Алматы, 2015 ж. Мақсаты: Қауіпсіздік техникасы және еңбекті қорғау бойынша жалпы ережелерді

№ 1 ТАҚ ЫРЫП: Қ АУІПСІЗДІК ТЕХНИКАСЫ ЖӘ НЕ ЕҢ БЕКТІ Қ ОРҒ АУ БОЙЫНША ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР. САТЫЛАР ЖӘ НЕ ДАЙЫН Ө НІМ БОЙЫНША МАТЕРИАЛДЫҚ БАЛАНС Қ Ұ РАСТЫРУ. Ө НЕРКӘ СІПТІК РЕГЛАМЕНТ.

Мақ саты: Қ ауіпсіздік техникасы жә не ең бекті қ орғ ау бойынша жалпы ережелерді, сатылар жә не дайын ө нім бойынша материалдық баланс қ ұ растыру, ө неркә сіптік регламент бө лімдерін мең геру.

Оқ ыту міндеттері: Қ ауіпсіздік техникасы жә не ең бекті қ орғ ау бойынша жалпы ережелерін есте сақ тауғ а, сатылар жә не дайын ө нім бойынша материалдық баланс, ө неркә сіптік регламент бө лімдерін қ ұ растыруғ а машық тану.

Тақ ырып бойынша тапсырмалар:

Тапсырма №1 100 кгмеруертгү л тұ ндырмасын 10 г босататын сауытқ а бө ліп қ ұ йғ ан. Алынғ ан флакон саны 9950 дана. Осы ө ндірістің материалдық балансын қ ұ рып, техника-экономикалық кө рсеткіштерін: шығ ым, шығ ын, шығ ын коэффициентін есептең із.

Тапсырма №2 Жанаргү л экстрактын дайындау ү шін 96, 0 кг ұ сақ талғ ан ө сімдік шикізаты алынды. Ұ сақ тағ ан соң 94, 25 кг жанаргү л шө бі алынды, оның қ ұ рамында 1 г 75 ЛЕД; қ ұ рғ ақ экстрактті заттар 20, 11%; ылғ алдығ ы -10 %; қ ұ рғ ақ ерімейтін заттары – 65, 88 %. Ұ сақ тағ аннан соң 20%-дық 700 кг экстрагентпен экстрацияланды. Алынғ ан сұ йық экстракттың мө лшері 500 кг, қ ұ рамы келесідей: 3, 6%-экстрактивті заттар, 1 г сығ ындыда -12, 4 ЛЕД, этил спирті – 15, 6%. Проэкстракцияланғ ан материалдың қ ұ рамы: 1 г 3, 2 ЛЕД; ерімейтін қ ұ рғ ақ экстрактті заттар 24, 528%; ылғ алдығ ы -11, 4 %; экстрактті заттар – 0, 261%. Шығ ын мө лшерін табың ыз жә не материалдық балансты ұ сақ тау жә не экстракциялау сатыларына қ ұ растырың ыз.

Тапсырма №3 Қ ұ рамындаалкалоидтар мө лшері 1, 5% болатын 15 кг белладоннаның қ ою экстракттінің ө ндірісіне материалдық балансты қ ұ растырың ыз. Бастапқ ы алынғ ан 100 кг шикізаттың қ ұ рамындағ ы алкалоид мө лшері 0, 3%.

Тапсырма №4 150 кг қ айың смоласы, 301, 5 кг нафталан мұ найы, 100, 5 кг тазартылғ ан бор, 301 кг жасыл сабын, 150, 5 кг кү кірттен 1000 кг дайын ө нім-Вилькинсон жақ па майы алынды. Ө ндірістің шығ ынын есептең із (кг жә не % ү лесте).

Оқ ыту жә не сабақ беру ә дістері: кіші топтарда жұ мыс істеу, дискуссиялар, презентациялар дайындау

Ә дебиеттер

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

Орыс тілінде

1. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

2. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

қ осымша:

1. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

2. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

3. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

4. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

5. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

6. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

7. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Қ орытынды бақ ылау (сұ рақ тар)

№ 6 ТАҚ ЫРЫП: КҮ РДЕЛІ Ұ НТАҚ ТАРДЫ АЛУ. МАЙДАЛАУ. ЕЛЕУ. АРАЛАСТЫРУ.

Мақ саты: Кү рделі ұ нтақ тарды алу, майдалау, елеу, араластыру процесстерін мең геру.

Оқ ыту міндеттері: Дә рілердің технологиясында салмақ, кө лем жә не тамшылар бойынша дозалауғ а машық тану.

Тақ ырыптың негізгі тапсырмалар:

Тапсырма №1 Ө ндірісте берілген кү рделі ұ нтақ тарды (гальманин ұ нтағ ы, қ ызыл мия ұ нтағ ы) дайындауғ а арналғ ан технологиялық жә не аппаратуралық схемаларды сызу.

Тапсырма №2 20 г балаларғ а арналғ ан сеппені дайындау ү шін лабораториялық регламент жә не жұ мыс жазбасын қ ұ ру. Ұ нтақ ты дайындап сапа бағ асын беру. Ұ нтақ ты қ аттау жә не безендіру.

Тапсырма №3 Материалдық балансты жә не техника-экономикалық кө рсеткіштерді сатылар бойынша жә не дайын ө німге есептеу.

Оқ ыту жә не сабақ беру ә дістері: кіші топтарда жұ мыс істеу, дискуссиялар, презентациялар дайындау

Ә дебиеттер

Қ азақ тілінде

негізгі:

1. Сағ ындық ова Б.А., Анарбаева Р.М. Дә рілердің дә ріханалық технологиясы. - Шымкент, 2008. - 436 б.

Орыс тілінде

1. Технология лекарственных форм. /Под ред. Т.С.Кондратьевой. – М., Медицина, 1991 г.- 1-й том. – 496 с.

2. Руководство к лабораторным занятиям по аптечной технологии лекарственных форм. – (Под ред. Кондратьевой Т.С.). – М., 1986.– 287 с.

қ осымша:

1. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 1. – Алматы, 2008. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 592 б.

2. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік Фармакопея. – Басылым 2. – Алматы, 2009. – Баспа ү й: Жібек Жолы. – 792 б.

3. ГФ СССР Х издания М., Медицина, 1968.– 1080 с.

4. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1987. – Том 1. – 336 с.

5. ГФ СССР Х1 издания М., Медицина, 1989. – Том 2. – 400 с.

6. Машковский М.Д. - Лекарственные средства. - М.: Медицина, 2008. – Изд. 15-е.

7. Милованова Л.Н., Тарусова Н.М., Бабошина Е.В. Технология изготовления лекарственных форм. Ростов-на-Дону: «Феникс».– 2002.– 448 с.

Қ орытынды бақ ылау (сұ рақ тар)

Вариант

1. Жұ қ алап ұ сақ тау ү шін қ андай машина қ олданады?

А) дезинтеграторолар

Б) дисмембраторлар

В) барабанды диірмендер

Г) стерженьді диірмендер

Д) вибрационды диірмендер

1) А, Б, В

2) В, Г, Д

3) В, Г

4)А, Г, Д

5) А, Б, В

2. Зауыттық жағ дайда ұ нтақ тарды дайындау:

А) ұ нтақ тарды дайындау кезінде міндетті тү рде физикалық қ асиетін ескеру керек

Б) ұ нтақ тарды дайындау кезінде міндетті тү рде спиртте ерігіштігін ескеру керек

В) зауыттық жағ дайда ұ нтақ тарды дайындау операциясы, дә ріханада дайындау жағ дайымен бірдей

Г) дә ріханадағ ымен салыстырғ анда ұ нтақ тарды кө п мө лшерде жү ргізіледі

Д) ө сімдік шикізатынан ұ нтақ тар ашыту ә дісі арқ ылы дайындалады

1) Б, В

2) В, Г

3) А, В

4) А, Г

5) Б, Д

3. Қ ай затты алдын-ала жұ мсартудан кейін ұ нтақ тайды

А) чилибуха тұ қ ымын

Б) клубни салепа

В) валерина тамырын

Г) толокнянка жапырағ ын

Д) мия тамырын

1) А, Б

2) В, Г

3) В, Д

4) А, Д

5) Б, В

4. Кө рсетілген машиналардың қ айсысы жұ қ алап ұ сақ тауғ а қ олданалады?

1) шарлы диірмендер

2) дезинтегретор

3) дисмембратор

4) тасты диірмендер

5) тамыр кескіштер

5. Сілкігіш механикаланғ ан елеуіш қ ай тү ріне жатады?

1) тербелмелеі елеуішке

2) вибрациялық елеуішке

3) айналмалы-вибрациялы

4) электромагнитті

5) кө п ярусты елеуішке

6. Елеуіш қ андай тү рлерге бө лінеді?

А) пластмассалы

Б) керамикалы

В) тоқ ылғ ан

Г) штампталғ ан

Д) ө рілген

1) А, Б, В

2) В, Г, Д

3) А, В, Д

4) А, Г, Д

5) А, Б, В

7. Ұ нтақ тарды дайындағ анда қ андай аппаратура қ олданылады?

А) дезинтегратоллар

Б) шарлы диірмендер

В) перколятор

Г) фильтр-пресс

Д) дражирленген котел

1) А, Б

2) В, Г

3) А, Д

4) А, Г

5) Б, В

8. Материалдық баланс бұ л-

А) бастапқ ы материалдық дайын ө німге қ атынасы

Б) бастапқ ы материал мө лшерінің жанама материал мө лшеріне қ атынасы

В) бастапқ ы материал мө лшерінің дайын ө нім мен материалдық шығ ынғ а қ атынасы

Г) бастапқ ы материалдардың, дайын ө німге жә не материалддық шығ ын мө лшеріне қ атынасы

Д) бастапқ ы материалдардың, дайын ө німге жанама ө німге қ алдық қ (отброс) жә не материалдық шығ ын массаларының арақ атынасы

1) А, Б

2) В, Г

3) В, Д

4) Г, Д

5) Б, В

9. Дайын ө нім шығ ымы деп нені айтамыз?

1) бастапқ ы материал қ оспаларының салмағ аның дайын ө нім салмағ ына қ атынасы

2) материалдық шығ ыннның бастапқ ы материал салмағ ына қ атынасы

3) дайын ө нім мө лшерінің бастапқ ы материалдық мө лшеріне қ атынасы

4) дайын ө німнің бастапқ ы материал мө лшеріне қ атынасы

5) бастапқ ы материал салмағ ының жанама ө нім мө лшеріне қ атынасы

10. Шаң тү зетін дә рілік заттар ү шін қ андай машиналар қ олданылады?

А) қ аптармен, корпуспен, копукпен шабылатын машиналар

Б) дезинтеграторлар

В) шарлы диірмендер

Г) сызық ты (струительные) ұ нтақ тағ ыштар

Д) вибродиірмендер

1) А, В

2) В, Г

3) В, Д

4) Г, Д

5) Б, Β

Вариант

1. Жұ қ алап ұ сақ тау ү шін қ андай машина қ олданады?

А) шарлы машиналар

Б) дезинтеграторлар

В) дисмембраторлар

Г) ағ ынды ұ сақ тағ ыштар

Д) бағ алы машиналар

1) А, Б

2) В, Г

3) А, В

4) А, Г

5) Б, В

2. Шығ ын коэффициенті-бұ л

1) берілген препараттың мө лшерін алу ү шін қ олданатын зат мө лшері

2) бастапқ ы компонент массасының дайын ө нім массасына қ атынасы

3) дайын ө нім массасының бастапқ ы компонент массасына қ атынасы

4) материалдық шығ ын массасының бастапқ ы материал массасына қ атынасы

5) бастапқ ы материалдың жә не масса жоғ алтуының қ осындысы

3. Балалар ұ нтақ шаларды дайындағ анда 100, 0 г ұ нтақ алудың орнына 99, 7 дайын ө нім шық ты, шығ ын коэффициенті мынадай:

1) 1, 005

2) 1, 003

3) 1, 1

4) 1, 12

5) 1, 43

4. Елеуіштің елейтін қ асиетінің жә не ө німділігінің сапасының тә уелділігі

А) ө німділік елеуіш торының размері мен пішініне байланысты болады

Б) тор ү стіндегі материалдың қ абат қ алың дылығ ына байланысты болады

В) материалдың ылғ алдылығ ына байланысты болады

Г) тор ү стіндегі материалдың қ озғ алыс жылдамдығ ына байланысты болады

Д) қ озғ алыс сипатымен материал жолының ұ зындығ ына байланысты болады

1) А, Б, В, Г, Д

2) А, Б

3) А, Г

4) А, В, Г, Д

5) А, Б, Д

5. Ұ нтақ тә різді материалдар ү шін араластырғ ыш қ олданылады

А) диффузиялық ә сермен

Б) айналмалы корпуспен

В) псевдосұ йылумен

Г) айналмалы қ алақ ты

Д) ортадан тебу ә серлі

1) Б, В, Г, Д

2) А, Б

3) А, Г

4) А, В, Г, Д

5) А, Б, Д

6. Ұ нтақ тардың дә рілік қ алып ретінде сипаттамасы:

1) ұ нтақ тар- домалақ пішінді тү йіршіктелген қ атты дә рілік қ алып

2) ұ нтақ тар- дә н тә різді цилиндр пішінді қ атты дә рілік қ алып

3) ұ нтақ тар- белгілі бір пішіні жоқ тү йіршіктелген, сыртқ а қ олдануғ а арналғ ан қ атты дә рілік қ алып

4) ұ нтақ тар- себілгіш қ асиеті бар, сыртқ а жә не ішке қ олдану ү шін арналғ ан қ атты дә рілік қ алып

5) ұ нтақ тар- еркін барлық жақ ты-дисперсті жү йелі, дисперсті ортадан жә не дисперсті фазадан тұ ратын қ атты дә рілік қ алып

7. Ұ нтақ тарды алу стадиялары

1) ұ нтақ тау, араластыру, ұ сақ тау, мө лшерлеу

2) ұ нтақ тау, еріту, мө лшерлеу

3) ұ нтақ тау, елеу, сү зу, безендіру

4) ұ нтақ тау, араластыру, кептіру, мө лшерлеу

5) ұ нтақ тау, елеу, араластыру, мө лшерлеу, қ аптау, безендіру

8. Жинақ тардың дә рілік қ алып ретінде сипаттамасы

1) жоғ ары дисперсті дә рілік қ алып

2) ұ сақ талғ ан немесе кесілген ө сімдік шикізаты

3) кесілген немесе ірі ұ сақ талғ ан бірнеше тү рлі ө сімдік шикізаттарынан тұ ратын қ оспа

4) кесілген немесе ірі ұ сақ талғ ан бірнеше тү рлі ө сімдік шикізаттарынан тұ ратын қ оспа

5) кесілген немесе ірі ұ сақ талғ ан бірнеше тү рлі ө сімдік шикізаттарынан тұ ратын, кейде тұ здар немесе эфир майлары қ осылатын қ оспа

9. Шаң тү зетін дә рілік заттар ү шін қ андай машиналар қ олданылады?

А) қ аптармен, корпуспен, копукпен шабылатын машиналар

Б) дезинтеграторлар

В) шарлы диірмендер

Г) сызық ты (струительные) ұ нтақ тағ ыштар

Д) вибродиірмендер

1) А, В

2) В, Г

3) В, Д

4) Г, Д

5) Б, Β

10. Жинақ тардың артық шылық тары:

А) дайындаудың қ арапайымдылығ ы

Б) мө лшерлеудің дә лдігі

В) шикізаттың нативті тү рінде ә сер етуші заттың болуы

Г) жоғ ары тазалылығ ы жә не гигиеналығ ы

Д) ес-тү ссіз жағ дайда қ олдануғ а мү мкіндік барлығ ы

1) А, Б

2) В, Г

3) А, В

4) Г, Д

5) Б, Β

Вариант

1. Жинақ тардың кемшіліктері

А) қ ұ рамы бө ліктердің біркелкі араласуының қ иындығ ы

Б) арзандығ ы

В) табиғ и жағ дайда ә сер етуші заттың болуы

Г) мө лшерлеудің дә л еместігі

Д) компоненттерді

1) А, В

2) В, Г

3) А, Д

4) А, Г

5) А, Б

2. Ұ нтақ шалардың (присыпка) артық шылық тары

А) ұ сақ дисперсті ұ нтақ шалар меншікті бетінің жылдам ү лкеюіне байланысты қ оршағ ан ортағ а тез ә сер етеді

Б) толық тырғ ыштардың болмауы-терапевтикалық активтілігін максималды пайдалануғ а мү мкіндік береді

В) қ ұ рамында кристалды суы бар заттар желденеді

Г) толық тырғ ыштардың болмауы-дә рілік заттардың терапевтикалық активтілігін максималды пайдалануғ а мү мкіндік береді

Д) ұ нтақ шалар иісті заттардың буын ө зіне адсорбциялайды

1) А, В

2) Б, Г

3) А, Д

4) В, Г

5) В, Д

3. Ұ нтақ тардың дә рілік қ алып ретінде сипаттамасы

А) домалақ пішінді тү йіршіктелген қ атты дә рілік қ алып

Б) цилиндр пішінді, дә н тә різді қ атты дә рілік қ алып

В) белгілі бір пішіні жоқ тү йіршіктелген, сыртқ а қ олдануғ а арналғ ан қ атты дә рілік қ алып

Г) себілгіш қ асиеті бар, сыртқ а жә не ішке қ олдану ү шін арналғ ан қ атты дә рілік қ алып

Д) себілгіш қ асиеті бар, қ атты дә рілік қ алып

1) А, В

2) Б, Г

3) А, Д

4) В, Г

5) В, Д

4. Ұ нтақ тардың кемшіліктері

А) дайындаудың қ арапайымдылығ ы

Б) дисперстік дә режесін реттеуге мү мкіндік бар

В) дисперстік дә режесі жоғ ары, жарық тың ә серіне тез ұ шырайды

Г) ұ нтақ тар тез ылғ алданады

Д) ұ нтақ тар иісті заттардын буын адсорбциялау нә тижесінде бө тен иіс шығ уы мү мкін

1) В, Г

2) А, В

3) В, Г, Д

4) А, Б

5) Б, Д

5. Қ атты заттарды ұ сақ тау-бұ л

А) қ атты денелерді бұ зу ү рдісі

Б) қ атты материалдық бө лшектерінің ө лшемін кішірейту ү рдісі

В) қ атты материал бө ліктері одан да кіші мө лшерге кішірейту ү рдісі

Г) қ атты материал бө ліктерін біркелкі ә демілеу ү рдісі

Д) қ атты материалдарды біркелкі пішінге келтіріп тү рлендіру

1) А, В, Д

2) Б, В, Г

3) А, Б, В

4) В, Г, Д

5) В, Г, Д

6. Гальманинғ а қ андай зат кірмейді

А) бор қ ышқ ылы

Б) салицил қ ышқ ылы

В) мырыш оксиді

Г) крахмал

Д) натрий сульфаты

1) А, Б

2) В, Г

3) А, Д

4) Г, Д

5) Б, В

7. Қ атты денелерді елеу бұ л-

А) ә р тү рлі ө лшемдегі қ оспаны бө лу ү рдісі

Б) елеуіш арқ ылы ә р тү рлі ө лшемдегі қ оспаларды бө лу ү рдісі

В) ұ сақ талғ ан материалдарды фракцияғ а бө лу

Г) ауада тұ ну жылдамдығ ы арқ ылы бө луге негізделген ү рдіс

Д) сауда бө лшектердің тұ ну жылдамдығ ына негізделген ү рдіс

1) А, Б, В

2) В, Г, Д

3) А, В, Д

4) А, Г, Д

5) Б, В, Г

8. Берілген заттардың ішіндегі қ айсысы алдын-ала салқ ындатқ аннан кейін ұ сақ тайды

А) қ ант

Б) қ атты майлар

В) камедей

Г) крахмал

Д) натрий хлориді

1) А, Б, В

2) Б, В

3) В, Д

4) А, Г, Д

5) Б, Β

9. Балалар ұ нтақ шаларды дайындағ анда 100, 0 г ұ нтақ алудың орнына 99, 7 дайын ө нім шық ты, шығ ын коэффициенті мынадай:

1) 1, 005

2) 1, 003

3) 1, 1

4) 1, 12

5) 1, 43

10. Елеуіштің елейтін қ асиетінің жә не ө німділігінің сапасының тә уелділігі

А) ө німділік елеуіш торының размері мен пішініне байланысты болады

Б) тор ү стіндегі материалдың қ абат қ алың дылығ ына байланысты болады

В) материалдың ылғ алдылығ ына байланысты болады

Г) тор ү стіндегі материалдың қ озғ алыс жылдамдығ ына байланысты болады

Д) қ озғ алыс сипатымен материал жолының ұ зындығ ына байланысты болады

1) А, Б, В, Г, Д

2) А, Б

3) А, Г

4) А, В, Г, Д

5) А, Б, Д

№ 7 ТАҚ ЫРЫП: СУЛЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ ЕРІТІНДІЛЕР. АЛЮМИНИЙДІҢ НЕГІЗГІ АЦЕТАТЫ ЕРІТІНДІСІН ДАЙЫНДАУ. СУЛЫ ЕРІТІНДІЛЕРДІ СҰ ЙЫЛТУ ЖӘ НЕ Қ ОЙЫЛТУ ТӘ СІЛДЕРІ. КОНЦЕНТРЛІ ЕРІТІНДІЛЕРДІ, Қ ЫШҚ ЫЛДАРДЫ, СІЛТІЛЕРДІ, ГЛИЦИРИНДІ СҰ ЙЫЛТУ.

Мақ саты: Сулы медициналық ерітінділер, алюминийдің негізгі ацетаты ерітіндісін дайындау, сулы ерітінділерді сұ йылту жә не қ ойылту тә сілдерін мең геру. Концентрлі ерітінділерді, қ ышқ ылдарды, сілтілерді, глициринді сұ йылту тә сілдерін мең геру.

Оқ ыту міндеттері: Сулы медициналық ерітінділер, алюминийдің негізгі ацетаты ерітіндісін дайындау, сулы ерітінділерді сұ йылту жә не қ ойылту тә сілдерінің технологиясын жасауғ а машық тану.

Тақ ырыптың негізгі тапсырмалары: