Лемдік шаруашылық жүйесіндегі халықаралық экономикалық қатынастардың негізгі формалары мен орны

Ә лемдік экономика біртұ тас жү йе ретінде тауарлар, қ ызметтер қ озғ алысы сонымен қ атар экономикалық ресурстармен тығ ыз байланысады. Осының негізінде елдер арасында халық аралық экономикалық қ атынастар, яғ ни сыртқ ы экономикалық, ә лемдік шаруашылық байланыстар туындайды. Халық аралық экономикалық қ атынастар бұ л – резиденттер мен резидент еместер арасындағ ы арасындағ ы шаруашылық қ атынастар. Оларды формалары бойынша жіктеуге болады. Дә стү рлі тү рде жеке формағ а тауарлар мен қ ызмет кө рсетулердің халық аралық саудасы деп бө леді. Экономкалық ресурстардың ауысымы халық аралық экономикалық қ атынастардың капиталдардың халық аралық қ озғ алысы, жұ мыс кү шінің халық аралық миграциясы, халық аралық біліммен алмасу сияқ ты формалары негізінде жатыр.

Дү ниежү зілік шаруашылық ты ө зара байланысты екі жү йеден - ұ лттық шаруашылық тың жиынтығ ы жә не халық аралық экономикалық байланыстардан тұ рады. Оның дү ниежү зілік шаруашылық ты байланыстыратын бірнеше элементтері бар. Мысалы, егер бұ л категорияғ а техникалық – экономикалық тұ рғ ыдан қ арайтын болсақ, дү ниежү зілік шаруашылық тың дамуы жә не де аймақ тық дамуы жалпы бір заң дылық қ а бағ ынады. Қ азіргі кездегі ө ндірістің материалдық негізі машина техникасы, ұ лттық шаруашылық тың даму дең гейінің қ андайы болсын, оның материалдық – техникалық базасының негізіне байланысты болады. Сондай – ақ, қ оғ амдық қ ұ рылымның сипаты мен жекелеген ерлердің ұ лттық шаруашылығ ы, ә р мемлекеттің ішкі жә не сыртқ ы саясаты - оның басқ а елдермен экономикалық байланыстарының бағ ытын, дү ниежү зілік шаруашылық тың ә леуметтік экономикалық сипатын кө рсетеді.
Дү ниежү зілік шаруашылық дегенде, тек бір ғ ана қ арапайым байланысты ғ ана емес, сонымен бірге, шаруашылық жиынтығ ынан тұ ратын: халық аралық ең бек бө лінісі мен ең бекті кооперациялау нә тижесінде туындайды мемлекетаралық экономикалық қ атынастарды да сө з етеміз.
Қ азіргі жағ дайда кез – келген мемлекеттің экономикасының дамуы дү ниежү зілік шаруашылық байланыс арқ ылы ғ ана толық дең гейде жан – жақ ты дами алады. Ә лемдік шаруашылық жә не оның бір бө лігі болып саналатын ХЭК –тың дамуы 80-жылдармен салыстырғ анда, 90-жылдары жаң а жағ дайда дами бастады. Біріншіден, ә лемнің біртутастығ ы айқ ындала бастады.Қ азіргі ә лемдік шаруашылық, бір жағ ынан, ә лемнің бір бө лігі болып саналатындық тан, бү кіл ә лемнің біртутас зандылық тары мен қ ағ идаларына бағ ынады.Сондық тан экономикалық тұ рғ ыдан толық шеттеу мү мкін емес.Екінші жағ ынан, дү ниежү зілік шаруашылық тың негізіне нарық қ атынасы жатады. СоныменХалық аралық экономикалық қ атынастар – бұ л мемлекеттер арасындағ ы, аймақ тық топтар арасындағ ы, трансұ лттық корпорациялар мен ә лемдік шаруашылық тың басқ а да субъектілері арсындағ ы экономкалық қ атынастар.