Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






А.Смиттің абсолютті артықшылықтар үлгісі. Абсолютті артықшылықтар теориясының шектеулілігі






Меркантилизмге қ арсы шық қ ан басты экономистердің бірі А.Смит болды. А.Смиттің теориясы б/ша, ұ лттың байлығ ы оның жиғ ан алтын мө л/не ғ ана емес, оның дайын тауарлар мен қ ызмет ө ндіру қ абілеттігіне тә уелді. Сондық тан, басты мақ сат алтынды иелену емес, ө ндірісті дамыту болды. Бұ л ө ндірушілер экон.тұ рғ ыдан еркін болғ анда жә не заң дардың шең берінде ө з ә рекет тү рін таң дай алғ анда ғ ана болады. А.Смиттің кө зқ арастары б/ша:

• ү кіметке сыртқ ы саудағ а араласпай, ашық нарық тарды жә не еркін сауданы қ амтамасыз етуі керек;

• жеке тұ лғ алар сияқ ты ұ лттар да оларда ө ндіруде артық шылық тары бар тауарларды ө ндіруге мамандану қ ажет жә не оларды басқ а елдерде ө ндірудегі артық /ры бар тауарларғ а айырбастап, сату қ ажет;

• сыртқ ы сауда ең бек ө німділігін нарық ты ұ лттық шекарадан тыс кең ейту жолымен ынталандыру керек;

• экспорт елдің экон/сы ү шін жағ ымды фактор болып табылады, себебі ол ішкі нарық та сатыла алмағ ан, артық қ алғ ан ө німді ө ткізуді қ амтамасыз етеді;

• экспортқ а салынғ ан субсидиялар тұ рғ ындарғ а арналғ ан салық болып табылады жә не олар ішкі бағ аның жоғ арылауына алып келеді, сондық тан оларды жою керек.

Абсолютті артық шылық тар теориясы — елдер олар ө ндіретін тауарларды (оларды ө ндірудегі абсолютті артық шылық тары бар) аз шығ ынмен экспорттайды жә не басқ а елдермен ө ндірілетін тауарларды (оларды ө ндірудегі абсолютті артық шылық тары олардың сауда ә ріптестерінде болса) аз шығ ынмен импорттайды.

А.Смиттің теор/нан ө ндіріс факт/ры ел ішінде абсол.мобильділікке ие екендігін білдік, яғ ни олар ең кө п абсол. арт/қ а ие болатын аймақ қ а кө шеді. Алайда бір кү ні бұ л қ озғ алыс нә т/де бір аймақ тың басқ а айм/мен салыстырғ анда абсол.арт/ғ ы жойылып, факторлардан тү сетін табыс тең еледі. Бұ л кезде сауда да жойылатын еді. Алайда, Д.Рикардо абсол.арт/р теор/н дамытып, тауар ө ндірісінде абсол.арт/р болмаса да, сауда екі елге де тиімді болатындығ ын кө рсетті.

Абсол.арт/р теор/ғ ы жорамалдарды пайдаланып, салыстырмалы арт/р теор/ы балама бағ а тү сінігін пайдаланады. Ол ішкі нарық тағ ы екі тауар бірлігінің бағ аларын қ арапайым салыстырады.

Балама бағ а — басқ а тауар бірлігін ө ндіруге қ ажетті уақ ыт арқ ылы ө рнектелген бір тауар бірлігін ө ндіруге қ ажетті уақ ыт.

Салыстырмалы арт/р теор/сы — егер елдер басқ а елдермен салыстырғ анда аз шығ ын кететін тауарларды ө ндіруге маманданса, ө ндіріс бір елде басқ асына қ арағ анда абсолютті тиімді болса да, бұ л сауда екі мемлекетке де тиімді болады.

Жалпы салыстырмалы артық шылық тар теориясы кез келген елдер санына жә не кез келген тауар мө лшеріне де сә йкес келеді. Салыстырмалы шығ ындар тек қ ана тауарды ө ндіруге жұ мсалғ ан ең бек мө лшерімен есептелмейді, ол сонымен қ атар басқ а тауардың мө лшерімен де есептеледі.

Рикардо атап кө рсеткендей, елдің ешбір ө ндірісте абсолютті артық шылығ ы болмаса да, саудаекіжақ ү шін де тиімді. Тіптісаудаболмағ ан жағ дайда да, екі ел арасындағ ы бағ а қ атынасындағ ы сә л айырмашылық тың ө зі ә рбір ел ү шін салыстырмалы артық шылық қ а қ ол жеткізеді (егер саудалық қ арым-қ атынастардың орнық қ анын есепке алсақ), яғ ни басқ а тауарларғ а қ арағ анда, ө ндірісі анағ ұ рлым тиімді тауарө ндіріліп, тапосы тауарбасқ асынаайырбасталынып, экспортқ ашығ арылуытиіс.

Сонымен, Рикардо «С алыстырмалы артық шылық теориясын» ашты: ол бойынша, «ә рбір елдің белгілі бір тауарды шығ аруда салыстырмалы артық шылығ ы болады жә не оны сауда кезінде басқ а тауарларғ а айырбастау тиімді. Екі тауар ө ндіруден абсолютті шығ ындар дең гейі жоғ ары елдер де тауар айырбасынан пайда ала алады».

Д. Рикардоның салыстырмалы артық шылық тар ү лгісі. Халық аралық сауда теориясындағ ы салыстырмалы артық шылық тар ұ станымының маң ызы

Меркантилизмге қ арсы шық қ ан басты экономистердің бірі А.Смит болды. А.Смиттің теориясы б/ша, ұ лттың байлығ ы оның жиғ ан алтын мө л/не ғ ана емес, оның дайын тауарлар мен қ ызмет ө ндіру қ абілеттігіне тә уелді. Сондық тан, басты мақ сат алтынды иелену емес, ө ндірісті дамыту болды. Бұ л ө ндірушілер экон.тұ рғ ыдан еркін болғ анда жә не заң дардың шең берінде ө з ә рекет тү рін таң дай алғ анда ғ ана болады. А.Смиттің кө зқ арастары б/ша:

• ү кіметке сыртқ ы саудағ а араласпай, ашық нарық тарды жә не еркін сауданы қ амтамасыз етуі керек;

• жеке тұ лғ алар сияқ ты ұ лттар да оларда ө ндіруде артық шылық тары бар тауарларды ө ндіруге мамандану қ ажет жә не оларды басқ а елдерде ө ндірудегі артық /ры бар тауарларғ а айырбастап, сату қ ажет;

• сыртқ ы сауда ең бек ө німділігін нарық ты ұ лттық шекарадан тыс кең ейту жолымен ынталандыру керек;

• экспорт елдің экон/сы ү шін жағ ымды фактор болып табылады, себебі ол ішкі нарық та сатыла алмағ ан, артық қ алғ ан ө німді ө ткізуді қ амтамасыз етеді;

• экспортқ а салынғ ан субсидиялар тұ рғ ындарғ а арналғ ан салық болып табылады жә не олар ішкі бағ аның жоғ арылауына алып келеді, сондық тан оларды жою керек.

Абсолютті артық шылық тар теориясы — елдер олар ө ндіретін тауарларды (оларды ө ндірудегі абсолютті артық шылық тары бар) аз шығ ынмен экспорттайды жә не басқ а елдермен ө ндірілетін тауарларды (оларды ө ндірудегі абсолютті артық шылық тары олардың сауда ә ріптестерінде болса) аз шығ ынмен импорттайды.

А.Смиттің теор/нан ө ндіріс факт/ры ел ішінде абсол.мобильділікке ие екендігін білдік, яғ ни олар ең кө п абсол. арт/қ а ие болатын аймақ қ а кө шеді. Алайда бір кү ні бұ л қ озғ алыс нә т/де бір аймақ тың басқ а айм/мен салыстырғ анда абсол.арт/ғ ы жойылып, факторлардан тү сетін табыс тең еледі. Бұ л кезде сауда да жойылатын еді. Алайда, Д.Рикардо абсол.арт/р теор/н дамытып, тауар ө ндірісінде абсол.арт/р болмаса да, сауда екі елге де тиімді болатындығ ын кө рсетті.

Абсол.арт/р теор/ғ ы жорамалдарды пайдаланып, салыстырмалы арт/р теор/ы балама бағ а тү сінігін пайдаланады. Ол ішкі нарық тағ ы екі тауар бірлігінің бағ аларын қ арапайым салыстырады.

Балама бағ а — басқ а тауар бірлігін ө ндіруге қ ажетті уақ ыт арқ ылы ө рнектелген бір тауар бірлігін ө ндіруге қ ажетті уақ ыт.

Салыстырмалы арт/р теор/сы — егер елдер басқ а елдермен салыстырғ анда аз шығ ын кететін тауарларды ө ндіруге маманданса, ө ндіріс бір елде басқ асына қ арағ анда абсолютті тиімді болса да, бұ л сауда екі мемлекетке де тиімді болады.

Жалпы салыстырмалы артық шылық тар теориясы кез келген елдер санына жә не кез келген тауар мө лшеріне де сә йкес келеді. Салыстырмалы шығ ындар тек қ ана тауарды ө ндіруге жұ мсалғ ан ең бек мө лшерімен есептелмейді, ол сонымен қ атар басқ а тауардың мө лшерімен де есептеледі.

Рикардо атап кө рсеткендей, елдің ешбір ө ндірісте абсолютті артық шылығ ы болмаса да, саудаекіжақ ү шін де тиімді. Тіптісаудаболмағ ан жағ дайда да, екі ел арасындағ ы бағ а қ атынасындағ ы сә л айырмашылық тың ө зі ә рбір ел ү шін салыстырмалы артық шылық қ а қ ол жеткізеді (егер саудалық қ арым-қ атынастардың орнық қ анын есепке алсақ), яғ ни басқ а тауарларғ а қ арағ анда, ө ндірісі анағ ұ рлым тиімді тауарө ндіріліп, тапосы тауарбасқ асынаайырбасталынып, экспортқ ашығ арылуытиіс.

Сонымен, Рикардо «С алыстырмалы артық шылық теориясын» ашты: ол бойынша, «ә рбір елдің белгілі бір тауарды шығ аруда салыстырмалы артық шылығ ы болады жә не оны сауда кезінде басқ а тауарларғ а айырбастау тиімді. Екі тауар ө ндіруден абсолютті шығ ындар дең гейі жоғ ары елдер де тауар айырбасынан пайда ала алады».

Хекшер-Олиннің ө ндіріс факторларының арақ атынасы теориясы. Стандартты модельдің негізгі белгілері. Ә рбір сауда жасаушы елдің толымсыз мамандану ұ станымы

Бү кіл халық аралық сауда дамуының шикізат қ оры ә леуетінің айырмашылық тарын байланыстыратын теория халық аралық экономиканың басты теориясының бірі болып табылады. Оны шведтің екі экономисі қ ұ растырды: Эли Хекшер - экономика тарихындағ ы атақ ты швед маманы. Ол 1919 жылы ө зінің қ ысқ аша қ ұ растырғ ан тақ ырыбын жариялады жә не 1977 жылы Хекшердің оқ ушысы Бертиль Олин осы теорияны жалғ астырып, ө ң деп, Нобель сыйлығ ына иеболды. Сондық тан бұ л теорияны «Хекшер-Олин теориясы» деп атайды. Бұ л теорияның басқ аша атауы - «факторлық пропорция теориясы» жә не ол бө лшектер аралық байланысты ұ сынады, яғ ни ә р елдің шикізат ә леуетіндегі фактор, қ айсы бір ө неркә сіпте шығ атын ө німдерге бө лшектеп қ олданылады Хекшер—Олиннің ө ндіріс факторларының ө зара ара-қ атынас теориясы салыстырмалы артық ө ндіріс факторларының иелері саудадан ұ тысқ а ие болып, ал салыстырмалы жеткіліксіз ө ндіріс факторларының иелері ұ тылатынын кө рсеткен. Осыдан мынадай қ орытынды шығ аруғ а болады: алғ ашқ ылары еркін сауда ү шін, ал екіншілері оғ ан қ арсы шығ ады. Алайда, Хекшер—Олин—Самуэльсонның ө ндіріс факторларына бағ аларды тең естіру теориясы сауда-саттық нә тижесінде тауарлардың салыстырмалы бағ аларын тең естіру ө ндіріс факторларының салыстырмалы бағ аларын тең естіруге ә келетінін кө рсетті. Стандартная модель, также как и классические теории международной торговли, исходит из того, что мировая экономика представлена двумя странами, в каждой из которых производятся два товара: Х и Y. Кроме того, в стандартной модели используются следующие допущения: покупатели в процессе потребления стремятся обеспечить максимум эффекта (графически это изображается с помощью кривых безразличия), а производители стремятся извлечь максимум прибыли; на внутреннем и мировом рынках существует совершенная конкуренция, в условиях которой равновесная цена устанавливается на уровне, соответствующем предельным издержкам производства.

Рассмотрим на конкретном примере, при каких условиях обеспечивается состояние равновесия в национальной экономике.

.

На рис. 34.1 график показывает то количество товаров Х и Y, которое может быть произведено при данном количестве ресурсов. Точки выше кривой (такие, как точка В) - это тот объем производства, который невозможно достичь при существующих технологиях. Точка ниже кривой (такие, как точка С) показывает тот объем производства, когда ресурсы в данной стране используются неэффективно. Сама же кривая отражает максимальный объем выпуска товаров в данной стране. Каждая точка кривой (Е, Е1 и т.д.) показывает возможное сочетание производства товаров (ассортимент), при котором достигается этот максимальный уровень производства, а фактический объем производства устанавливается производителями и потребителями (подробнее о кривой производственных возможностей - см. 1.3).

Добавим к графику на рис. 34.2 вектор относительных цен. отражающий отношение цены товара Х(Рх) к цене товара Y(Рy).

Если, например, при неизменном Рy начинает расти Рx, то это означает такое изменение угла оси вектора Pх/Рy, при котором он будет касаться кривой производственных возможностей уже не в точке Е, а в точке Е1 что будет означать увеличение производства товара Х и сокращение производства товара Y. (Этот сдвиг в ассортименте производимой продукции отображен на рис. 34.2 пунктирными линиями).

 

Теперь добавим к графику множество кривых безразличия (о них подробнее - см. 9.2), тогда график будет выглядеть следующим образом (рис. 34.3).

Кривая безразличия отражает предпочтения покупателей по товарам. Объем потребления в экономике будет задан точкой касания одной из кривых безразличия вектора цен (это точка D на рис. 34.3). Объем производства был задан ранее точкой Е. Тогда страна будет экспортировать излишнее для нее количество товара X (оно равно X1, - Х2) и импортировать недостающее ей количество товара Y(оно равно Y2-Y1,).

В соответствии с теорией Хекшера-Олина, дополненной Самуэльсоном, в экспортное производство будет происходить перелив экономических ресурсов (факторов производства), что приведет к повышению цен на экспортируемые товары относительно остальных. Тогда вектор цен Рх/ру возрастет и коснется кривой производственных возможностей в точке Е1, т.е. сместится в пользу товара Х (до Х3). Точка касания кривой безразличия нового вектора цен (точка D1,) переместится вверх вправо, что означает увеличение объема потребления, правда, в изменившемся ассортименте за счет роста импорта (рис. 34.4).

 

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.