Дәріс.Оқушылардың тәрбиелеу мәселесін ғылыми зерттеу. Кәсіби педагогикадағы зерттеуге жүйелі ықпал жасау

1. Оқ ушылардың тә рбиелеу мә селесін ғ ылыми зерттеу
2. Кә сіби педагогикадағ ы зерреуге жү йелі ық пал жасау

Ғ ылым тұ рғ ысынан педагогика оқ ушының жұ мысқ а қ абілеттілігін зерттеуө здерін тә рбие саласында санайды. Тә рбиебилігінің жалғ ыз иегеру деп ұ ғ ынбай, тә рбие істеріндегі халық ө кіліміз деп тұ сінуі керек дейді.Қ оғ амдық бағ ытты іске асыра отырып, тә рбие- ленушілермен тә жірибелік себеп-тұ рткілі ө зара ә ркетке жетудің маң ызы зор. Бұ л жерде ұ рандағ ан педагогикадан аулақ болғ ан жө н, ө йткені тиімді тә рбие қ ұ лық пен қ атынас тә жірибесі негіз болар тә рбие мен тә рбиеленушілер арасындағ ы байланыс орнайтын пайдалы іс-ә рекетте іске асады. Дегенмен де, іс-ә рекет (ең бектік, қ оғ амдық, ойындық, спорттық) тә рбиелік мә нге ие болуы ұ шін, тә рбиеленуші іс-ә рекетінің қ оғ амдық қ ұ нды мотивтерін қ алыптастыру қ ажет. Осы мотивтер жоғ ары парасатты, қ оғ амдық мә нді болса, онда ұ намды қ ылық тарғ а бастау беретін іс-ә рекеттің де тә рбиелік сапасы жоғ ары болады.

Ә лсуметтік сапаларды жасау процесінде мақ сат- бағ дарлы тілдестік пен адамгершілік танымы арқ ылы гуманистік тұ сінік қ алыптастырып, оны саналуан қ оғ амдық пайдалы іс-ә рекетті ұ йымдастырумен байланыстыру керек. Сө здік ық пал міндетті тұ рде пайдалы тә жірибелік істермен бекітілуі қ ажет, сонымен бірге ол қ арым-қ атынастағ ы жә не басқ а адамдармен бірігіп орындалатын іс-ә рекеттегі дұ рыс ә леуметгік тә жірибелер кө рсету аркылы тұ жырымдалуы керек.

Қ оғ амдық процестергеә радамертеғ асырданараласады. Сондық танадамзаттық тә рбие дежаскезең дебасталады. Ә леуметтікжауапкершіліксезімібаладасә лкешірек, яғ нимектептің екіншісатысындаоянабастайды. Ә леуметтіксаналардық алыптастырукезең деріндеберілетінбілімдердің оқ ушыларжасы мен даму дең гейінесә йкестігіне жете кө ң іл бө лінуітиіс. Балаларғ амектептің біріншісатысындатә жірибежұ зінде«ең бек», «0о5ам5а пайдалы ең бек» деген ұ ғ ымдарды дер кезіндедә йектеліп, бекітілсе, ондаоларбұ лұ ғ ымдарды тез мең гереді. Екінші, ұ шіншісатыдағ ымектеп осы секілдіқ ажеттіұ ғ ымдардыбекітіп, дамытады, нанымдардық алыптастырады, тә рбиеленушілерә леуметтікшынайыпроцестергеқ ызығ аотырып, азаматтық сапаларынорнық тырады.

Адамның тұ лғ аболыпқ алыптасуыоның қ оғ амдық жә неең бектікқ атынастарғ ажекелейтұ суі, ә рекеткеараласуынатікелейтә уелді. Ең бекадамдағ ыжағ ымдысапалардыдамытады, яғ ниең бекқ арқ ындыболғ ансайынтұ лғ аның ә леуметтену жә не даму дең гейіжоғ арылай тү седі. Сондық тантә рбиеленушілердіқ оғ амдық ө мірге, ә ртұ рліпайдалыістергеараластырын, оларғ адегенжағ ымдық атынасынқ алыптастыруқ ажет. Ең беккеараласаотырып, адамгершілікқ ұ лық тә рбиесіналғ антә рбиеленушілерруханижә неденежағ ынанқ атайып, ең бектің қ оғ амдық маң ыздымотивтерінұ ғ ынады, ө зіндік ар-ұ ятсапаларынбекітіп, жетілдіреді.

Тә рбие " Мектепұ шінемес - ө мірұ шін" дегенұ ранменежелгіримдікмектепө зоқ ушыларын кү тіпаладыекен. Солкездегіежелгі педагогтардың ө здеріө мірден, тә жірибеденажырағ антә рбиенің ешқ андаймә ніболмайтынынсезген.

Ө мір мектебі — ең кү шті тә рбие мектебі. Сондық тан тә рбиенің ө мірмен байланысты болуы принципі кө птеген тә рбие жұ йелерінің негізгі принципі болып табылады. Ол тә рбиешілердің мынадай екі бағ ыттағ ы белсенді іс-ә рекетін талап етеді:

1) ә ртұ рлі ө згерістері мол қ оғ амдық жә не ең бектік ө мірмен тә рбиеленушілерді кең жә не нақ тылай таныстыру;

2) тә рбиелснушілерді шынайы ө мірлік қ атынастарғ а, ә ртұ рлі қ оғ амдық пайдалы ең бектерге араластыру.

И.П. Павлов адам ағ засының ө мірлік іс-ә рекеті қ оршағ ан орта ә серінен, ө мір сү ру жағ дайына байланысты екендігін атап кө рсеткен. Бұ л ә серді ол " ө мірлік тә рбие" деп атағ ан. Бұ л тә рбиені, яғ ни " ө мір мектебін" барлық ө скелең ұ рпақ ө з басынан ө ткізеді. Нә тижеде оларда ә рекет-қ ылық тә жірибесі жинақ талады, қ оғ амдық ө мірге кірісуге қ ажетті дағ дылар қ алыптасады.

Тә рбиенің ө мірмен байланысты болу принципін дұ рыс іске асыру педагогтан тө мендргі бірліктерді қ амтамасыз етуін талап етеді:

- оқ ушылардың қ оғ ам ө мірі мен ә рбір адам ұ шін ең бектің рө лін, азаматтардың ү здіксіз толастағ ан сұ раныстарын қ анағ аттандыру ү шін қ оғ амның экономикалық базасының мә нін тү сіндіру;

- материалды жә не рухани байлық тар мен қ ұ ндылық тарды жасайтын ең бек адамдарына сый-қ ұ рмет жасау;

- кө п жә не табысты ең бек ету ептіліктерін дамыту, ө зі ү шін жә не қ оғ ам пайдасына орай жауапкершілік жә не шығ армашылық пен ең бектенуге ниеттендіру;

- қ азіргі ө ндірістің жалпы негіздерін тү сіну, политехникалық білімдерін кең ейтуге талпыну, ең бекті ғ ылыми ұ йымдастыру негіздерін жә не жалпы мә дениетті мең геруге бағ ыт беру;

- ең бек іс-ә рекетінде жеке жә не қ оғ амдық нанымдарды ү йлестіру мен міндеттерін жә не шаруашылық қ ажеттілігіне сә йкес мамандық тандай білуге баулу;

- қ оғ амдық мү лік пен табиғ ат байлық тарына кү тімді қ арау, ө з ең бегі арқ ылы қ оғ амдық меншікті кө бейтуге талпыну ниетін қ алыптастыру;

- жауапсыздық қ а, шаруасыздық қ а, ең бек тә ртібін бұ зушылық қ а, жайбарақ аттық қ а, енжарлық пен іссіздікке, сергелдең дікке тө теп беріп, қ оғ амдық меншікті жә не табиғ ат байлығ ын талан-таражғ а тұ сіруге ымырасыз болуғ а тә рбиелеу.

Ең бекпен, ө мірмен байланысқ ан тә рбие келесі ережелерді ұ стану арқ ылы іске асады:

- оқ ушылардың ә леуметтік жә не ең бектік тә рбиесіндегі абстрактілік пен догматизмді шегеріп, оларды нақ ты жә не ерен іс-ә рекетке кірістіру. Сабақ та жә не сыныптан тыс тә рбие жұ мыстарында кө зделген талаптарды орындау принципінің бағ дарламасы болуы шарт. Оларды біртіндеп іске асырып бару қ ажет.

- тә рбиеші ө з ә рекеттерін отбасы мү ддесімен келістіре отырып, ербір тә рбиеленушіге қ оғ амдық ө ндіріске негізгі тигізер пайдасы оның оқ у ең бегі, отбасы мен мектептегі кө мегі екендігін тұ сіндіреді. Жасө спірімдердің ө ндірістік ұ жымғ а, шаруашылық есептегі бригадаларғ а бірігіп, демалыс кездерінде ең бек етулерін қ олдап, қ уаттау керек.

Балалар ә детте іс-ә рекет жасауғ а қ ұ лшыныс білдіріп тұ рады. Енжарлық, іссіздік дегендер бала табиғ атына жат нә рселер. Осыны ескермеген тә рбиеші тұ лғ аның ә леуметтену процесін бұ зып, оның дамуын бә сең детеді.Бұ л принципті іске асыру сабақ тар мен сыныптан тыс тә рбие жұ мыстарда жергілікті ө лкелік материалдарды кең інен пайдалануды талап етеді.Оқ ушылар ү лкендермен бірдей маң ызды ө мірлік мә селелерді шешуге қ атыса отырып, ө з шешімдеріне жауапкершілікпен қ арауғ а ұ йренеді, сонымен бірге оларда азаматтық сапалар шапшаң ә рі табысты қ алыптаса бастайды.

Елдің ә леуметтік ө мірі мен шаруашылығ ындағ ы ө згерістерге сә йкес тә рбиенің ө мірмен байланысы принципінің табысты іске асырылуы тә рбие мазмұ нын, ұ йымдастырылуы жә не ә дістемесін ұ немі қ айта қ арап, жаң артыла ө тыру міндетті іс.

- тә рбие процесінде балалар ө з ең бегінің қ оғ амғ а, адамдарғ а қ ажет екендігін сезініп, одан қ анағ ат лә ззатын алуы қ ажет.

- ұ намды ө неге-улгіге арқ а сұ йеу

Ө неге-ү лгіге арқ а сү йеу принципінің талаптарының бә рі қ арапайым болып келеді. Олар мыналар: педагогтар адамдағ ы жақ сы қ асиеттерді анық тауғ а міндетті, соларғ а сү йене отырып, ә лі толық қ алыптаспағ ан немесе кері бағ ыттағ ы қ асиеттерді ү немі дамытып, оларды қ ажетті дең гей мен жан-жақ ты ү йлесімге жеткізуі қ ажет.

Бұ л принциптің философиялық негізі - адам табиғ атының " қ арама-қ айшылық тығ ы" туралы белгілі философиялық ереже бойынша. Адамдағ ы жақ сы қ асиеттер (жан-жануарды жақ сы кө ру, табиғ и кішіпейілділік т.б.) оғ ан кері қ асиеттермен (ө з сө зінде тұ ра алмау, ө тірік айту, еріншектік т.б.) бірге жұ реді. Тек " кері", сол сияқ ты жұ з- пайыздық " жақ сы" адам болмайды. Тұ лғ аны жақ сылық қ а қ арай бағ ыттайтын тә рбиенің міндеті, адамда ө негелі қ асиеттерді молайтып, кері қ аситтердің азаюына қ ол жеткізу.

Тә рбиеші іс-ә рекетінің табысты болып, жылдам ә рі нә тижелі болуы ү шін принциптерді іске асыру ережелерін басшылық қ а алу керек.

Тә рбие процесіндегі келіспеушілік (конфронтация), тә рбиеші мен тә рбиеленушілердің ө зара ой-пікір тайталасы мен кө зқ арастарының ү йлесімсіздігінен туындайды. Тек бірлесіп жұ мыс істеу, шыдамдылық, тә рбиешінің тә рбиеленуші тағ дырына қ ызығ ушылық пен қ атысуы жақ сы нә тижелер береді.

Оқ ушының қ ателіктері мен қ ылығ ындағ ы кемшіліктеріне ғ ана мә н беру де дұ рыс емес. Тә рбиенің басты парызы, керісінше, жақ сы қ асиеттерді анық тап, оларды қ олдау. Ә рине, кері қ асиетті айыптау жә не тұ зету керек. Бірақ, ең негізгісі — алдымен қ ажетті оң қ асиетгерді дұ рыс танып жә не олардың дамуына жол ашу.

Дә ріс.Педагогикалық зерттеу нә тижелерін ө лшеу. Кә сіби педагогикадағ ы ғ ылыми зерттеудің спецификалық ерекшеліктері. Ғ ылыми зерттеудің бө лімдері.