Полыгалина Г.В. 1 страница

Аналитический контроль производства водок и ликероводочных изделий / Г. В. Полыгалина. - М.: ДеЛи принт, 2006. - 464 с

9. Скуратовская О.Д. Контроль качества продукции физико-химическими методами: Производственно-практическое издание / О.Д. Скуратовская; О. Д. Скуратовская. - 2-е изд., доп. и перераб. - М.: ДеЛи принт. - 2002

Ч.1.: Хлебобулочные изделия. - 102 с

10. Мұ саева С.Ә. Ө ң деу ө ндірістерінің технохимиялық бақ ылауы. Оқ у қ ұ ралы. Шымкент. М.Ә уезов атындағ ы ОҚ МУ. 2010. 96б.

11. Мұ саева С.Ә. 050728-Ө ң деу ө ндірісінің технологиясы мамандығ ына арналғ ан «Ө ң деу ө ндірісінің технохимиялық бақ ылауы» пә ніне арналғ ан зертханалық жұ мыстарғ а ә дістемелік нұ сқ ау. Шымкент. М.Ә уезов атындағ ы ОҚ МУ. 60 б.

Қ осымша ә дебиеттер

1. Журнал. Пищевая промышленность. 2005-2009.

2. Мұ саева С.Ә. Ө сiмдiк шикiзаттарын сақ тау. Оқ у қ ұ ралы. 2002.

Тақ ырып 9. Макарон ө ндірісіндегі технохимиялық бақ ылау. Кондитер ондірісіндегі технохимиялык бақ ылау

Дә ріс 17-18

Дә ріс жоспары:

1. Дайын ө німді ТХБ. Макарон ө німдерінің сапасына қ ойылатын талап.
Дайын ө німді талдау ә дістері мен сынама алу ережелері.

2. Ыдыс: ыдысқ а қ ойылатын талап; ыдыстың физика-химиялық
кө рсеткіштері мен органолептикалық бағ асы.
3. Шикізат, шалаө німдер жә не ө нім мен қ осымша материалдарды талдаудың жалпы ережесі.

Ө ндірістегі ТХБ орындаудьщ негізгі ережесі. Сынау ә дістеріне арналғ ан стандартгар.

4. Ө ндіріске, бө лімшеге келіп тү скен шикізатган орташа сынаманы алу. Шалафабрикат пен дайын ө німнен ө ндірісті бақ ылауда орташа сынама алу. Сапалы бақ ылаудың органолептикалық ә дістері. Су мен қ ұ рғ ақ заттың мө лшерін анық тау.

. Макарон ө ндірісінің технохимиялық бақ ылауы

Ә рбір макарон кә сіпорынында ө ндірістің барлық стадияларында макарон ө німдерінің белгіленген технологиясын сақ тауды, дайын ө німнің сапасын, сонымен қ атар шикізаттың сапасы мен оның шығ ынын, кә сіпорынғ а келіп тү скен материалдар мен ыдыстарды бақ ылау ү немі жү ргізілу қ ажет.

Кә сіпорында технохимиялық бақ ылауды жү ргізу

Технология, шикізат пен дайын ө німнің сапасының сақ талуына негізгі бақ ылауды кә сіпорынның зертханасы жү ргізеді.

Макарон ө ндірісін бақ ылау қ ұ рылымы келесі кесте 3-те кө рсетілген.

Кесте 3

Макарон ө ндірісін бақ ылау қ ұ рылымы

Ө ндірістің технохимиялық жә не микробиологиялық бақ ылауын жү ргізу бойынша ө ндірістік зертхананың нақ ты міндеті:

- ө німді дайындаудағ ы барлық стадияларда тазалық ережесінің жә не технологиялық инструкцияның, белгіленген рецептураның сақ талуын бақ ылау;

- жарамсыздық ты туғ ызатын, себепті талдау, ө ндірістегі кемшіліктерді жою бойынша іс-шараларына жә не ұ сыныс жасауғ а жә не ө німнің сапасын жоғ арлатуғ а қ атысу;

- кә сіпорынғ а келіп тү скен шикізаттардың, материалдардың, ыдыстардың сапасына бақ ылау;

- цехта жә не кә сіпорынның микізат, материал жә не дайын ө нім қ оймасында сақ тау бойынша ә сер ететін инструкцияның сақ талуын бақ ылау;

- ө ндірістің технологиялық процесінің барлық стадияларында микробиологиялық бақ ылау, сонымен қ атар ауаның, судың, қ ондырғ ылардың жә не т.б. тазалығ ын микробиологиялық бақ ылау;

- ө ндірістің тазалық жағ дайын, жұ мысшылардың жеке тазалық ты сақ тау ережесін, ө ндірістің тазалық -техникалық бақ ылау бойынша инструкцияның орындалуын жә не ө німге бө где заттардың тү сіп кетпеуін бақ ылау;

- ө ндірістегі материалдардың, шикізаттың шынын жә не жұ мсалуын талдау, қ алдық тар мен шығ ынды тө мендету бойынша іс-шараларғ а қ атысу;

- ө ндірілетін ө німге органолептикалық бағ аны (дегустацияны) ұ йымдастыру.

Ө ндірістік есеп жә не технохимиялық есептеу бойынша зертхананың мақ саты болып табылады:

- инструкция, есептеу жә не есептің бекітілген формасы бойынша берілген талдаудың негізінде ө ндірістің технохимиялық есебін енгізу;

- зертханалық журналды енгізу жә не ө ндірістің технохимиялық есеп журналын дұ рыс енгізуді бақ ылау;

- кесіпорынның технохимиялық есептеу жұ мысының нә тижесінде табылғ ан кемшіліктерді жою іс-шараларын жасауғ а қ атысу.

Зертхананың ғ ылыми-зерттеу жә не тә жірибелік жұ мыс аймағ ындағ ы мақ саты:

- кә сіпорынның цехтарында технологиялық процестерді жетілдіру бойынша жеке сұ рақ тарды зертханалық мең геру жә не тә жірибелік тексеру жә не жедел технологияны енгізуге қ атысу;

- ө ндіріске шикізаттың, материалдардың жаң а тү рін, технологиялық қ ұ рал-жабдық тардың жә не ө німнің жаң а тү рін енгізуге жә не мең геруге қ атысу;

- шикізаттың, жартылай дү мбілдің, дайын ө німнің жә не ыдыстардың техникалық жағ дайына, стандарттар мен жаң а стандарттарды жасауғ а қ атысу.

Шикізатқ а органолептикалық бағ а беру

Иісі, дә мі жә не кытырлауы (9404 ГОСТы бойынша).

Иісін анық тау ү шін шамамен 20г ұ нды алып, таза қ ағ азғ а тө геді де деммен жылытып, иісін зерттейді. Сезімді жоғ арылату ү шін бұ л ұ нның мө лшерін стақ анғ а аударып, ү стіне температурасы 60°С ыстық суды қ ұ ямыз, содан соң суды тегіп тастап, сол арада ұ нның иісін анық таймыз.

Бірқ алыпты сапалы ұ нның дә мі, ұ зақ ауызда шайнағ анда жағ ымды тә тті дә мді береді. Қ ышқ ыл немесе ащы дә м ұ нның (майлардың ыдырауы негізінде) бұ зылғ андыгын кө рсетеді. Ұ нның сорты тө мен болғ ан сайын, ондағ ы майлар кеп болады да, олар тез бұ зылуғ а бейім келеді. Ө нген дә мнен алынғ ан ұ нның дә мі тә тті болады.

Шайнағ анда кытырлаудың сезілуі. Ұ ндағ ы минералды коспалардың (қ ұ м, топырақ жә не т.б.) бар екендігін кө рсетеді. Ұ ндағ ы дә мді жә не қ ытырды 1...2 порциядан 1 г ұ нды шайнап кө ру арқ ылы анық тайды.

Тү сі.

Ұ нның тү сін бірнеше ә дістермен анық тайды.

9404 ГОСТ бойынша ә дісі. Берілген стандартқ а сай, белгіленген
сынамамызбен салыстыруғ а негізделген. Бұ л ү шін кабық тарының жеке
бө лшектерінің немесе біркелкі тү сті бұ затын бө тен коспалардың бар болуына
ерекше кө ң іл беледі.

Тү сті кү ндізгі жарық та немесе жасанды ашық жарық кезінде анық тайды. Арбитражды талдауды тек кү ндізгі жарыкта жү ргізеді.

Екі светофильтрлі ә діс. Авторлармен зерттеу жұ мыстарында мақ арон ұ нының тү сін объективті бағ алау ү шін жасалынғ ан. Бұ л ә діс ұ н сынамасының тү сінің тү стер компонентінің (сары, ақ жә не қ оң ыр) ү ш кұ рамды белігінде ыдырауына жә не олардың проценттік қ атынасын анық тауғ а негізделген.

Ө лшеуді ФМ-56, ФМ-584, ФПМ-1 жә не т.б., типті фотометрлердің кемегімен қ атты сынамасының жарық шағ ылу коэффициентін анық тайды.

Ұ н сынамасының жарық шағ ылу коэффициентін оларды қ ондырғ ының комплекттіне кіретін эталонды ақ ү лгімен салыстыра отырып жалпыга бірдей ә діспен анық тайды. Алғ ашқ ыда кө к (немесе кү лгін), содан соң жасыл светофильтр арқ ылы жарық шағ ылу коэффициентін анық тайды. Екі коэффициентті біле отырып, зерттелетін ұ н сынамасының тү сінде ақ, сары жә не коң ыр қ ұ рамды тү стердің мө лшерін формула бойынша есептеуге болады:

A = f; C = (5/4) (g-f); Қ = 100 – (А+С);

Мұ ндағ ы

А, С жә не Қ – ақ, сары жә не қ оныр компоненттер, %

f жә не g – зерттелетін ұ н сынамасын кек жә не жасыл светофильтр арқ ылы ө лшенегдегі жарық шағ ылу коэффициенті, қ ондырғ ы бірлігінде.

Ә ртү рлі ұ н сынамасының тү сін ө лшеудің нэтижесін салыстыру ү шін ө зара ұ н тү сін бағ алау санын келесі формуламен анық тайды:

БС = С/(0, 5А + Қ)

Бұ л формула мақ арон ұ ны ү шін сары тү ске ың ғ айлы негізделген, ақ тү ске аздап ың ғ айлы, ал кү ң гірт тү ске жарамайды.

Химиялық ә дістер. Ұ ндағ ы пигменттердің мө лшерін олардың еріткіштерімен бө ліп алу арқ ылы санды анық тауғ а негізделген: ацетонмен, Н бутил спиртімен, хлороформмен, тө ртхлор кө міртекпен (ССЦ), гексанмен жә не т.б. - кө бінесе ұ н мен еріткіштің 1: 5 қ атынасында алады.

Ұ нның қ оспасын жә не еріткішті притерлі қ ақ пағ ы бар колбағ а қ ұ йып, белгілі температурамен белгілі бір уақ ытқ а тұ ндырып қ ояды.

Мысалы, ацетонды пайдаланғ анда – 40°С температурада, 30 минутқ а қ ояды, хлороформ қ оспасында этанол (2: 1 қ атынаста) – 9...10°С температурада 12 сағ атқ а қ ояды. Колбадағ ы қ оспаны ә ркез араластырып тұ рады. Тұ нып болғ ан соң еріткішті сү зіп аламыз, ал фильтратты колоримертлеуге немесе спектрофотометрлеуге пайдаланамыз.

ФЭК-М фотоэлектроколориметрді қ олдана отырып фильтратты қ ондырғ ыдағ ы орналастырылғ ан кюветағ а қ ұ ямыз (грандарының арақ ашық тығ ы 30 мм, кө к светофильтр). Ө лшеу нэтижесін кондырғ ының бірлігімен есептейді, ал градуирленген қ исық болғ ан кезде – 1 кг ұ нғ а каротиноидтарды мг-мен есептейді: ұ нда каротиноидтардың мө лшері кө п болса, согұ рлым фильтраттың оптикалық тығ ыздығ ының шамасы жоғ ары болады.

Ылғ алдылық ты анық тау

Ұ нның ылғ алдылығ ын сынамалы электрлі кептіргіш қ ондыргыларда кептіру немесе электрылғ ал ө лшегіште ұ нның электрө ткізгіштігін ө лшеу арқ ылы анық тайды.

9404 ГОСТ бойынша ә діс. Ұ нның сынамасын ЭКШ тү ріндегі электрлі кептіргіш шкафта кептіруді қ арастырады.

Нақ ты ө лшемді аларда ұ нның сынамасын мұ хият араластырады. Содан соң қ алақ пен ә р жерінен ә р қ айсысы шамамен 5г екі процент алып, содан соң алдын ала ө лшенген металл бюкске (диаметрі 48мм, биіктігі 20мм) салады, ұ ны бар бюксті сынамасы 5г дейінгі массада болғ анша таразыда ө лшеп алады (0, 01 г дә лдікке дейін).

Кептіргіш шкафты 130°С температурағ а дейін қ ыздырады, қ ажетті температурага жеткенде, тез арада сынамасы бар бюксті шкафқ а кояды. Бюкстін кақ пағ ын ашып қ ою керек. Термометрдің шаригі бюкстің жоғ арғ ы шетінен Юмм кашық тық та болу керек. Шкафта 40 минут ішінде кептіруді жү ргіземіз. Шкафтың температурасы ү немі 130 ± 2°С сақ тау қ ажет.

40 минут ө ткен соң сынамасы бар бюксті шкафтан қ ысқ ыш арқ ылы алып, қ ақ пағ ын жауып эксикаторғ а орналастырады, ол онда 15...20 минут ішінде толық, суығ анша тұ рады.

Кептірген соң сынамасы бар бюксті ө лшемей, 2 сағ атка эксикаторғ а қ алдыруғ а болмайды.

Эксикатордың тү біне қ ұ рғ ақ кальций хлоридін қ абат етіп тө сейді немесе тығ ыздығ ы 1, 84 г/см кү шті кү кірт қ ышқ ылын қ ұ яды.

Айына бір рет калыдий хлоридін фарфор тостағ аншасында аморфты масса алынғ анша қ ақ тайды, ал кү кірт қ ышқ ылының тығ ыздығ ын бақ ылайды. Эксикатордағ ы қ ышқ ылда ө згеріс байқ алса, онда оны ауыстырады. Эксикатордын аузының тегістелген бетіне жұ қ а етіп вазелинді жағ ып қ ояды.

Бюкс суығ ан соң тағ ы ө лшеп, кептіргенге дейін жә не кептіргеннен кейінгі сынама массасынын айырымы бойынша буланғ ан ылғ алдың мө лшерін анық тайды.

Ылғ алдылыкты пайызбен есептейді, бұ л ү шін 5г сынамадағ ы буланғ ан ылғ алдың массасын 20-ғ а кебейтеді.

Берілген ұ н партиясының ылғ алдылығ ына паралель екі анық таудың орташа арифметикасын алады. Есептеуді 0, 1% дейінгі дә лдікпен жү ргізеді.

Паралель анық таудың арасында айырмашылық шамамен 0, 2%, ал бақ ылау жә не арбитражды кезде шамамен 0, 5% болу керек.

Тездетілген ә діс. Ұ нның сынамасын қ ағ аз пақ еттерде кептіруді ВЧ қ ондырғ ысында жү ргізеді. Пақ еттерді алдын-ала осы қ ондырғ ыда 160°С температурада 3 минут ішінде кептіріп алады, содан соң эксикаторга салады. Кептірілген, ә рі ө лшенген пақ етке массасы 5г ұ нның сынамасын (0, 01г дә лдікпен), оның барлық жеріне бірдей тарата отырып салады.

160°С дейін қ ыздырылғ ан кондырғ ығ а мақ арон ұ нының (жарма жә не жартылай жарма) сынамасын екі пақ етке салып, 28 минут ішінде кептіреді. Наубайханалық ұ нды 5 минут ішінде кептіреді.

Кептіріп болғ ан соң пақ еттерді эксикаторғ а 3..5 минутка суыту ү шін қ ояды, ө лшейді жә не кептіргенге дейінгі жә не кептіргеннен кейінгі сынаманың массаларының айырымы бойынша буланғ ан ылғ алдын мө лшерін анық тайды. Ұ ннын ылғ алдылығ ын пайызбен есептейді.

Экспресс - ә діс. Нығ ыздалғ ан ұ н сынамасының электрө ткізгіштік ө лшеуге негізделген; негұ рлым сынаманың ылғ алдылығ ы жоғ ары болса, соғ ұ рлым оның электрө ткізгіштігі жоғ ары болады. Ө лшеу ү шін ә ртү рлі кұ рылысты ылғ ал ө лшегіштерді, соның ішінде ВЭ-2м ылғ ал ө лшегішін қ олданады.

Шикі желімтектің мө лшері (27839 ГОСТ бойынша)

Бидай ұ нындағ ы желімтектің мө лшерін оны қ амырдан механикалық жолмен немесе қ олмен жуу арқ ылы анық тайды.

Механикалық тә сіл ү шін зертханалық ТЛІ-75 қ амыр илегішін, ДВЛ-3 су дозаторын жә не ұ лпаны жуу ү шін МОК-1 қ ондырғ ысын қ олданады. Қ ұ ралдар мен қ ондыргыны жұ мысқ а дайындау жә не жұ мысты пайдалану инструкциясына сай жү ргізіледі.

Желімтекті қ олмен жуу кезінде ө лшегіш цилиндр мен температурасы 18..20 С 13 см³ ауыз суды ө лшеп алады, оны ступкағ а немесе тостағ аншағ а қ ұ яды, соның ү стіне массасы 25г ұ нның нақ ты ө лшемін себеді. Пестик немесе шпателмен қ амырды біркелкі болғ анша жаншиды. Пестикке немесе ступкағ а жабысқ ан бө лікті қ амырғ а қ осып, қ олмен жақ сылап илеп, одан шарик дайындаймыз. Шарикті ыдысқ а салып бетін кақ пақ пен немесе шынымен жауып 18..20°С температурада 20 минутка иіні қ ану ү шін қ алдырамыз.

Иіні қ анғ ан соң ұ лпаны 18..20°С температурадағ ы ә лсіз су ағ ынымен жібек немесе полиамид матасының елегі ү стінде жуады. Алғ ашқ ыда желімтекті жуғ анда қ амырды абайлап саусақ пен соза отырып, яғ ни крахмапмен бірге қ амырдың бө лшектері немесе ұ лпа созылып кетпес ү шін, жуады. Крахмалдың ү лкен бө лігі жә не қ абық шалар алынып біткенде, желімтекті екі алақ анда сыгымдап, тездетіп жуады. Ү зіліп кеткен ү лпалардың бө лшектерін електен жинап алып, ұ лпаның жалпы массасына қ осады.

Су қ ұ быры жоқ кезде ұ лпаны кө лемі 2..3 дм суда жуады. Бұ л ү шін қ амырды температурасы18..20°С суга тастап, алақ анда жә не оны саусақ пен жазады. Желімтекті жуу процесі кезінде суды 3-4 рет елек арқ ылы сү зе отырып ауыстырады. Желімтекті толығ ымен жуып болмағ анша жуады, яғ ни желімтекті сық қ анда одан ақ қ ан су мө лдір (лайсыз) болмау керек.

Жуылып болғ ан желімтекті екі алақ анда оларды қ ұ рғ ақ сү лгімен сү рте отырып сығ ады. Бұ л кезде желімтекті бірнеше рет айналдырып жә не қ айтадан алақ анда колғ а жең іл жабысқ анша сығ ады.

Жуылғ ан желімтекті ө лшеп, содан соң 5 минут ішінде тағ ы жуып, сығ ып, ө лшейді.

Егер екі ө лшеудің арасындағ ы айырмашылық 0, 1 г аспаса, онда жууды аяқ тадық деп есептейміз.

Желімтектің мө лшерін пайызбен 25г ұ нның нақ ты ө лшеміне есептейді, бұ л ү шін алынғ ан ү лпа массасын 4-ке кө бейтеміз.

Шикі желімтектің сапасы.

Шикі желімтектің сапасын оның иілгіштік қ асиетін ө лшеу арқ ылы анық тайды. Кө бінесе мақ арон ө ндірісінде олардың когезиондық (біріктіргіш, жабысқ ақ тық) сипаттамасы ерекше орын алады.

27839 ГОСТ бойынша ә дісі. Шикі желімтектің иілгіштік қ асиетін елшеуді ИДК-1 қ ұ рамында жү ргізеді. Жуылғ ан, сыгылғ ан, елшенген желімтектен массасы 4г нақ ты ө лшемді бө ліп алады. Желімтекті УІ-УФК қ ондырғ ысы кө мігімен немесе қ олмен шарик тү ріне келтіреді, бұ л ү шін желімтектің нақ ты ө лшемін саусақ пен 3-4 рет илеп, оғ ан тегіс шар тә різді форманы береміз.

Желімтектің шаригін иін қ андыру ү шін температурасы 18..20°С суы бар ыдысқ а салады жә не сондай температурадағ ы 2..3дм3 суы бар ыдыска қ ояды. Желімтекті қ олмен жуғ ан кезде иінін қ андыру 15 минутқ а созылады.

Иіні қ анғ ан желімтектің шаригін ИДК-1 кондырғ ысының ү стелінің ортасына қ ойып, " Жіберілді" деген кнопканы 2..3 секунд басып тұ рып жібереді.

30 с ө ткен соң пуансон ауыстырғ ышы автоматты тү рде тоқ тайды, " Есептеу" шамы жанады. Қ ондырғ ының кө рсетуін жазып алғ ан соң, " Тежеуіш" кнопкасын басамыз, ал пуансонды кө теріп бастапкы жоғ арғ ы қ алпына келтіреміз. Желімтекті кондырғ ының ү стелінен аламыз.

Желімтектің серпімді касиетін ө лшеудін нә тижесін қ ондыргыны бірлігімен есептейді жә не олардың мә ндеріне байланысты ұ лпаны ГОСТ-ң талабына сай сә йкес келетін сапаның тобына жатқ ызады, ол 4-кестеде кө рсетілген.

Кесте 4

Желімтектің серпімділік қ асиетінің сипаттамасы

Ұ лпаның когезионды беріктігін анық тау

Бұ л ә діс массасы 5г шикі ұ лпаның шаригін екі ағ аш дисктің арасында сығ уғ а негізделген. Ұ лпасы бар дисктті 5 минутқ а массасы 5 кг жү ктің астында ұ стайды жә не дисктердің бір-бірінен жұ лып алу кү шін ПМ қ ондырғ ысында анық тайды.

Кү лділік (9404 ГОСТ бойынша)

Ұ нның кү лділігін (кү лдің мө лшері) келесі тә сілдердің біреуімен анық тайды: тездеткіштерсіз тездеткіш ретінде магний ацетатының спиртті ерітіндісін жә не азот қ ышкылын колдана отырып, ұ нның нақ ты ө лшемін муфельді пеште жағ у ұ нның кү лділігін анық таудың негізгі (арбитражды) ә дісі – ұ нның нақ ты сынамасын мцфельді пеште тездеткіштерсіз жағ у.

Кү лділікті тездеткіштерсіз анық тау. Алдын-ала орташа сынамадан алынғ ан 20..30 г ұ нның нақ ты ө лшемі 20*20 см шыны пластинкағ а салады да, екі жайпақ қ алақ пен араластырады. Содан сон ұ нды біртегіс қ абатпен тегістеп, қ абаттың қ алың дығ ы 3..4 мм бетін дә л сондай ө лшемдегі басқ а шынымен жабады. Жоғ арғ ы шыныны алып, ә р жерден (10-нан кем емес) қ алақ пен 1, 5...2, 0 мө лшердегі ұ нды алып алдын-ала қ ақ талғ ан (тұ рақ ты массағ а дейін), ә рі аналитикалық таразыда ө лшенген тигелге саламыз.

Ұ ны бар тигелді қ ою қ ызыл болып қ ыздырылган муфель пешінің есікке жақ ын жағ ына қ ояды. Ө німнен булар бө лініп болғ ан соң тигелді муфельдің ішкі жағ ына қ арай жылжытады. Жағ уды қ ара бө лшектер толығ ымен жоғ алғ анша, яғ ни кү лдің ақ немесе сұ р тү с болғ анша жү ргізеді. Содан соң тигелді эксикаторга суыту ү шін кояды. Тигелді ү й температурасына дейін суытып болғ ан соң ө лшеп, оның массасын журналғ а жазып қ ояды.

Ө лшенген тигелді қ айтадан қ ызып тұ рғ ан пешке 20 минутқ а қ оямыз, содан соң эксикаторда суытып, ө лшейміз.

Егер тигелдің массасы азайса, онда кү лдендіруді екі соң ғ ы ө лшеу бірдей массаны бергенше жалгастырамыз. Тигел бірдей массағ а жеткенде кү лдендіру аяқ талды деп есептейміз. Кү лділік (% қ ұ рғ ақ зат)

X = m*100*100/a(100-W_M)

Мұ ндағ ы,

m – кү лдің массасы, г;

а – ұ ннын нақ ты ө лшемі, г;

W_M – ұ нның ылғ алдылыгы, %

Ұ нның фақ талық кү лділігіне 2 анық таудың орташа арифметикасын алады. Кү лділікті паралель екі анық таудың арасындағ ы айырмашылық 0, 025%-тен аспауы керек, ал бақ ылау жә не арбитражды анық тау кезінде 0, 05%.

Тездеткіш – магний ацетатынын спиртті ерітіндісін қ осып кулділікті анық тау. Тигел жә не нақ ты сынаманы дайындау жоғ арыда қ аралғ ан тездеткішсіз кү лділікті анық тау тә сіліндей жү ргізіледі.