Гімелесудің түрлері.

Географияны оқ ыту барысында ә ң гімелесу ә дістерінде мұ ғ алым оқ ушығ а сұ рақ қ ою арқ ылы олардың ойларын бұ рын қ аыптасқ ан біліммен іскерлік дағ дыларғ а негізделіп ө з бетімен білім алу мү мкіндігін арттыру мақ сатында жү ргізіледі.

Ә нгімені дұ рыс қ ұ рса ө ткен жә не жаң а оқ у материялдарын байланыстырып оқ ушылардың қ арқ ыны артып іскерлік – дағ дылаының дұ рыс қ алыптасуына мү мкіндік береді. Ә ң гімелесу бұ рын алғ ан білімге сү йенетіндіктен мұ ғ алім мұ ғ алім география курсының бұ рын ө ткен бө лімдерінен, қ ажет ө лкетану, басқ а оқ улық тардан қ арастыруғ у болатын мү мкіндіктерін қ арастыру қ ажет. ә ң гімелесуге дайындау ү шін мұ ғ алім қ ойылатын сұ рақ тың мазмұ нымен бірінен бірі туатын тізбекті логикалық байланысына, картаны басқ а да кө рнекілік қ ұ ралдарды қ орытынды шығ ару мү мкіндігіне белгілі бір мә н береді.

Ә ң гімелесудің ү ш типі болады, олар: кіріспе тү сініктермен қ орытындылау немесе жинақ тау эвристикалық ә ң гіме.

Кіріспе ә ң гімелесудің мақ саты жаң а жаң а материялды менгертуге қ ажетті бұ рын қ алыптасқ ан іскерлік дағ дыларды еситеріне тү сіріп қ алпына келтіру.

Кіріспе ә ң гіме – бұ рын ө ткенді естеріне тү сіру арқ ылы жаң а материялды тү сіндіруді бастауғ а қ ұ былыстар мен заң дылық тардың бірізді себеп салдарлы байланыстарын, туу себептерінің маң ызын анық тауғ а негіз болады.

Тү сіндірмелі ә ң гімелесу оқ ушыларғ а бағ ыт бере отырып қ ұ былыстар мен ү рдістердің белгілі мә ні мен ерекшеліктерін тү зілу заң дылық тары мен ө зара байланыстарын ө з беттері мен анық тау арқ ылыжү ргізіледі. Тү сіндірмелі ә ң гімелесуге мұ ғ алімнің оқ ушыларғ а қ оятын сұ рақ тардың бақ ылауларына картамен басқ а да кө рнекі қ ұ ралдармен жұ мыс істеуіне, салыстыруғ а жү ктелуге, логикалық талдауына дә йекті деректерге сү йенуіне мү мкіндік беру тиіс. Тү сініктермен ә ң гімелесуге Қ азақ станның климатын тү зуші факторлармен метеорологиялық элементтері тақ ырыбы мысал болады.

Мысалы: Климаттың қ алыптасуына қ андай факторлар ә сер етеді?

- Географиялық орны қ алай ә сер етеді

- Жиынтық радияциясының оң т. Солтү стікке таралу ерекшеліктерін анық та

Жинақ тап қ ортынды ә ң гімелесудің ә ң гімелесу мақ саты оқ ушыларды ө ткен жаң а материялдан алғ ан білімді жинақ тап қ орытынды шығ ару. География курсында ол жинақ тап қ айталау сипатына ие болады. Оларды ірі тақ ырыптарды немесес тарауларды аяқ тағ ан білімді бекіту мақ сатында қ олданылады.

Жинақ тап қ ортындылыау ә ң гімелесудің алғ ашқ ы кезең і салыстыру сипатындағ ы сұ рақ тардыан тұ рады. Оқ ушылардың ойлау қ абілетінің артуына, дайындық тарына, ө збетімен жұ мыс істеу мү мкіндіктеріне сай ә ң гімелесу біртіндеп кү рделенеді. Кү рделенген сайын оның оқ ыту ә дістемесі ретіндегі маң ыздылығ ы артады.

Бір – бірімен тығ ыз байланысты белгілі бір нысанның орнын ө зара байланысын туу себептерін дә лелдеуді қ ажет тететін сұ рақ тар саны артады. Жинақ тап қ ортындылап ә ң гімелесу логикалық талдауды, дә лелдеуді практикалық есептеулер жургізу арқ ылы ой қ орытындыларын шығ аруды қ ажет етеді кейде сұ рақ тар ө зекті сипатталады, ондай кезде оқ ушыларғ а ө зекті сұ рақ тар қ ояды.

Соң ғ ы жылдары конференцияларда ө ткізіліп жү рген конференцияларының ә ң гімелесуден айырмасы оғ ан ауызша дайындалады.

11-12 Дә ріс