мө лшері, мл;

250 - ө лшегіш колбаның сыйымдылығ ы, мл;

5 - 100г жұ мыртқ а ұ нтағ ын есептеу ү шін қ ажетті коэффициент;

20 - титрлеу ү шін алынғ ан қ оспаның мө лшері, мл;

10 - 0, 01н сілті ерітіндісін 0, 1н-ғ а есептеу ү шін қ ажетті коэффициент;

Меланж. 20г меланждың нақ ты ө лшемін сыйымдылығ ы 250мл колбағ а салып қ айнатылғ ан дистилденген сумен белгіге дейін толтырып, елшейді.

Титрленетін қ ышқ ылдыкты анық тап, жұ мыртқ а ұ нтағ ының қ ышқ ылдығ ына ұ қ сас есептейді.

Қ ұ рғ ақ сү т. Қ ұ рғ ақ сү ттің қ ышқ ылдығ ын анық тау ү шін фарфор тостағ аншада немесе стақ анда 1, 25г тұ тас қ ұ рғ ақ сү тті немесе 0, 9г майсыздандырылғ ан қ ұ рғ ақ сү тті 0, 01г дә лдікке дейін ө лшеп алады. Жақ сылап ү гітіп, соның ү стіне 10 мл ыстық температурасы 65°С суды біркелкі масса алғ анша аздаган порциямен қ осып отырамыз. Алынғ ан дисперсті ерітінді 10 мл тотыксыздандырылган сү тке сә йкес келеді. Ерітіндіні суытып, температурасы 20°С мл суды жә не 3 тамшы 1%-ды фенолфталеинді қ осып, араластырып, 1 минут ішінде жоғ алып кетпейтін ә лсіз қ ызғ ылт тү ске боялғ анша титрлейді. (" Т) Тернер градусында қ ышкылдық ты есептеу ү шін титрлеуге кеткен 0, 1 н сілті ерітіндінін қ ажетті миллилитр санын 25-ке кө бейту керек.

Ірімшік. Ірімшіктің қ ышқ ылдығ ын анық тау ушін сыйымдылығ ы 150-200мл фарфор тостағ аншасына 5г ірімшікті салады. Жақ сылап араластырып, оны 35...40°С температурадағ ы 50мл суды жә не 3 тамшы фенолфталеин ерітіндісінің аздағ ан мө лшерін қ осады, содан соң 1 минут ішінде жоғ алып кетпейтін ә лсіз қ ызғ ылттү с пайда болғ анша натрий (калий) гидроксидінің ерітіндісімен титрлейді.

Қ ышкылдық (° Т) 5г ө німді нейтралдауғ а кеткен 0, 1 н сілті ерітіндісінің мл мө лшерін 20-ғ а кө бейткенге тең. Паралель анық таудың арасындағ ы айырмашылык 4^оT аспау қ ажет.

Жартылай дү мбілдердің сапасын бақ ылау ә дістері.

Сыртқ ы тү рі.

Қ амыр. Қ амырдың сыртқ ы тү рін органолептикалық ә діспен анық тайды. Қ амырды илеп болғ ан сон қ иқ ымды немесе ұ сақ тү йіршекті, біркелкі дымқ ылданғ ан, жақ сы иленген болуы мү мкін.

Қ амырда ірі тү йірлердің мө лшерінің кө п болуы қ амырдың ылғ алдылығ ының жоғ арылығ ын кө рсетеді, ал қ амырда ұ нның араласпағ ан бө лігі ылғ алдың жетіспейтіндігін кө рсетеді.

Шикі мақ арон ө німдері. Мақ арон ө німінің сыртқ ы тү рін органолептикалық ә діспен анық тайды, бұ л кезде шикі ө німнің престелген бетінін кедір-бұ дырлығ ының, дұ рыс иленбегендігінің ізінің бар болуының, тесіктерінін, қ абыршақ тану, дө нді жә не т.б., тү сі жә не оның біркелкілікті, серпімділікті, беріктік, ө німнінжабысқ ақ тық дә режесін бағ алайды. Екі саусақ пен кұ быр тә різді ө німді жең іл кысқ анда, жанасқ анғ а дейін кұ бырдың ішкі беті жабыспау керек немесе қ ысқ анда сынбау керек.

Ылғ алдылық ты анық тау.

Қ амырдың ылғ алдылыгын алдын-ала кептіру ә дісін немесе тездетілген ә дісті қ олдану арқ ылы анық тайды.

Алдын-ала кептіру ә дісін қ олдану ә дісі. Зерттелетін қ амырдың орташа улгісінен екі нақ ты ө лшем 15..20г алып, оны алдын-ала ө лшенген, метал бюкске салып салады. Нақ ты ө лшемі бар бюкстерді кептіргіш шкафқ а салып, 2 сағ ат ішінде 80°С температурада кептіреді. Содан соң эксикаторда суытып, ө лшейді. Кептірілген қ амырды ө лшеп болғ ан соң ступкада немесе кофемолкада ұ сақ тайды, содан соң саң ылауының диаметрі 1 мм металл електен ө ткізеді. Алынғ ан жармадан 5грамнан екі нақ ты ө лшемді алып, сол бюкстерге салып, 40 минутта 130°С температурада кептіреді.

Ылғ алдылық ты есептеу негізінде, ылғ алды кетіру екі тә сілмен жү ргізіледі, сондық тан ылгалдылық ты есептеу ү шін (%) келесі формуланы қ олданады.

W_Т = [1 – (в₁ * в₂) (а₁ * а₂)] *100;

Мұ ндағ ы

в₁ – аздап кептіргеннен кейінгі бірінші ө лшемнің массасы, г;

в₂ – кептіргеннен кейінгі екінші накты ө лшемнің массасы, г;

а₁ – аздап кептіргенгедейінгі бірінші накты ө лшемнің масасы, г;

а₂ – кептіргенге дейінгі екінші нақ ты ө лшемнің массасы, г;

Тездетілген ә діс. Қ амырды кептіру ВЧ қ ұ ралында жү ргізіледі. Қ амырдың орташа сынамасын тығ ыз тү йірге сығ ады. Жоғ арғ ы қ абатын кесіп тастайды, ал қ алғ ан қ амырдың тү йірін ө ткір пышакпен тез арада қ алығ дыгын 2мм етіп пластина етіп кеседі. Қ амырдың нақ ты ө лшемін 4...5г*0, 01г дә лдікке дейін зертханалық таразыда кагаз пакетте ө лшейді.

Қ амырдың накты ө лшемін 10 минутта 160°С температурада кептіреді.

Шикі макарон ө німі. Ө німнін ылғ алдылығ ын қ амырдың анық тау ә дісіндей анық тайды. Талдау алдында шикі ө німді ұ сақ кесінділерге кеседі.

Температураны анық тау.

Қ амыр. Қ амырдың температурасын анық тау ү шін, қ амыр илегішті токтатқ ан соң сынаманы алады, тығ ыз тү йірге сыгады да, тез арада домалак қ амырғ а термометрді кояды. 1..2 минут ө ткен соң термометрдің кө рсетуін жазып алады.

Шикі макарон ө німі. Шикі макарон ө німінің температурасын анық тау ү шін ү рлеуге дейін матрицаның саң лауынан шық қ ан шикі ө німнің сынамасын алады да оны тығ ыз тү йір етіп сығ ады, температураны қ амырдағ ыдай анық тайды.

Қ ышқ ылдық ты анық тау.

Қ амырдың жә не шикі макарон ө німінің қ ышқ ылдығ ын анық тауда сулы кө же ә дісін қ олданады. Сыйымдылығ ы 250мл конустық колбағ а 5г қ амырды немесе майдалап кесілген жартылай дү мбілді салады да, 30...40°С дейін ысытылғ ан 50мл дистилденген суды аздағ ан порциямен қ ұ яды. Нақ ты ө лшемді ұ шында резинкасы бар жуан шыны таяқ шамен біркелкі масса болғ анша жақ сылап араластырады. Дайын қ оспамызғ а 5 тамшы 1%-ды фенолфталеиннің спиртгі ерітіндісін 0, 1н натрий (калий) гидроксидінің ерітіндісімен I минут ішінде жоғ алып кетпейтін қ ызғ ылт тү с пайда болғ анша титрлейді.

Қ ышқ ылдық ты (град) ұ нның қ ышкылдығ ын анық тағ андай есептейді.