Прогрессивная и регрессивная ассимиляция

💸 Как сделать бизнес проще, а карман толще?

Тот, кто работает в сфере услуг, знает — без ведения записи клиентов никуда. Мало того, что нужно видеть свое раписание, но и напоминать клиентам о визитах тоже. Проблема в том, что средняя цена по рынку за такой сервис — 800 руб/мес или почти 15 000 руб за год. И это минимальный функционал. Нашли самый бюджетный и оптимальный вариант: сервис VisitTime.
⚡️ Для новых пользователей первый месяц бесплатно. А далее 290 руб/мес, это в 3 раза дешевле аналогов. За эту цену доступен весь функционал: напоминание о визитах, чаевые, предоплаты, общение с клиентами, переносы записей и так далее.
✅ Уйма гибких настроек, которые помогут вам зарабатывать больше и забыть про чувство «что-то мне нужно было сделать».
Сомневаетесь? нажмите на текст, запустите чат-бота и убедитесь во всем сами!

Қ ұ растырғ ан: ағ а оқ ытушы Сейткеримова К.С.

«Қ азақ тілі» пә ні бойынша кү ндізгі жә не сыртқ ы оқ у формасындағ ы мамандығ ының студенттеріне арналғ ан практикалық сабақ тары.

Ә дістемелік нұ сқ ау оқ у жоспары талаптарына жә не пә н бағ дарламасына сә йкес қ ұ растырылғ ан жә не курстың практикалық сабақ тардың тақ ырыптарын орындауғ а қ ажетті барлық мә ліметтер қ амтылғ ан.

«Қ азақ тілі» пә нінен ә дістемелік нұ ақ ау барлық мамандық тарына арналғ ан. Мирас университетінің ішкі пайдалануына арналғ ан.

Ә дістемелік нұ сқ ау кафедра мә жілісінде («05» 12 2014 ж. Хаттама №5)

Жә не Факультет ә дістемелік комиссиясы («29» 12 2014 ж. Хаттама №3)

«Мирас» университетінің ә дістемелік Кең есі баспағ а ұ сынғ ан

«Мирас» университетінің Ә дістемелік Кең есінің

Грамматикалық тақ ырыбы: Кіріспе сабақ. Қ азақ тілінің грамматикалық жә не дыбыстық жү йесі. Фонетика. Ә ліпби. Дыбыс жә не ә ріп. Дауысты дыбыстар. Дауысты дыбыстардың ү ндестігі. Дауыссыз дыбыстар. Дауыссыз дыбыстардың жуан жә не жің ішке болып айтылуы.

Мақ саты: Оқ уғ а, жазуғ а, ауыз екі сө йлеуге қ алыптастыру. Лексикалық минимум мен грамматикалық тақ ырыпты мең геру.

4.Соғ ан байланысты тапсырма, жаттығ улар орындату.

Қ айрат: Жолың болсын! Кездескенше сау – сә лемет бол!

Тө мендегі берілген сө здерді есің е сақ та.

2. Ә р халық тың амандасу салттары ә р тү рлі болып келеді

3. Барлық мұ сылман елдерінде амандық салты «Ассалаумағ алейкум» деген сө зден басталады.

4. Ол жақ сы тілек: «Сізге Алланың нұ ры жаусын!» деген сө з.

5. Қ арсы жақ та дауысын шығ арып, «Уағ алейкум ассалам» деп қ ол алысады.

6. Бұ л «Сізге де Алланың нұ ры жаусын» дегенді білдіреді.

7. Егер жас адам жасы, жолы ү лкен адамғ а жол ү стінде кездессе, жас адам сә лем беріп, амандасуғ а тиіс.

8. Ауылдың бір адамы ұ зақ сапардан оралса, мейлі ол жас болсын, оғ ан ел адамдары барып амандасады.

9. Сырттан ү йге кірген адам, жасы кіші кісі, сырқ ат, мү гедекке қ атысты алғ анда дені сау адам, ә йелге ер адам алдымен сә лем береді.

10. Телефон соқ қ ан адам алдымен сә лемдесіп алып, одан кейін барып, ө зін таныстырып, шаруасын айтады.

11. Ү йдегі балалар, жасө спірім ұ лдар мен жастар таң ертең ұ йқ ыдан тұ рғ ан соң ата – анасы, отбасы мү шелеріне, қ онақ тарғ а сә лем береді.

12. Қ азақ халқ ының амандасу салты – мазмұ ны жағ ынан ө те бай, ол жастарды кішіпейілдікке, сыйласымдылық қ а баулуды мақ сат еткен ата дә стү р.

Фонетика – тілдегі дыбыстар жү йесін зерттейтін тіл білімінің бір саласы. Фонетика (гректің фоне – дыбыс деген мағ ынаны білдіретін сө зінен алынғ ан) – тіл дыбыстарының жү йесін, жасалуы мен ерекшеліктерін, дыбыстардың жіктелуін, жазылу емлесін, дыбыстардың заң дылық тарын, ү ндесуін, буын тү рлері мен қ ұ рамын, тасымал, екпін, орфография мен орфоэпия жайлы заң дылық тарды зерттейді.

Қ азақ тілінің дыбыстық жү йесі. Қ азақ тілінде 42 ә ріп, 38 дыбыс бар. Қ азақ тіліндегі дыбыстар дауыс қ атынасына қ арай ү лкен екі топқ а бө лінеді: дауысты жә не дауыссыз дыбыстар. Қ азақ тілінде 12 (а, ә, о, ө, ү, ұ, ы, і, е, и, у, э) дауысты, 25 (б, п, в, ф, д, т, г, ғ, с, ж, з, ш, щ, ч, ц, н, ң, м, к, қ, л, р, у, х, й, һ) дауыссыз бар.

Дауысты дыбыстар: (Гласные звуки в казахском языке)

Дауыссыз дыбыстар: (Согласные звуки в казахском языке)

A - дауысты (гласный звук)
B - дауыссыз (согласный звук)

Отбасы - 3 буын, от - тұ йық; ба, сы - ашық.
О - дауысты, жуан, ашық, еріндік;
т - дауыссыз, қ атаң;
б - дауыссыз, ұ яң;
а - дауысты, жуан, ашық, езулік;
с - дауыссыз, қ атаң;
ы - дауысты, жуан, қ ысаң, езулік.

Дыбыс ү ндестігі немесе (ассимиляция) дегеніміз – қ атар келген екі дыбыстың бір – біріне ық пал етіп ү ндесуі.Қ азақ тілінде ық пал заң ының ү ш тү рі бар: ілгерінді ық пал, кейінді ық пал, тоғ ыспалы ық пал.

Прогрессивная и регрессивная ассимиляция

Гармония согласных бывает двух видов: прогрессивная и регрессивная ассимиляция. По прогрессивной ассимиляции (ілгерінді ық пал): Последний звук основан влияет на первый звук окончание. Если последний звук глухой или звонкий б, в, г, д то начальный звук аффикса глухой.

Если последний звук основы звонкий, сонорный или гласный, то начальный согласный звук аффикса звонкий или сонорный.

Регрессивная ассимиляция (кейінді ық пал): Если к корням или основам с конечным глухими согласными қ, к, п озванчиваются в звуки ғ, г, б.

Например: қ асық + ы - қ асығ ы, доп+ ым - добым.

Образование притяжательной формы от существительных тап (класс), аяқ (нога), жү рек (сердце), такое: жұ мысшы табы (рабочий класс), столдың аяң ғ ы (ножка стола), жұ мыстың аяғ ы (конец работы), адамның жү регі (сердце человека) и др.

1 - тапсырма. Тө мендегі сө здерді пайдалана отырып диалог қ ұ рың ыз:

Сә лемдесу, амандасу, қ оштасу, денсаулық, хал-жағ дай, жақ сы, жаман, шү кір, рахмет, кездесу; Сә леметсіз бе? Сә леметсіз бе? Халің із қ алай? Шү кір, жақ сы. Кездескенше сау болың ыз! Сау болың ыз!

2 – тапсырма. Дә рісханада, дә рісхананың, кітаптарды.

а)Жуан, жің ішке дауыстылар аралас сө здерді дұ рыс айтып жаттығ ың ыз:

3 – тапсырма. Қ азақ тіліне тә н дыбыстармен 5 ер жә не 5 ә йел атын жазың ыз:

4-тапсырма. Кө п нү ктенің орнына қ азақ тіліне тә н дыбыстарды қ ойып, ішінен ө зің таң дағ ан бесеуіне сө йлем қ ұ ра.

Мені.... отбасым,...жемнің аты, ана...ның маманды...ы,...арындас,...лкен...й, к...п балалы отбасы,...н...мнің досы, ша...ын отбасы.

5-тапсырма. Тө мендегі сө йлемдерді сұ раулы сө йлемге айналдырып, орыс тіліне аударың ыз.

Ү лгі: Мынау -мектеп. -Мынау мектеп пе? " школа? "

Мынау -мектеп. Олжас жатақ ханада. Орындық дә рісханада. Кітап айшада. Дә рісханада ә демі сурет (бар). Анау - Азат. Партада оқ улық тар жоқ. Анда Қ айрат. Жатақ ханада ешкім жоқ. Жатақ хана жарық. Жарық сынып. Анау оқ улық. Болат сыныпта. Мынау -кітап.

СӨ Ж- тапсырма. Дауысты жә не дауыссыз дыбыстарды дұ рыс айтып ү йрену

Грамматикалық тақ ырыбы: Ү ндестік заң ы. Дыбыс ү ндестігі.Буын ү ндестігі. Ілгерінді ық пал. Кейінді ық пал. Тоғ ыспалы ық пал.

4.Соғ ан байланысты тапсырма, жаттығ улар орындату.

Ү ндестік заң ы дегеніміз – ішіндегі дыбыстардың бір – бірімен ү ндесіп, біркелкі болып қ олданылуы.

Ү ндестік заң ының 2 тү рі бар: дыбыс ү ндестігі жә не буын ү ндестігі.

Буын ү ндестігі – сө з ішіндегі дауысты дыбыстардың бірың ғ ай жуан не жің ішке болып ү ндесуі. Мысалы: кө ршілермен, қ ой-шы-лар-ы-мыз-дың, қ ой – ды, ә н-ші- лер- ге т.б.

Тү бір мен қ осымша арасындағ ы буын ү ндестігінің мынадай заң дылығ ы бар.

Қ азақ тың байырғ ы тү бір сө здерінің соң ғ ы буыны жуан болса, оғ ан жалғ анатын қ осымша да жуан, ал тү бірдің соң ғ ы буыны жің ішке болса, оғ ан жалғ анатын қ осымша да жің ішке болады. Мысалы: ауыл – да – ғ ы – лар – ғ а, ү й – де – гі – лер – ге т.б.

Кейінді ық пал дегеніміз – бір сө з кө лемінде не екі сө з арасында кейінгі дыбыстың ө зінен бұ рың ғ ы дыбысқ а ә сер етіп, ық пал жасауын айтамыз. Мысалы: табақ – табағ ы, кө зсіз- кү ссіз, жазсын – жассын, азса – асса, кө кала – кө гала т.б.

В казахском языке различают два вида сингармонизма.

а) дауысты дыбыстар ү ндестігі (гармония гласных звуков);

б) дауыссыз дыбыстар ү ндестігі (гармония согласных звуков).

Суть закона сингармонизма в следующем: в зависимости от слогообразующего гласного в корне слово может принять только твердые или только мягкие аффиксы ә же-лер, бала-лық, оқ у-шы-лар-ғ а.

Если последний слог слова твердый, то к нему присоединяется твердый аффикс. Если последний слог слова мягкий, то к нему присоединяется мягкий аффикс.

Гармония согласных бывает двух видов: прогрессивная и регрессивная ассимиляция. По прогрессивной ассимиляции: Последний звук основы влияет на первый звук окончание. Если последний звук глухой или звонкий б, в, г, д, то начальный звук аффикса глухой.

Если к корням или основам с конечными глухими согласными қ, к, п прибавляются окончания с начальным гласным ы или і, то конечные глухие қ, к, п озвучиваются в звуки ғ, г, б.

Например: қ асық +ы = қ асығ ы, доп+ ым = добым.

Образование притяжательной формы от существительных тап (класс), аяқ (нога), жү рек (сердце) такое: жұ мысшы табы (рабочий класс), столдың аяғ ы (ножка стола), жұ мыстың аяғ ы (конец работы), адамның жү регі (сердце человека) и др.

2-тапсырма. Буын ү ндестігіне бағ ынбайтын қ осымшаларғ а сө йлем қ ұ ра:

дә рі-хана, Арман-бек, ә зіл-қ ой, адам-мен, сезім -тал, ә ке-тай, білім-дар.

3-тапсырма.Мына сө йлемдерді аударып, сө йлем қ ұ раң дар:

Чистить, готовиться, разговаривать, лечить, искать, делать, начинать, здороваться.

4-тапсырма. Тө мендегі сө здерге -ы, -і жалғ ауларын жалғ ап кө шіріп жазың ыз.

Қ ағ аз, сурет, ағ аш, қ ыз, компьютер, газет, жорнал, дастарқ ан, бор, кілем, қ арындаш, қ алам, май, нан, телефон, айран, ат, кереует, студент, ас, бас, пияз, ғ асыр, дауыс, егін, ем, ескерткіш, жас, жиналыс, жиен, жол, киім, қ ас, табыс, тау, мақ ал, мезгіл, отан, орман, пә тер.

Грамматикалық тақ ырыбы: Морфология. Сө з қ ұ рамы.Қ осымша. Кө птік жалғ аулар.

4.Соғ ан байланысты тапсырма, жаттығ улар орындату.

Адам баласы ө з ө мірінде екі нә рседен қ ателеспеуі тиіс. Ол – мамандық таң дауда жә не ө мірлік жар таң дауда.

Таң ертең ү йінен қ уанып жұ мысына баратын, кешке қ уанып ү йіне келетін адам - ө мірінде ең бақ ытты жан.

Дү ние жү зінде мамандық тың, кә сіптің тү рі ө те кө п. Соң ғ ы жылдардағ ы деректерге сү йенсек, 2000-ғ а жуық мамандық тың тү рі бар кө рінеді.

Ә р мамандық тың ө зіне тә н ерекшелігі болады. Жақ сы маман болу ү шін кө п оқ у, іздену, ең бектену керек.

Инженер, дә рігер, мұ ғ алім, ғ алым, заң гер, экономист, журналист болу ү шін ө те кө п оқ ып, кө п нә рсе білу қ ажет. Жақ сы жұ мысшы, кенші, металлург, қ ұ рылысшы болу ү шін ө ндірісте жұ мыс істеу керек. Бақ ташы, сауыншы, егінші, тракторшы, шопан болу ү шін ауылда жұ мыс істеу керек.