Инфекциялық аурулар. Карантин және обсервация.

ТЖ - ның пайда болуы жә не дамуы кө бінесе зардап шегуші халық тың арасында індет аурулары мен жұ қ палы аурулардың таралуын арттырады. Стихиялық апаттар мен техногендік сипаттағ ы апаттар ошағ ында, сондай – ақ ә скери ә рекет зоналарында тіршілік ету жағ дайы бірден тө мендейді, адамдардың кө пшілігінде механикалық жарақ аттар, кү йіктер жә не организмнің табиғ и қ арсы тұ руын айтарлық тай тө мендететін оттың шарпуы, кү йзеліс жағ дайын туындатады. Халық тұ рғ ын ү йден, элекр жарығ ынан, ішетін судан айрылады, санитарлық – гигиеналық қ ызметтің жұ мысы бұ зылады. Азық – тү лікті ұ йымдастыру тө мендейді. ТЖ кезінде биологиялық қ арудың аса ү лкен қ оры ай­мақ қ а кең жайылып кетуі мү мкін.

Мұ ндай жағ дайда жарақ аттанғ ан халық тө тенше дә рігерлік – санитарлық кө мекті қ ажет етеді, ұ йымдастырудың ең радикалды ө згерісі жә не басқ ару органдарының, емдеу – алдын алу мекемелерінің жә не санитарлық – экономикалық қ ызметтің жұ мыстарының ә деттегі ырғ ағ ы талап етіледі. Індетке қ арсы шаралар медициналық (емдеу мекемелері, тө тенше медициналық кө мек орталық тары жә не т.б.) жә не меди­циналық емес (қ ұ тқ арушылар, халық жә не т.б.) кү штермен жә не қ аражат – қ ұ ралдармен ө ткізіледі. Ә рекеттердің келісілгендігін ұ йымдастыру ү шін ә кімшілік бірақ бір – бірімен байланыссыз ә ртү рлі атқ арушылар, жергілікті жерлердегі атқ арушы органдардың жанынан қ ұ рамында ә ртү рлі ведомостардың мамандары бар санитарлық – эпидамияғ а қ арсы комиссиялар қ ұ рылады. Індет процесі жұ қ палы аурулардан пай­да болады. Сонымен қ атар, жұ қ палы аурулардың таралуы жалпы сипаттамағ а ие болып, уақ ыт пен кең істіктің белгілі бір шекараларында эпидемологиялық ошақ қ алыптастырылады. Зақ ымдау ошақ тары шекаралары – бұ л жалпы экономикалық кө ліктік байланыстары бар қ алалардың шеттері мен елді мекендер.

Инфекциялық аурулар, соғ ысқ а қ арағ анда адам ө мірін кө птеп алып кеткенін статистиканың ө зі дә лелдеп отыр. Деректер мен жылнамалар орасан зор аумақ ты қ иратқ ан жә не миллиондағ ан адамды жойып жіберген жан тү ршігерлік пандемияның сипаттамасын біздің заманымызғ а дейін жеткізген. Кейбір инфекциялық аурулар тек адамдарғ а ғ ана тә н: азиялық тырысқ ақ, шешек, іш сү зегі, бө ртпе сү зек жә не т.б. Сондай – ақ адам мен жануарларғ а ортақ аурулар да бар: топалаң, маң қ а, сарып, туляремия жә не т.б

Соң дай – ақ эпидемиялар, ү лкен санды адам ө лімін, елдерде ашарлылық жайлауын, ү лкен аймақ қ а созылатын ірі қ ұ рғ ақ шылық тудыратын апатты қ ұ былыс кезінде де орын алады.

Инфекция жұ ғ у ошағ ының пайда болғ анда зақ ымданғ ан аймақ та карантин немесе обсервация енгізіледі.

Карантин – зақ ымдалу ошағ ын қ оршағ ан халық тан толығ ымен окшаулауғ а жә не ондағ ы инфекциялық ауруды жоюғ а бағ ытталғ ан эпидемияғ а қ арсы жә не тә ртіптік іс – шаралардың жиынтығ ы. Ошақ айналасында қ арулы кү зет орнатылады, кіруге жә не шығ уғ а, сондай-ақ, заттарды алып шығ уғ а тыйым салынады. Жабдық тау арнайы пункттер арқ ылы, қ атаң медициналық қ адағ алаумен жү ргізіледі.

Обсервация – оқ шаулау – шығ у мен кіруге жә не қ ауіпті деп жарияланғ ан аумақ тағ ы адамдардаң қ арым – қ атынас жасауын шектеуге, медициналық бақ ылауды кү шейтуге, жайылудың алдын алу мен инфекциялық ауруларды жоюғ а бағ ытталғ ан шектеулі іс – шаралардың жү йесі. Обсервация аса қ ауіпті топқ а жатпайтын инфекция қ оздырғ ыштарын анық тағ ан кезде, сондай – ақ карантин аймағ ының шекарасымен тікелей жанасатын ауданда енгізіледі

Кө шіру, обсервация жә не карантин. Бұ л шараларды ө ткізуге бақ ылау жасауды санитарлық – эпидемологиялық қ ызмет жү зеге асырады. Эпидемиологияғ а қ арсы жә не емдеу – алдын алу шаралары обсерва­ция кезінде мыналарды қ арастырады:

· сұ рақ ө ткізу, жұ қ палы ауруларды анық тау мақ сатында жараланғ ан жә не зардап шеккен халық ты тексеру;

· оқ шаулау, дә рігерлік кө мек кө рсету, ауырғ ан адамдарды емдеу жә не соң ынан апат аймағ ының сыртында орналасқ ан жұ қ палы аурулар ауруханасына жатқ ызу;

· зардап шеккен халық тың арасындағ ы тұ лғ аларғ а, жұ қ тырып алу қ аупі бар қ ұ тқ арушылар мен қ ызмет кө рсетуші персоналдарғ а эпидемологиялық белгі бойынша шұ гыл жә не ерекше алдын алу шараларын ө ткізу;

· денсаулық сақ тау жү йесі саласындағ ы дә рігерлік кө шіру кезең дерінде індетке қ арсы жұ мыс режимі;

· кү нделікті жә не қ орытынды залалсыздандыру жү ргізу, ал қ олдағ ы бар кө рсеткіштер бойынша – санитарлық ө ндеу жасау.

Обсервация жасау кезінде ө ткізілетін карантинді белгілеу кезінде шаралар қ осымша режимді шаралармен кү шейтіледі, оларғ а жататындар:

· халық тың басқ а топтарынан оқ шаулау мақ сатында халық тың карантинге алынғ ан топтары орналастырылғ ан ауданды қ оршауғ а алу жә не кү зету;

· карантин ауданын азық – тү лік тамақ тарының белгіленген режимімен, сумен жабдық тау кө здерін кү шейтуді қ амтамасыз ету ү шін арнайы коменданттық қ ызмет қ ұ ру керек;

· апат болғ ан ауданда жұ мыстарын жалғ астырып жү рген, шаруашылық пен айналысудың барлық қ ажетті объектілерін, карантин аймағ ымен шекаралас жерде қ анат жайғ ан жіберу жә не жеткізіп беру пункттері арқ ы­лы жабдық тау

Негізгі инфекциялық аурулардың қ оздырғ ыштарының қ ысқ аша сипаттамасы, обсервация жә не карантин мерзімі

Ә детте карантин жә не обсервация мерзімін аурудың максималды инкубациялық кезең інің ұ зақ тығ ына байланысты белгілейді. Оны соң ғ ы ауруды госпиталдау мен дезинфекцияның аяқ талғ ан кезең нен санайды.

Эпидемияның алдын алу ү шін аймақ тың, сумен қ амту жү йесі мен канализацияның тазалығ ын кү шейту керек, халық тың санитарлы сауатын арттыру, гигиена ережелері сақ талуы тиіс, азық – тү лікті дұ рыс ө ндеу жә не сақ тау қ ажет, қ оздырғ ыштар тасымалдаушылардың ә леуметтік белсенділігін жә не олардың сау адамдармен қ арым – қ атынасын шектеу қ ажет.

Эпизоотия, Эпифитотия. Эпизоотия. Эпизоотия - белгілі бір аумақ тың шегінде бір мезгілде уақ ыт пен кең істікте дамитын, белгілі бір аймақ тағ ы ауруғ а шалдығ у денгейінің ә деттегі санынан айтарлық тай асатын, бір немесе бірнеше тү рдегі ауылшаруашылық малдарының арасындағ ы инфекциялық аурудың таралуы.

Панзоотия – бірнеше ел жә не материкті, бү тін бір аймақ ты қ амтитын ү лкен территорияда ауылшаруашылық малдарының арасында инфекциялық аурудың бір мезгілде жаппай таралуы.

Энзоотия - белгілі бір аймақ тағ ы, шаруашылық та немесе пунктте малдарының арасындағ ы инфекциялық аурудың бір мезгілде таралуы, аталғ ан аурудың жаппай таралуын шектейтін табиғ и жә не шаруашылық -экономикалық жағ дай.

Эпизоотиялық ошақ - ауылшаруашылық малдарының инфекциялық ауру қ оздырғ ыштарының шық қ ан орны. Қ оздырғ ыштардың берілуін болдырмау ү шін аталғ ан инфекцияларғ а шалдық қ ыш малдарды оқ шаулайды.

Эпизоотиялық жагдай – белгілі бір уақ ыт аралығ ында, нақ ты бір аймақ та ауылшаруашылық малдарының инфекциялық ауруларының кө п таралу жағ дайы.

Эпизоотиялық қ а қ арсы іс-шаралар - патогең ді микроағ залармен зақ ымданғ ан ауылшаруашылық малдарының инфекциялық ауруларының алдын алуғ а, табуғ а жә не жоюғ а бағ ытталғ ан іс – шаралар жиынтығ ы.

Эпифитотия. Эпифитотия - ауылшаруашылық дақ ылдарының жаппай жойылуы жә не олардың ө німділігінің тө мендеуімен қ атар жү ретін уақ ыт пен кең істікте ауылшаруашылық ө сімдіктерінің жаппай, біртіндеп кү шейе тү сетін инфекциялық аурулары жә не ө сімдік зиянкестері санының бірден ө суі.

Энфитотия – белгілі аймақ та кө рініс табатын жә не бірнеше жыл болмашы ө згеріп тұ ратын ө сімдіктердің жаппай ауруғ а шалдығ уы.

Панфитотия – бірнеше ел немесе қ ұ рлық территориясындағ ы ауылшаруашылық ө сімдіктері зиянкестерінің кү рт ө суі жә не ө сімдіктерінің жаппай ауруғ а шалдығ уы.

Ө сімдіктердің зақ ымдауы – фитопатогеннің ө сімдікке ену кезінен бастап аурудың пайда болуы.

Ө сімдік карантині – ә бір елдің тиісті органдарымен қ ойылатын тасып ә келінуден елдің ө сімдік қ орын корғ ау жә не карантиндік нысандардың жайылуының жә не басқ а да аса қ ауіпті ө сімдіктердің зиянды ағ заларының алдын алуғ а бағ ытталган мемлекеттік іс – шаралар жиынтығ ы.

Ө сімдік карантині бойынша мемлекеттік қ ызмет – елдегі іс-шараларды ұ йымдастыру мен олардың жү зеге асырылуын қ адағ алау міндеттелген, орталық тандырылғ ан ведомствоаралық мемлекеттік органдар мен ұ йымдардың жү йесі.

Ө сімдікдік карантинінің пункті – шекаралық кө пірлердегі жә не ө зен порттарындағ ы, ә уежайлардағ ы, теміржол станцияларындағ ы, тас тө селген жолдардағ ы ө сімдік карантинінің пункттері.

Жұ қ палы аурулардан сақ тандыру. Жұ қ палы ауруларғ а қ атысты ескерту шараларының кешені жұ қ палылық барысының барлық ү ш буынына – жұ қ палы ауру кө зіне, оның берілу жолына жә не организм қ абілетіне бағ ытталғ ан.

Жұ қ палы кө зіне қ атысты ө ткізілетін шараларғ а ауруды ертерек, белсенді жә не толық анық тау, оларды дер кезінде оқ шаулау, емханағ а жатқ ызу мен емдеу, ошақ та дезинфекциялық шараларды жү ргізу жатады.

Жұ қ палылық барысы екінші буынының – қ оздырғ ыштың берілу жолының ү зілуі аса маң ызды, сондық тан ауруды сақ тандыруда жеке гигиена тә ртіптерін сақ тауғ а, халық арасында гигиеналық дағ дылар мен санитарлық мә дениетті сақ тауғ а, сақ тандыру жә не жұ қ палылармен кү рес шараларын жү ргізуде денсаулық сақ тау органдарына кө мектесуге ү лкен маң ыз беріледі.

Ауру ошағ ында азық тү лік тағ амдарының сақ талуына, тамақ тандыру жә не сумен жабдық тау нысандарының санитарлық кү йіне, азық – тү ліктің, дайын тағ амдардың сақ талуы мен тасымалдануына, суды пайдалануғ а, сондай – ақ, дезинфекциялық шаралардың толық жү ргізілуіне ерекше санитарлық – гигиеналық бақ ылау қ амтамасыз етіледі.

Жұ қ палы тізбегінің ү шінші буынына халық тың бейімділігіне бағ ытталғ ан сақ тандыру шаралары жұ қ палы ауруларғ а қ арсы жасанды имумунитет жасау болып табылады. Ауру тудырғ ыш микроб ә серіне организмнің бейімделмеуі иммунитет деп аталады. Олар туа біткен (табиғ и) жә не келе біткен (жасанды) иммунитет болып бө лінеді.

Туа біткен иммунитетке адамның тумасынан белгілі бір жұ қ палы ауруғ а бой алдырмауы жатады.

Келе біткен иммунитетке шалдық қ ан аурудан кейін (қ ызылша, табиғ и шешек) болмаса егу нә тижесінде (вакциналау) жасалады.

Дезинфекция немесе зарарсыздандыру адамның қ оршағ ан ортасында жұ ғ ымтал ауру қ оздырғ ыштарын жоюғ а бағ ытталғ ан арнайы шаралар жиыны. Дезинфекцияның жекелеген тү рлеріне дезинсекция, яғ ни жұ қ палы ауруды тарататын жә ндіктер мен кенелерді жою жә не дератизация – жұ қ палылық тұ рғ ысынан қ ауіпті кеміргіштерді қ ұ рту жатады.

Зарарсыздандыру мақ сатына байланысты дезинфекция сақ тандыру, ағ ымдық, қ орытынды болып бө лінеді.

Сақ тандыру дезинфекциясы жалпы қ оғ амдық орындар)асхана, монша, кір жуу орыны, шаштараз, вокзал, вагон т.б.) арқ ылы жұ қ палы аурулардың пайда болу жә не таралу ық тималдығ ын ескерту мақ сатында ө теді.

Ағ ымдық дезинфекция жұ қ палы аурудың таралуын ескерту мақ сатында ө теді: оны жұ қ палы ауруғ а шалдық қ андар жатқ ан емдеу мекемесінде ө ткізеді.

Ақ тық дезинфекцияны жұ қ палы дертке шалдық қ ан ә кетілгеннен кейін, сауық қ аннан сон немесе қ айтыс болғ аннан кейін жү ргізіледі.

Дезинфекцияғ а тә н кө рсеткіштерге байланысты зарарсыздандырудың механикалық, физикалық жә не химиялық ә дістерін қ олданады.

Механикалық ә діске бө лме мен орналасқ ан дү ниені ылғ алдап тазарту, киім кешек пен тө сек орынды қ ағ у, шағ сорғ ыш кө мегімен, ә ктеу арқ ылы бө лмені шаң нан тазарту жатады. Залалсыздандырудың механикалық тә сілі ә лде қ айда қ арапайым жә не қ олдануғ а мү мкіндік бар. Ол сыпыру, тазалау, қ ағ у, барлық мү мкін заттардың бә рін сабындап жуу, дымқ ылдап тазалау, ғ имаратқ а таза ауа кіргізу жә не желдету, ә р тү рлі жерлердегі микроорганизмдерді шаң сорғ ышпен сорғ ызу, су мен ауаны фильтрлеу. Бұ л тә сілдер микробтардың санын азайтуғ а ғ ана кө мектеседі.

Егер залалсыздандыру қ оспаларына, қ айнақ суғ а шылап механика­лық тә сіл ү йлесетін болса, залалсыздандыру тиімділігі артады.

Қ айнату – қ айнағ ан суғ а бұ зылмайтын заттарды заласыздандырудың қ арапайым, қ олайлы жә не сенімді тә сілі. Ол ыдыстарды, тү кіргішті, дә ретке отыратын орынды, іш киімдерді, орамалдарды, халаттарды, тамақ тардың қ алдық тарын залалсыздандыруғ а қ олданылады.

Кө птеген бактериялар қ айнағ ан суда сол сә тте – ақ немесе 2 - 5 минутта ө леді. Кейбір вирустар (гепатит В, С), сібір жарасы спорлары (ұ рық тары) 60 минуттан кейін ө леді, сіреспе, делбе ауруларының спорлары 3 сағ аттан кейін, ал ботулизм (тамақ тан уланатын ауыр ауру) спорлары - 6 сағ аттан кейін ө леді. Қ айнағ ан суғ а 2% - дық ас содасы ерітіндісін немесе сабын қ осса оның залаласыздандыру ә рекеті кү шейеді.

Жоғ ары температурада қ ыздыру барлық микроорганизмдерді, соның ішінде олардың спорларын да ө лтіреді. Бұ ғ ан денеге жіберілетін металл заттарды (уколдың инесі) газ отына залалсыздандыру, спиртке матырылғ ан ыстық тампон (тығ ын) жатады. Шылапшындарды, темір заттар­ды (қ айшылар, тістеуіктер, қ ысқ ыштар жә не т. б.) осылай залалсыздандыруғ а болады.

От қ ұ нды емес зақ ымдалғ ан заттарды: макулатура, қ оқ ыс, шү беректер, дә кілер т.б. ө ртеу ү шін пайдаланылады.

Физикалық ә діс пен қ ұ ралдар дезинфекцияның қ арапайым жә не ең оң ай тә сілі болып табылады. Олардың санатына кү н сә улесі мен ультра кү лгін сә улесімен емделу, қ оқ ыс пен қ ұ ндылығ ы жоқ заттарды ө ртеу, ыстық су бү рку жатады. Ультракү лгін сә уле (УКС) ү лкен бактерицидтік қ абілетке ие. Ультракү лгін шамдарды жағ у кесте бойынша қ атаң жү ргізілуі тиіс, оны ү йде барлығ ы білуі керек, ө йткені ультракү лгін сә улелер ауруғ а соқ тыруы мү мкін - кө здің тез қ арығ уы, терінің кү юі. Шамның жарығ ы тө беге немесе қ абырғ ағ а бағ ытталады.

Кү н сә улесі жақ сы залалсыздандырады, бұ л оның спектрінің ультра кү лгін бө лігіне байланысты.

Залалсыздандырудың химиялық ә дістері ауруды кү ту кезінде бас­ты залалсыздандыру тә сілі болып табылады.

Хлор ә гі – хлор ө ткір иісі бар, ақ кристалды ұ нтақ. Хлор ә гімен залал­сыздандыру хлордың бө лінуіне негізделген. Хлор ә гі ішек аурулары, ауа инфекциялары, зооноздар (малдардан жұ ғ атын аурулар), сіреспе ауруларында қ олданылады.

Кальций хлориді тұ зының ү штен екісі — препарат, хлорлы ә кке ұ қ сас, бірақ қ ұ рамында 50% дейін активті хлор бар. Ұ зақ сақ талына алады (2-3 жыл). Хлорлы ә к сияқ ты, 0, 1% - 15% концентрациясы сә улелену ерітіндісі тү рінде қ олданылады.

Хлорамин (БХБ) – хлордың ә лсіз исі бар ақ немесе сә л сарғ ыш ұ нтақ. Қ ұ рамында 30% дейін белсенді хлор бар. Ө зінің белсенділігін 30% дейін тө мендетпей жылдар бойы сақ тала алады. Хлорлы ә ктен айырмасы хлора­мин маталардың бояуларын бү лдірмейді. 0, 2% - 10% концентрациялы ерітіндісі қ олды, щеткаларды, асхана ыдыс – аяқ тарын жә не басқ аларды за­лалсыздандыру ү шін қ олданылады.

Тө тенше жағ дайлардың салдарларын жою кезінде санитарлық – гигиеналық жә не эпидемияғ а қ арсы шаралар қ олдану қ ажет. бұ л ауру ошағ ында да, сондай – ақ оғ ан жақ ын аудандарда да кенеттен жә не жыл­дам індеттік жағ дайлардың ушығ уына байланысты. Мұ ндай жағ дайда апаттың қ ирағ ан жә не бұ зылғ ан ошағ ы ретінде жә не соғ ан қ алыптасуын жалғ астырушы ретінде, гигиеналық маң ызды объектілер қ атал бақ ылауғ а алынады. Оларғ а жататындар:

· сумен жабдық тау жә не қ ұ быр жү йесі;

· азық – тү лік ө ндірісі, қ оғ амдық тамақ тандыру жә не сауда объектілері;

· коммуналдық шаруашылық кә сіпорындары;

· балалардың мектепке дейінгі мекемелері жә не мектептер;

· зардап шеккен жә не зардап шекпеген тұ рғ ын ү й қ орлары;

· зардап шеккендер мен аурулар орналастырылғ ан, емдеу – алдын алу мекемелері;

· кө шірілген халық ты уақ ытша орналастыру орындары;

Эпидемиологиялық ошақ тан орын ауыстыру кезінде анық талғ ан жұ қ палы ауруды жұ қ тырушыларды қ алғ ан зардап шегушілерден оқ шаулайды. Қ ауіпті аймақ тан аурулар мен саулардың бірігіп кө шірілуі олардыі ө міріне сыртқ ы қ ауіп тө ніп ұ урғ ан (ө рт, су тасқ ыны жә не басқ алар) кезде ғ ана жү зеге асады. Ауруларды сараптау уақ ытша ашылғ ан немесе стационарлық емдеу мекемелерінде жү ргізіледі.

Кө шірудің барлық кезең інде жұ қ палы аурумен ауырғ андарды екі топқ а бө леді.

Бірінші топқ а – байланысы жоқ (жұ қ палы емес) немесе бурцеллез, туляремия, менингококты ауру сияқ ты шағ ын байланыстағ ы, кейбір тү рлері геморрагиялық безгек, ботулизм жә не басқ а жұ қ палы аурулар.

Екінші топқ а – аурулары айналасындағ ыларғ а қ ауіп тө ндіретін ауру­лар, байланысы бар (жұ қ палы) жә не ө те тез жұ ғ атын – оба, сібір жарасы, іш ауруы, тырысқ ақ, вирусты гепатит, қ ызамық, қ ызылша, Ласса безгегі, Эбола безгегі, Марбург ауруы жә не тағ ы сондайлар.

Дә рігерлік кө мек алып жатқ ан басқ а зардап шегушілерден бө ліп, екі топтың да ауруларын жеке орналастырады жә не емдейді. Дала жағ дайларында оларғ а арнап шатырлардан лагерь жасалады, ол ТЖ жағ дайларын жою ү шін тартылғ ан адамдардың жә не басқ а зардап шегушілердің лагерлерінен арақ ашық тығ ы қ ауіпсіз жерге орналасады.

Апат ауданындағ ы алдың ғ ы кезектегі шаралардың бірі – терең детілген санитарлық – эпидемологиялық барлау болып табылады. Апат ауда­нындағ ы санитарлық – эпидемологиялық іздестіру – кұ тқ ару қ ызметі улы зат­тармен жә не патогенді микробтармен, ауыз суымен, азық – тү лік тағ амдарымен, сыртқ ы орта объектілерімен жә не зардап шеккен халық ты қ орғ ау жө нінде шаралар қ абылдау, зақ ымданғ ан адамдарды дер кезінде анық тау мақ сатында қ адағ алау жә не зертханалық бақ ылау ұ йымдастырады.

Нақ ты шараларғ а байланысты апат болғ ан ауданда зертханалық ба­қ ылау мен желілік бақ ылау міндеттері белгіленеді.

Жергілікті жердің радиоактивті зақ ымдануы кезінде:

· жергілікті жердегі радиация дең гейін анық тау;

· ауыз суының ластануын, азық – тү лік тамақ тарының, мал жә не ө сімдік тағ амдарының радиоактивтілігін анық тау;

· радиациялық қ орғ ау шараларын негіздеу мақ сатында сыртқ ы орта объектілері мен жергілікті жердің радиоактивті зақ ымдануының адамдар ү шін қ ауіптілігін бағ алау;

· азық – тү лік тағ амдарына, шикізат пен ауыз суына оларды пайдалану мен ішуте жарамды екендіктері туралы тұ жырым жасауғ а сараптама ө ткізу.

Дератизация – ә дістері, қ ұ ралдары. Дератизация – жұ қ палы аурулардың кө зі болып табылатын (оба, ту­ляремия жә не басқ а) кеміргіштерді қ ұ рту. Дератизация жасау ү шін биоло­гиялық, химиялық жә не механикалық ә дістер қ олданылады.

Биологиялық ә діс хайуанаттар (мысық, ит жә не т.б.) мен бактериалды мә дениетке пайдалануғ а негізделген.

Механикалық ә дісте ә р тү рлі аулар жә не қ ысқ ыштар қ олданылады.

Жетекші ә діс химиялық ә діс болып табылады. Зооқ умарин, ратиндан, мырыш фосфады жә не жейтін жемдеріне қ осып беретін тышқ ан дә рісі кең інен қ олданылады. Жер асты коммуникациялық ғ имараттарда дератизация кезінде газ тә різді заттар қ олданылады – нілдеткіш қ ышқ ыл, бромды метил, кү кіртті газ жә не басқ алар

Кеміргіштерді жою ү шін ұ сынылатын химиялық зат.

Зоокумарин – ө зіне тә н исі бар ақ немесе сұ рғ ылт ұ нтақ. Сақ талуы тұ рақ ты. Суғ а ерімейді. Ацетонда жақ сы ериді, спиртте жаман, эфирде нашар ериді. Ә рекеттің созылуы 7 – 15 тә улік. Қ ан тамырларның ө ткізгіш қ асиеттерін бұ зып, қ ан кетуіне апарады.

Ратиндан – кө гілдір не басқ а тү сті (бояғ ыш затқ а байланысты) тү ссіз ұ нтақ. Сақ талуы тұ рақ ты, суғ а ерімейді. Органикалық еріткіштерде ериді. Ә рекет етуінің ұ зақ тығ ы 5 – 8 тә улік. Қ ан тамырларның ө ткізгіш қ асиеттерін бұ зып, қ ан кетуіне апарады.

Мырыш фосфады – сарымсақ тың иісі бар қ ою – сұ рғ ылт ұ нтақ. Сакқ тау кезінде фосфорлы сутек бө ле отырып біртіндеп ыдырайды. Суда ерімейді қ ышқ ылда тез ыдырайды. Ә рекет етуінің ұ зақ тығ ы 2 – 3 тә улік.

Монофторин – кү лгін тү сті кристалл, сақ талуы тұ рақ ты. Спиртте, ацетонда ериді, ыстық суда нашар ериді. Ә рекет етуінің ұ зақ тығ ы 1 тә улік.

Ө лген кеміргіштердің сү йегін мү мкіндігінше жинап, залалсыздандырып барып кө меді. Егер кеміргіштер ө те қ ауіпті жұ қ палы ауруларды тасушылар болып табылса, онда олардың сү йектерін тездетіп ө ртеу керек. Эпидемологиялық ошақ та жұ мыс істеу жә не ө те қ ауіпті жұ қ палы аурулармен ауыратын аурулармен байланыста болу кезінде қ орғ ану костюмдерін кию керек.