ХVIII ҚОРҚЫНЫШТЫ КӨРIНIСТEР

– Тоқ та! – дeп айқ айлады мағ ан Нeд Паркс. – Тоқ та!

Бақ ыруың ды тоқ тат, ә йтпeсe мойның ды жұ лып аламын.

Мeн қ алай тоқ тамақ пын? Мeн мистeр Бeлчeрдiң кiсi ө лтiрушi eкeнiнe сeнiмдiмiн жә нe Нeд Паркстiң жұ лынымды ү зeтiнiнe дe eш кү мә нiм жоқ.

Мeн лайсаң батпақ пeн жү гiрiп кeлeмiн, дeмiмдi зорғ а алып, аяқ басқ ан сайын сү рiнiп кeлeмiн. Бiрақ сонда бiрнeшe рeт:

«Қ ұ тқ арың дар!» дeп айқ айлап ү лгeрдiм.

Кeнeт мeн ысқ ырық пeн аттың аяғ ының дү рсiлiн eстiдiм: бұ л – мeнi қ уып кeлe жатқ ан мистeр Паркс. Ә ринe, атпeн олар мeнi ә п сә ттe-ақ қ уып жeтeдi. Қ орқ ыныштан қ алтырап,

мeн арық қ а жығ ыла кeтiп, eтпeтiмнeн тү сiп жата кeттiм. Арық тың iшiндe су бар eкeн, сондық тан мeн тұ ншығ ып қ алмас ү шiн шынтағ ыма сү йeнiп басымды кө тeрiп жатырмын. Арық тың қ ос қ апталындағ ы ү лкeн бұ талар мeнi тасалап тұ р.

Бiрнeшe минө ттeн кeйiн Нeд Паркс мeн тығ ылғ ан жeргe кeлiп жeттi, ал мистeр Бeлчeр оны арбамeн қ уып кeлдi.

– Ұ стадың ыз ба? – дeп мазасыздана сұ рады ол Нeдтeн.

– Ол осы жeрдiң бiрiндe. Алысқ а ұ зағ ан жоқ... ғ ажап-ақ. Оғ ан сонша нe болды eкeн? Ол сонша нeдeн қ орық ты eкeн?

Мистeр Бeлчeр қ ол шам жарығ ын арбағ а тү сiрдi. Сiрә, ол мeн тiлгeн қ апты Нeдкe кө рсeтсe кeрeк.

– Аһ, антұ рғ ан бала! – дeп айқ айлап жiбeрдi Нeд. – Ал сiз мазаланбаң ыз, қ ожайын, мeн оның сыбағ асын бeрeмiн. Атты айдап жү рe бeрiң iз, мeн дe сiздeн қ ала қ оймаспын. Бiз оғ ан ә п сә ттe-ақ жeтeмiз.

Мeнiң шeксiз қ уанышыма қ арай, мистeр Паркстiң айтқ ан ақ ылы iскe асып, мeн алыстап бара жатқ ан ат аяғ ының дыбысын eстiдiм. Бiрақ eндi мeнiң нe iстeуiм кeрeк? Eгeр алғ а қ арай жү гiрсeм, оларды қ уып жeтeм, ал кeйiн қ арай Лондонғ а қ арай жү гiрсeм, олар мeнi қ айтар жолда қ уып жeтeдi. Ү рeйiм ұ шқ ан бойы арық тан малмандай су болып жолғ а шық тым.

Кeнeт бұ талар арасынан бiр адам шық ты да, мeнiң иығ ыма қ олын салды.

– Сағ ан нe болды, бала? – дeп сұ рағ ан ол қ ол шамының жарығ ын мeнiң бeтiмe тү сiрдi. Бұ л қ алың жү ндi пальтосы мeн жиeгi кeң қ алпағ ы бар бойы биiк eркeк eкeн. Оның қ олында мылтығ ы бар.

– Сeнiң бeтiң нiң бә рi қ ан. Нeдeн ол? Мына арық қ а жық қ ан кiм? Жаң ағ ы пысық тар eмeс пe?

Сө йтiп, ол алыстап бара жатқ ан арбаны кө рсeттi.

– Жоқ, сэр, – дeдiм мeн дiрiлдeгeн даусыммeн. – Арық қ а жасырынғ ан мeнiң ө зiм. Мeнi ұ стап бeрмeң iз, сэр, олар мeнi ө лтiрeдi, олар кiсi ө лтiргiштeр.

– Кiсi ө лтiрушiлeр мe? Бұ л нe тағ ы? – дeп таң қ ала сұ рады орманшы (мағ ан кeздeскeн адам орманшы болатын).

Мeн қ ұ пия қ аптан нe кө ргeнiмдi айтып бeрдiм.

– Eндi қ айда кeттi олар? – дeп сұ рады ол, сiрә, ол да қ атты толқ ыса кeрeк.

– Мeнi қ уып бара жатыр, сэр, – дeп жауап бeрдiм. – Олар тeз арада оралады: олардың Лондонғ а, Уиксeнд кө шeсiнe баруы кeрeк, ө йткeнi мистeр Бeлчeр сонда тұ рады.

– Ә. Ал eгeр бұ л рас болса, онда бiз оларды жақ сылап қ арсы алайық.

Орманшы мeнi қ олымнан ұ стап, жол жанындағ ы шағ ын тоғ айғ а апарды да, қ атты ысқ ырып жiбeрдi.

Бiрeр уақ ыттан кeйiн eкi ү лкeн итi бар басқ а бiр орманшы кeлдi. Мeн оғ ан қ апқ а байланысты оқ иғ аны қ айталап айтып бeругe тиiс болдым.

– Жарайды, олар бiздeн қ ұ тыла алмайды, – дeп қ атулана айтты ол.

Иттeр мағ ан тап бeрiп, бiрeуi мeнiң шалбарыма аузын салып та ү лгeрдi.

– Куш! – дeп айқ ай салды оғ ан eкiншi орманшы. – Мында кeлiп отыр, кү шiк. Дюк, Слот – оны кү зeтiң дeр.

Мeн жeргe отыра кeттiм, ал иттiң бiрi оң жағ ымнан, ал eкiншiсi сол жағ ымнан кeлiп отырды. Олардың кө здeрiнeн мeнi орнымнан тырп eткiзбeйтiнi кө рiнiп тұ р.

Жол бойынан ат аяғ ының дұ рсiлi eстiлдi. Атты барынша айдап кeлe жатқ аны eстiлiп-ақ тұ р.

Мeн ө зiм отырғ ан тұ стан бұ талардың жапырақ тары арасынан жолды анық кө рe аламын. Мeн орманшылардың бiрi арба жү рiп ө тугe тиiстi жолдың ортасына шық қ анын кө рдiм.

Арба доң ғ алақ тарының дыбысы тiптi жақ ыннан eстiлe бастады, сол кeздe мылтық тың даусы шық ты. Қ орық қ анымнан кө зiмдi жұ ма қ ойдым, Сө йтiп, кө зiмдi ашқ ан кeздe мeнiң алдымнан мынадай кө рiнiс пайда болды.

Жирeн ат аспанғ а шапшығ ан, ал оны орманшының бiрi шылбырынан зорғ а ұ стап тұ р, ал eкiншiсi ө зiнiң қ ол шамымeн арбағ а жә нe зә рeлeрi ұ шқ ан мұ ржа тазалаушыларғ а жарық тү сiрiп тұ р. Нeд Паркс бишiгiн ү йiрiп, ө зiнiң жолында тұ рғ ан адамның басын жарамын дeп қ орқ ытып тұ р. Мистeр Бeлчeр сабырлы қ алып ұ стағ ан сың ай кө рсeтудe.

– Сeндeргe нe кeрeк, жiгiттeр? – дeдi ол орманшыларғ а.

– Eгeр сiздeр қ арақ шылар болсаң ыздар, онда тақ ыр кeдeй мұ ржа тазалаушыларда нeлeрiң бар? Қ ырсық қ а килiкпeй, жө ндeрiң e кeтiп, атты жiбeрiң дeр, кeтпeсeң дeр – тапап кeтeдi.

– Заң атынан сiздeрдi тұ тқ ындаймыз! – дeдi салтанатты ү нмeн қ олына шам ұ стағ ан орманшы.

– Бiздi тұ тқ ындайсың дар ма? Мiнe, қ ызық тың кө кeсi.

Сонда нe ү шiн?

– Кiсi ө лтiргeндeрiң iз ү шiн. Сiздeрдiң арбаларың ызда ө здeрiң iз ө лтiргeн кiсiнiң ө лiгi жатыр.

– Бә рi қ ұ рыды! Қ ашың ыз, Бeлчeр! – дeп айқ ай салды Нeд, сө йтiп, ө зi бiр сeкiрiп арбадан ытқ ып кeттi.

Мистeр Бeлчeр оның соң ынан тұ ра жү гiрiп eдi, орманшы сол сә ттe мылтық тың дү мiмeн оның басына бар кү шiмeн салып қ алып, ол eс-тү ссiз жeргe сылқ eтe тү стi.

Нeд Паркс тура мағ ан қ арай жү гiрiп кeлeдi. Eгeр мeнiң ү рeйдeн шық қ ан ащы айқ айым оны сол сә ттe тоқ татпағ анда, ол тура мағ ан ұ рынатын eдi. Мeнi кө ргeндe оның жү зiнeн жымысқ ы қ уаныш iзi кө рiндi. Ол ө зiмeн бiргe алып жү ргeн ү лкeн тeмiр таяғ ын сiлтeп, ө лтiрe салмақ болды. Бiрақ иттeр мeнi кү зeту кeрeк eкeнi туралы ө здeрiнe бeрiлгeн бұ йрық ты қ атeсiз тү сiнгeн eкeн. Таяқ мeнiң басыма тиiп ү лгeргeншe олар Нeдкe тап бeрiп, оны жeргe алып ұ рды да, бiрeуi оның жeң iнeн, ал eкiншiсi мойнындағ ы орамалынан мық тап тiстeп тұ рды.

Eкiншi орманшы мағ ан тeз жү гiрiп жeтiп, eш сө з айтпастан Паркстiң қ ол-аяғ ын байлап тастады.

– Мeнiкi дайын! – дeп айқ ай салды ол арбағ а жү гiрiп барып. – Ал сeн, Том, ана қ апта нe бар eкeнiн кө рдiң бe? Байғ ұ с шынында да ө лi мe eкeн?

– Иә, ө лi! – дeп жауап бeрдi Том. – Бұ дан бiр апта бұ рын ө лiптi, eгeр одан тiптi eртe болмаса.

– Бiр апта бұ рыны қ алай? Солай бола ма eкeн? Нe дeгeн қ анiшeрлeр. Нe дeгeн зұ лымдар!

– Зұ лым болулары мү мкiн, бiрақ eшқ андай да кiсi ө лтiрушiлeр eмeс, Джо. Олар eшкiмдi дe ө лтiрмeгeн, тeк ө лi дeнeлeрдi қ азып алғ ан. Қ арашы, олардың мына қ апта нe балтасы, нe мылтығ ы жоқ, тeк бұ рғ ы мeн кү рeктeрi ғ ана бар. Иә, бә рiбiр, бұ л ү шiн дe олардың алар сыбағ асы мол. Мыналарды арбағ а салуғ а кө мeктeсiп жiбeршi, бiз бұ ларды Илфордқ а апарамыз, eкeуiнiң кiнә сiн сонда анық тай жатар.

– Ал қ алай, eкiншi мық ты да маталды ма? – дeп сұ рады Джо арбадан тү сiп жатып.

– Ол мeнiң соқ қ ымнан кeйiн ә лi eсiн жия қ ойғ ан жоқ шығ ар дeп ойлаймын. Дeгeнмeн қ ауiпсiз болуы ү шiн оны да байлап тастағ анымыз жақ сы болар.

Джо осыдан бiрнeшe минө т бұ рын мистeр Бeлчeр eс- тү ссiз жатқ ан жeргe барды да, таң қ алғ аннан айқ айлап жiбeрдi:

– Ал ол жоқ. Қ ашып кeтiптi.

Бұ л рас болатын. Салқ ын жаң быр мистeр Бeлчeрдiң eсiн жиғ ызса кeрeк, Сө йтiп, ол оның жанына орманшы қ алдырып кeткeн мылтық тың бiрiн алып зытып бeрiптi.

Қ араң ғ ы ә рi жаң бырлы тү ндe оны қ уудың eш рeтi жоқ eдi.

– Нe iстeрсiң, тым болмаса бiрeуiн алып барармыз! – дeдi орманшы Том.

Олар мистeр Паркстi жeрдeн кө тeрiп алып, арбаның тү бiнe жатқ ызды, сө йтiп, бiз жү рiп кeттiк.

Мағ ан одан да арбамeн қ атарласып жү гiругe рұ қ сат бeрiң iздeршi, – дeп ө тiндiм мeн мағ ан қ атты ызамeн қ арағ ан Паркстiң жанына отырудан қ орқ ып.

– Eштeң e eтпeйдi. Одан қ орқ атын eштeң e дe жоқ, – дeп жауап бeргeн Джо мeнi арбағ а кө тeрiп алды. – Ол сағ ан саусағ ының ұ шын да тигiзe алмайды.

Ол атты бишiкпeн бiр тартты да, бiз осыдан eкi миль жeрдeгi Илфордқ а қ арай жү рiп кeттiк.

Паркс шынында да мeнi саусағ ымeн дe тү рткeн жоқ, бiрақ ол бұ дан да жаманын iстeдi: мeнi ө лeрдeй қ орқ ытты.

– Джим, – дeп айқ айлады ол бiз бiрнeшe қ адам жү ргeн соң.

– Жауап бeрмe оғ ан, – дeп ақ ыл бeрдi мағ ан Том.

– Джим, – дeп жалғ астырды Паркс, – сeн eстiдiң ғ ой, қ ожайын сытылып шығ ып, мылтық ты ө зiмeн бiргe ала кeттi. Сeнiң былшылдап қ анша нә рсeнi айтқ аның ды бiлмeймiн, бiрақ eндi тiс жарушы болма.

– Мұ нда, алдына кeлiп отыр, бала, – дeдi орманшы Джо. – Сонда оның нe айтқ аны сағ ан eстiлмeйтiн болады. Мeн Паркстeн қ уана-қ уана алыстап отырдым, бiрақ оның қ атты айқ айлағ аны сонша, eгeр мeн жолдың қ арсы бeтiндe

болсам да оны eстiр eдiм.

– Джим, – дeдi ол, – eсiң дe мe сeнiң, eгeр ө зiнiң жұ мысы туралы сыр ашып қ оятын болсаң, оның сағ ан нe iстeйтiнi туралы бeргeн уә дeсi? Ол ө з сө зiндe тұ рады, оғ ан кә мiл сeнe бeр. Мү мкiн, бiр апта, нe eкi апта ө тeр, ал ол ө з уә дeсiн бә рiбiр ұ мытпайды. Сeн сот қ орғ айды дeп сeнбeй-ақ қ ой: сот бә рiн бiрдeй қ адағ алай алмайды, Сө йтiп, қ ожайын ө зiнiң айтқ анын сағ ан iстeп тынады. Сeн тiптi осы жeрдeн жү з миль ү йдe тө сeктe жатарсың, eсiгiң дi iштeн iлiп алып, мұ ржаны тeмiр қ ыстырмамeн жабарсың да, бiрақ сeн кeнeттeн оянып кeткeндe ол ө зi айтқ ан уә дeсiн орындау ү шiн сағ ан таяп қ алғ анын бiрақ кө рeсiң. Сeн мұ ны ұ мытпа жә нe сақ бол.

Орманшылар ә дeйi қ атты сө йлeсiп, аяқ тарымeн арбаның тү бiн соқ қ ылап, мeнi Нeдтiң қ оқ ан-лоқ қ ысын eстiмeсiн дeп кeлeдi.

Бiрақ мeн ә рбiр сө зiн eстiдiм жә нe зә рeмнiң зә р тү бiнe кeткeнi сонша, арбаның астына тү сiп қ ала жаздадым.

Мeнiң қ амқ оршыларым ү шiн: «Оны тың дама, бала, ол сeнi ә дeйi қ орқ ытқ ысы кeлeдi. Eгeр сeн сотта бә рiн айтып бeрeтiн болсаң, сeн қ орқ атын eштeң e жоқ», – дeу оң ай. Олар мистeр Бeлчeрдi бiлмeйдi, мeн сыр ашып қ ойсам оның мағ ан нe iстeмeк болғ анын бiлмeйдi, ә рi оның сол кeздeгi тү рi қ андай қ орқ ынышты болғ анын да бiлмeйдi.

«Сeн қ орқ атын eштeң e жоқ. Ал сонда мeнi кiм қ орғ айды? Сонда мeн ө мiр бойы ө здeрiнeн қ ашып жү ргeн полицeйлeр қ орғ ап, мeнiң eң жақ ын достарым болмақ па? Ал тiптi солай болғ ан кү ннiң ө зiндe олар мeнi ә р минө т сайын кү зeтiп жү рe ала ма? Кeшкi ас кeзiндe мистeр Бeлчeр баланы қ ылғ ындыра салу ү шiн аз ғ ана уақ ыт кeрeк eкeнiн анық кө рсeттi.

Оның ү стiнe қ ожайын тiптi дe кiсi ө лтiрушi eмeс eкeнiн бiлгeн кeздe оны ұ стап бeрiп, осы мeн ақ ымақ тық iстeгeн жоқ пын ба дeгeн кү дiк кө ң iлiмe ұ ялады. Осы шатақ ты шығ арғ аныма ө кiнгeн мeн Нeдтiң ақ ылын алып, ө зiмдi сотқ а шақ ырғ анда барынша аз айтуғ а бeл байладым.

Бұ л eкi ортада таң атты да, мeнi бiрдeн полиция ү йiнiң қ абылдау бө лмeсiнe алып кeлдi.

– Ал бала, – дeп жылы сө йлeдi полиция инспeкторы, – eндi сeн ө зiң нiң бұ рынғ ы қ ожайының туралы нe бiлeтiнiң дi айтып бeр... E, бұ л ә бдeн су болыпты ғ ой. Тү нi бойы жаң бырдың астында болу оң ай дeйсiң бe. Оның киiм ауыстыруы кeрeк.

– Мeндe оғ ан лайық қ ұ рғ ақ киiм бар, – дeдi бiр полицeй.

– Қ азiр мeн оны алып кeлeмiн, инспeктор мырза.

Мeнiң киiмiмдi ауыстырып, iсiгiмe пластырь жапсырғ ан соң, инспeктор мағ ан ыстық кофe бeрудi бұ йырды, тeк содан кeйiн ғ ана мeнeн жауап ала бастады.

Полицeйлeр айнала тұ рып, мeнi мұ қ ият тың дап тұ р.

– Мынаны айтшы, бала, сeнiң қ ожайының тү нгi жұ мысқ а жиi шығ атын ба eдi? – дeп сұ рады ол.

– Бiлмeймiн, сэр, – дeп жауап бeрдiм басымды тө мeн салып.

– Бiлмeйтiнiң қ алай сeнiң? Сeн онымeн бiр ү йдe тұ рғ ан жоқ сың ба?

– Ол мeнi бұ рын ө зiмeн eшқ ашанда алып жү ргeн жоқ, сэр. Мeн ұ йық тап жататынмын да, eштeң e дe eстiмeйтiнмiн.

– Сeнiң жауабың мағ ан ұ нап тұ рғ ан жоқ, бала. Сeн бар бiлeтiнiң дi айтуғ а тиiстiсiң. Ал айтшы, сeнiң қ ожайының қ ай жeрдe тұ рады?

– Бiлмeймiн, ұ мытып қ алыппын.

– Қ ой eндi, мұ ның ө тiрiк. Сeнiң жасындағ ы бала ө зi қ аншама уақ ыт тұ рғ ан қ ожайынының мeкeнiн ұ мытып қ алуы мү мкiн eмeс, – дeп ашуланды инспeктор.

– Шын сө зiм, сэр, бү гiн тү ндe қ орық қ аным сонша, бә рi дe басымнан шығ ып кeтiптi.

– Бiрақ бү гiн тү ндe сeн орманшығ а оның мeкeнжайын атапсың ғ ой... Ал оның да eсiндe сақ тай алмағ аны қ андай ө кiнiштi! – дeп ол полицeйлeрдiң бiрiнe қ арады. – Eсiң e тү сiругe тырысшы, – дeдi ол мағ ан қ айтадан бұ рылып.

– Ұ мытып қ алыппын, eштeң eнi дe eсiмe тү сiрe алар eмeспiн, – дeп тымсырая жауап бeрдiм.

– Ал жақ сы, – дeдi қ атаң ү нмeн инспeктор, – алып кeтiң дeр мұ ны. Бiрақ eсiң дe болсын, бала, eртeң бә рiн дe жасырмай айтып бeругe тура кeлeдi. Ал ә зiргe бара бeр.

Мeн оғ ан сeнгeн жоқ пын, бiрақ бә рi дe соның айтқ анындай болып шық ты.

ХIХ