Жалпы сұрақтар

1. Ө рт қ ауіпсіздік ережелері.

2. Ө ртті болдырмау шаралары.

Ө рт қ ауіпсіздік ережелері. Ө рттер мен жаралыстар техногенді тө тенше жағ дайлардың кең таралғ ан жә не аса қ ауіпті кө здерінің бірі болып табылады.

Ө рт – адамдардың ө міріне қ ауіп тудыратын жә не материалдық қ ұ ндылық тардың жойылуымен қ атар жү ретін бақ ылаусыз жану процессі. Ө рттер орасан зор экономикалық шығ ын келтіруге қ абілетті.

Ө рт қ ауіпсіздігі - халық тың, шаруашылық жә не басқ а да бағ ыттағ ы нысандардың, сондай – ақ қ оршағ ан табиғ и ортаның қ ауіпті факторлар мен ө рттің ық палынан қ орғ аныс жағ дайы.

Ө рт қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету— нормативті қ ұ қ ық тық актілерді, ө рт қ ауіпсіздігінің ережелері мен талаптарын қ абылдау жә не сақ тау, сондай – ақ ө ртке қ арсы іс – шараларды жү ргізу.

Нысанның ө рт қ ауіпсіздігі — регламенттелген мү мкіндікпен ө рттің тууы мен дамуы жә не адамдарғ а ө рттің қ ауіпті факторларының ә сер ету мү мкіндігін болғ ызбау кезің дегі нысанның жағ дайы, сондай–ақ материалдық қ ұ ндылық тарды қ орғ ау қ амтамасыз етіледі.

Ө рт қ аупі - қ андай да бір затқ а, жағ дайғ а жә не процесске бекітілген ө рттің пайда болу жә не даму мү мкіндігі. Дұ рысында, ө рттер жанғ ыш жә не жарылыс қ аупі бар заттардың жарылысымен қ атар жү реді.

Ө рт қ ауіпсіздігінің талаптары - ө рт қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету мақ сатында кү ші бар заң дар жиынтығ ында немесе нормативті – техникалық қ ұ жаттарда арнайы ө кілеттенген мемлекеттік органдармен бекітілген, арнайы шарт немесе ұ йымдастыру жә не (немесе) техникалық сипаттағ ы ереже.

Ө ртке қ арсы іс-шаралар - ө ртке қ арсы режимінің сақ талуына, ө ртті алдын ала болдырмауғ а жә не жылдам сө ндіруге жағ дай жасауғ а бағ ытталғ ан ұ йымдастыру мен техникалық сипаттағ ы іс – шаралар.

Ө ртке қ арсы режим - ө рт қ ауіпсіздігін қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан адамдардың іс - ә рекетінің, жұ мысты орындау мен нысанды (ө німді) пайдалану ережесінің бекітілген жиынтығ ы.

Ө рт қ органысы - адамдардың ө мірі мен денсаулығ ын, шаруашылық нысандары мен қ оршағ ан табиғ и ортаны ө рттер алып келетін тө тенше жағ дайлардан қ орғ ау мақ сатында бекітілтен тә ртіппен қ ұ рылғ ан, басқ арушы органдарды, кү штер мен қ ұ ралдарды біріктіруші ө рт қ ауіпсіздігі жү йесінің негізгі бө лімі.

Ө рт жаралыс қ ауіпті нысан – техногенді тө тенше жағ дайдың тууына нақ ты қ ауіп – қ атер тудыратын тез тұ танатын жә не жарылыс қ ауіпі бар заттар ө ндірілетін, пайдаланылатын, ө нделетін, сақ талатын немесе тасымалданатын нысан.

Ө рт - бұ л адамдардың ө мірі мен денсаулығ ына жә не материалдық қ ұ ндылық тардың жойылуына алып келетін, бақ ылаусыз жану процесі. ТЖ-ның кез келген кө зі секілді ө рттің де зақ ымдаушы факторлары бар. Олар: тү тін, уытты газдар, жоғ ары температура, конструкциялардың қ ирауы, тоқ пен зақ ымдану.

Ө рттер орасан зор экономикалық шығ ын келтіруге қ абілетті.Ө ндірістегі мекемелерде, оқ у орындарында, т.б. нысандарда жиі кездесетін ө рт – жарылыстың себептері ә р тү рлі. Олар ө ндірісті орналастыруғ а, ережеге сай пайдалануғ а, техникалық тә ртіпті сақ тауғ а байланысты. Жанудың алдын алу ү шін, ең алдымен оның сипаттамасы мен тү рлерін таныстырып ө тейік.

Ө рт – бұ л адамдардың, хайуанаттардың қ аза болуына жә не материалдық қ ұ ндылық тардың жойылуына алып келетін, бақ ылаусыз жану процесі. Ө рт барлық жерлерде: ө неркә сіп орындарында, ауылшаруашылық нысандарында, оқ у орындарында, мектепке дейінгі балалар мекемелерінде жә не тұ рғ ын ү йлерде, сондай-ақ кө ліктің барлық тү рімен жү к тасымалдау кезінде болады.

Ө рттің шығ уына отты бейғ ам пайдалану, ө рт қ ауіпсіздігі ережесін бұ зу себеп болып табылады. От сө ндірілмей қ алғ ан сірің кеден немесе темекі қ алдығ ынан, сө ндірілмеген алаудан, атылғ аннан кейін қ ұ рғ ақ шө пке тү скен ыстық патроннан, орманда ақ аулы техниканы пайдаланудан жә не басқ а себептерден тұ танады. Ө рттің біразы адамның кінасынан, найзағ айдың соқ қ ысы ә серінен қ ұ рғ ақ ағ аштың жанынан, басқ а себептерден (кү н тү сетін жерге лақ тырылғ ан шыны сынығ ы) кү н сә улесін ө зіне тартып, қ атты қ ызғ ан болады. Ө ртті жайылтпай жә не тоқ тату ә дістері кө птеген факторларғ а байланысты: ө рт тү рі, ошақ кө лемі, метеорологиялық жағ дай, жердің сипаты, ө рт сө ндіру кү шімен қ ұ ралдарының дең гейі.

Ө рт ошағ ын жайылтпау ү шін ө рт сө ндіретін затттар қ олданылуы, кедергілердің жасалуы, газ алмасуы ө згертілуі мү мкін.

Ү лкен ө ртті сө ндірудің басты ә дістері: жалынның жолына кедергі қ ою немесе ор қ азу (техникамен немесе жарылыспен), алдың ғ ы жағ ын ө ртеу (кү йдіру), ыстық шоқ ты сумен немесе химиялық затпен сө ндіру (оның ішінде ұ шақ пен) жә не басқ алар.

Практика ө рттің шығ уын болдырмау жө ніндегі шаралар жү ргізуі онымен кү рестен гө рі оң ай жә не арзан екендігін кө рсетеді.

Ө рттен сақ тандыру – оны ескертуге, ө рттен болатын залалды болдырмау жә не оны табысты сө ндіру ү шін жағ дай жасауғ а бағ ытталғ ан шаралар кешені

Ә р бір тосын жағ дайда шақ ыратын- 101 ө рт қ ызметі телефонын білуге тиіс. Егер лифтінің ішінде қ алсаң ыз еш уақ ытта абдырамаң ыз, ө йткені арнайы тежегіштер (ұ стаушы) жү йесінің арасында лифтінің шахтағ а қ ұ лауы мү мкін емес. Лифтінің кез – келген жылдамдығ ында ол автоматты тү рде жұ мыс істейді.

Лифтіні тек ө рт кезінде ғ ана емес, тіпті подъезде тү тін болса, жақ ын жерде қ оқ ыс иістенсе пайдалану да аса жағ ымсыз. Мұ ндай жағ дайда лифт шахтасы сорғ ыш қ ұ быр ретінде жұ мыс істейді. Тіпті от аймағ ына тү спей-ақ жанғ ан азық – тү лікпен уланып қ алуғ а болады.

Тұ рғ ын ү йлердегі ө рт қ ауіпсіздігі. Жыл сайын ө рттердің басым кө пшілігі тұ рғ ын ү й секторларында болады.
Жеке меншік ү йлердегі техногендік себептермен (эл. жабдық тар, пештер) болатын ө рттер, негізінен, 20 жыл бұ рын тұ рғ ызылғ ан ескі қ ұ рылыстарда болатындығ ын есепке алу керек. Мұ ндай ү йлердің иелерінің кө п жағ дайда жылу жү йелері мен эл. жабдық тарын жарамды қ алыпта ұ стауғ а материалдық жағ дайлары жоқ.

ШҚ О ТЖД тұ рғ ын ү йлерде болатын ө рттер кө бінесе отпен абайсыз болу, балалардың отпен ойнауы, мас кү йінде шылым шегуде абайламау жә не т.б. себептерден болатынын еске салады. Отпен абай болың ыз, ө рттердің алдын алың ыз.

Халық тығ ыз орналасқ ан орындарда ө рт болса, адамдар жаппай қ аза табады. Ө рттің негізгі себептері: электр торабындағ ы бұ зылулар, газдың шығ уы, тоқ қ а қ осылып тұ рғ ан электр қ ұ ралдарының жануы, сө ндірілмеген шырпылар мен темекі қ алдық тары, отқ а бейқ ам, бейберекет қ арау, ө рт қ ауіпсіздігін сақ тамау.

Халық баршағ а белгілі ө рт қ ауіпсіздігінің ережелерін сақ тау керек.

Ө ртті болдырмау шаралары. Ө рт елді-мекендегі ғ имараттар, ағ аш кө пірлер, электр желілері мен ағ аш бағ аналардағ ы байланыс, мұ най ө німдері қ оймаларында жә не басқ а материалдар мен адамдар, ауылшаруашылық малдары ө ртке шалдығ уы мү мкін. Орман алқ абындағ ы шө птерден, бұ талардан, ағ аш тү біртектерінен, шырпылардан ө рт шалады. Ауа-райы қ ұ рғ ақ болғ ан жылдары жоғ арғ ы ө рт желдің есебінен ағ аштардың ұ шар басынан қ оқ ан жапырақ ты ағ аштарын ө рт шалады. Тө менгі ө рт тарау жылдамдығ ы минутына 0, 1-ден 3 метрге дейін, ал жоғ арғ ы ө рт желдің бағ ытына қ арай 100 метрге дейін жетеді.

Торф пен ағ аштардың тамыры жанғ анда жер асты ө рті жан-жақ қ а тарайды. Торф ө зінен-ө зі ауасыз суда да жана береді.

Орманда жү ргенде есің ізде болсын:

· Қ оқ ыс пен оттық ты тастамаң ыз;

· Отты таратпаң ыз жә не қ оқ ысты ө ртке қ ауіпті жерлерде жақ паң ыз;

· Абай болың ыз! Отты таза алаң да жағ ың ыз;

· Дем алғ ан жерден кетерде отқ а су қ ұ йып немесе топырақ пен жауып, толық ө шіріп кетің із;

· Орманда майланғ ан немесе бензин сің іп қ алғ ан маталарды қ алдырмаң ыз;

· Бө телкенің жә шігі мен сынғ ан бө телкелерді қ алдырмаң ыз. Кү н сә улесі тү сіп ө ртке айналуы мү мкін;

· Жаң а басталғ ан ө ртті сумен, ағ аштың жапырақ ты бұ тақ тарымен жә не топырақ тастау арқ ылы ө шірің із.

Ескерту шаралары: Ө рт қ ауіпсіздігін сақ тау мақ сатында алдын-ала жол салу шаралары жү ргізіледі. Орманның ішінен ағ ашы кесіліп салынғ ан жол жасау жә не тас тө сеп орманда ені 5-10 м, ал қ ылқ ан жапырақ ты орманда 50 м-ге дейін. Елді-мекендерде су кө здері мен тоғ андар 30 куб метр 1 га алаң ғ а есеппен жү ргізіледі. Орманғ а жақ ын елді-мекендерде тоғ андарды уақ ытылы тазалау, су толтырып қ ою 1м-ден жоғ ары орман ағ аштарына 10 л су есебімен, қ ұ дық тар мен тоғ андарды қ айта - қ айта жө ндеу, тыныс алу органдарын респираторлар мен басқ а да жабдық тармен қ амтамасыз ету жә не қ ұ рғ ақ шылық уақ ытта орманғ а баруды тоқ тату (ә сіресе кө лікпен). Егер сіз орман алқ абында немесе торфқ а жақ ын жерде, ө ртке жақ ын жерде болсаң ыз ө з кү шің ізбен ө ртті сө ндіруге, ә лің із жетпесе, ө рт болып жатқ ан қ ауіпті аймақ тан шығ у керектігін ескертің із. Жолғ а, алаң ғ а, ө зеннің жағ асы мен судың айналасына, егістікке шығ уын ұ йымдастырың ыз. Қ ауіпті аймақ тан тез ө рт қ имылының бағ ытына перпендикуляр шығ ың ыз. Егер мү мкін болмағ ан жағ дайда суғ а кірің із немесе су киімді жамылың ыз. Ө рт болғ ан жерден шық қ аннан кейін тұ рғ ан жері ө рттің кө лемі туралы мекен-жайдың ә кімшілігі мен орман шаруашылығ ы, ө рт сө ндіру қ ызметіне хабарлау қ ажет. Ө ртті сө ндіруді ұ йымдастыру керек. Тө менгі ө ртті су қ ұ йып, ылғ алды топрақ тармен, аяқ пен тастап ө шіру керек. Торфтағ ы ө ртті ыстық торфты аударып, су қ ұ ю арқ ылы ө шіру керек.