Еңбек гигиенасындағы дәрігер жұмысының нормалары және әдістері

Ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер, ө неркә сіпте жә не ауыл шаруашылығ ында профилактикалық жұ мысты ұ йымдастырушы болып, ө зінің жұ мысын басты міндетке – кә сіби ауруларды ескертуге жә не жалпы ауруғ а шалдығ у дең гейін тө мендетуге бағ ындыруғ а тиіс. Осы міндетті шешу ү шін оның ә кімшілік-қ оғ амдық жұ мыспен байланысты біліктілігі мен ептіліктерінің жеткілікті дең гейі болуғ а тиіс. Оның іс-ә рекеті қ ызметтік міндеттермен анық талады жә не сауық тыру шараларын жасап шығ ару жә не іске асыру осыларғ а байланысты болып келетін лауазымды тұ лғ алардың шең берімен тығ ыз байланыста жү зеге асырылады. Айтарлық тай шамада оның жұ мысының тиімділігі жұ мыстың тү рлерін, ә дістерін жә не тактикалық тә сілдерін ақ ылғ а сыйымды жә не біліктілікпен таң дап алуына байланысты болып келеді.

Табысты жұ мыс істеуі ү шін ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер ө з қ ызметінің негізгі деонтологиялық қ ағ идаларын анық тү сінуге, терең кә сіби білімге ие болуғ а, нақ тылы мә селелерді шешкен кездегі епті жә не икемді тактикамен: бақ ылауындағ ы нысандардың басшыларымен, саяси, кең ес, кә сіподақ ұ йымдарымен жә не жекелеген адамдармен, оның ішінде қ ызметтес ә ріптестерімен іскерлік қ арым-қ атынастарды орната жә не ұ стап тұ ра білумен ү йлестіре отырып, ең бек гигиенасы жө ніндегі заң дардың орындалуына бақ ылау жасаудан тұ ратын жұ мысында міндетті тү рде басты стратегияны ұ станып отыруғ а тиіс.

Ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер қ оғ ам алдындағ ы ең бекшілердің денсаулығ ын қ орғ ау ү шін ө зінің кә сіптік, моральдық, азаматтық, ал тиісті жағ даяттар орын алғ ан кезде қ ылмыстық да жауапкершілігінің шамасын анық тү сінуге міндетті.

Дә рігерлердің жү ріс-тұ рысының, қ ылығ ының моральдық -этикалық нормалары саналылық ты, белсенді ө мірлік позицияны, ізгілікті, алып отырғ ан қ ызметіне кә сіптік сә йкестікті кө здейді. Бұ л нормалар қ азіргі заң дарғ а арқ а сү йейді, бұ л олардың мү лтіксіз орындалуына кепілдік береді.

Ең бек гигиенасы жө ніндегі мемлекеттік санитарлық қ адағ алаудың негізгі міндеті ө неркә сіп кә сіпорындарын, ауылшаруашылық нысандарын жә не адамдардың ө ндірістік іс-ә рекетінің басқ а да нысандарын жобалау, тұ рғ ызу, пайдалану кезінде санитарлық заң дардың орындалуына бақ ылау жасау, сондай-ақ кә сіби аурулардың жә не уланулардың профилактикасы ү шін қ ажетті жә не ең бекке қ абілеттілікті уақ ытша жоғ алта отырып ауруғ а шалдығ уды одан ә рі тө мендетуге бағ ытталғ ан, сыртқ ы ортаның хал-кү йіне де қ атысты, ең бек режиміне жә не ең бекте кү ш тү суге де қ атысты, ең бектің ең қ олайлы жағ дайларын қ амтамасыз етуге бақ ылау жасау болып табылады.

Ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер ө зінің жұ мысын республикалық денсаулық сақ таудың негізгі қ ағ идаларына сү йене отырып қ ұ руғ а тиіс. Бұ л қ ағ идалар: мемлекеттік сипат, профилактикалық бағ ытталғ андық, жоспарлылық, ғ ылымилық, жұ мыстағ ы сабақ тастық болып табылады.

Санитарлық қ ызметтің мемлекеттік сипаты заң мен анық талғ ан жә не мемлекеттік санитарлық қ адағ алаудың мә нісінен келіп шығ ады. Санитарлық қ ызмет мекемелері ө здері бақ ылап отырғ ан нысандардан тә уелсіз болып табылады.

Біздің елімізде мемлекеттік санитарлық қ адағ алауды санитарлық қ ызмет іске асырып отырады, бұ л қ ызметтің негізін аумақ тық санитарлық -эпидемиологиялық станциялар қ ұ райды.

Санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің жұ мысын ұ йымдастыру, оның мазмұ ны жә не тү рлері Қ Р Министрлер Кабинетінің қ аулысымен бекітілген, «Қ Р-дағ ы мемлекеттік санитарлық қ адағ алау туралы ережемен» анық талады.

Денсаулық сақ тау министрлігінің бұ йрығ ына сә йкес, санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің қ ұ рылымы Денсаулық сақ тау министрлігінде Бас санитарлық -эпидемиологиялық басқ арма кө рсетілген; республикалық санитарлық -эпидемиологиялық станциялармен, ал облыстарда, қ алалар мен аудандарда – облыстық, қ алалық жә не аудандық санитарлық -эпидемиологиялық станциялармен кө рсетілген. Санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметті тиісінше Қ Р Бас мемлекеттік санитарлық дә рігері, облыстардың, қ алалар мен аудандардың Бас мемлекеттік санитарлық дә рігерлері басқ арады. Барлық санитарлық -эпидемиологиялық станцияларда санитарлық бө лімдердің қ ұ рамында ең бек гигиенасы бө лімшелері бар. Ауылдық аудандардың санитарлық -эпидемиологиялық станцияларында санитарлық -гигиеналық бө лімнің қ ұ рамында ең бек гигиенасы жө ніндегі санитарлық дә рігерлердің лауазымы ойластырылғ ан.

Санитарлық қ ызметтің ө кілдері кез келген кә сіпорындарғ а еш кедергісіз бару жә не олардың басшыларынан нысанның санитарлық хал-кү йін сипаттайтын барлық қ ажетті мә ліметтерді алу қ ұ қ ығ ын пайдаланады.

Барлық категориялардағ ы санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтегі ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігерлердің саны ө неркә сіпте, ауыл шаруашылығ ында, кө лікте жұ мыспен қ амтылғ ан 14 мың жұ мысшылар мен қ ызметкерлерге 1 қ ызмет орны есебімен; санитарлық дә рігердің кө мекшілерінің саны - 7 мың жұ мысшылар мен қ ызметкерлерге 1 қ ызмет орны есебімен анық талады.

Ең бек гигиенасы бө ліміне қ ызмет кө рсететін зертханалардың (лабораториялардың) штаттары ә р 30 мың жұ мысшылар мен қ ызметкерлерге жоғ ары білімі бар 1 лаборантты жә не 10-15 мың жұ мысшылар мен қ ызметкерлерге орта білімі бар 1 лаборантты қ осады. Ірі санитарлық -эпидемиологиялық станциялар инженерлік кадрлармен жинақ талғ ан.

Ең бек гигиенасы саласындағ ы мемлекеттік санитарлық қ адағ алау жалпы мемлекеттік санитарлық қ адағ алау жү йесінің бір бө лігі болып табылады жә не онысанитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің органдары мен мекемелері халық ты, кә сіподақ активін, Қ ызыл Крест жә не Қ ызыл Жарты ай активін, қ оғ амдық санитарлық инспекторларды, ғ ылыми медициналық жә не техникалық қ оғ амдарды кең інен тарта отырып жү ргізеді.

Мемлекеттік санитарлық қ адағ алау туралы Ережесіне сә йкес, санитарлық -эпидемиологиялық қ ызмет ұ йымдарына жә не мекемелеріне, оның ішінде ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігерлерге де келесі функциялар белгіленген:

1. Б а қ ы л а у ф у н к ц и я л а р ы. Бұ л функция санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің барлық мекемелеріне тә н жә не заң мен берілген қ ұ қ ық тарғ а сә йкес жү зеге асырылады. Алайда бақ ылау кө лемі жә не бақ ылауғ а тү сетін нысандар ә ртү рлі жә не санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің санитарлық -эпидемиологиялық қ ызмет қ ұ рылымындағ ы орнына байланысты болып келеді. Мә селен, аудандық ссанитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің ең бек гигиенасы бө лімшесі ведомстволық бағ ынышты нысандарда – ө неркә сіп жә не ауылшаруашылық кә сіпорындарында, емдеу-проилактика мекемелерінде – Ең бекшілердің халық депутаттары кең есінің атқ арушы комитетінің шешімдерінің, Денсаулық сақ тау министрлігінің жә не ең бек гигиенасы мә селелері жө ніндегі облыстық (қ алалық) денсаулық сақ тау бө лімінің бұ йрық тарының, нұ сқ ауларының негізінде Қ Р заң дарының ережелерінің орындалуына бақ ылау жасауды жү зеге асырады. Жекелей алғ анда, бақ ылауда тұ рғ ан нысандарда ең бек жә не жұ мысшыларғ а тұ рмыстық қ ызмет кө рсету жағ дайларын сауық тыру жө ніндегі санитарлық -гигиеналық шаралардың ө ткізілуіне, сонымен қ атар медициналық қ ызмет кө рсетудің сапасына; нысандарда ө неркә сіптік немесе ауылшаруашылық кә сіпорындарын жобалау, тұ рғ ызу жә не пайдалану кезінде санитарлық заң дардың талаптарының сақ талуына бақ ылау жасауды жү зеге асырады.

Қ ұ рылымдық баспалдақ бойынша жоғ арырақ тұ рғ ан (облыстық, республикалық) санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтердің бақ ылау функциялары аудандық санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтердің қ ызметіне қ адағ алау жасаудан (ведомстволық бағ ынышты санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтерде жұ мыстың жоспарлануына, тиімділігіне, есеп пен есеп берудің хал-кү йіне бақ ылау жасау жә не кадрлық мә селелерді шешу), сонымен қ атар бақ ылауындағ ы ә кімшілік аумақ тағ ы халық шаруашылығ ы тұ рғ ысынан алғ андағ ы ең маң ызды ө неркә сіп нысандарына немесе гигиеналық тұ рғ ыдан алғ анда ең жайлы емес кә сіпорынғ а санитарлық қ адағ алауды жү зеге асырудан тұ рады.

Бақ ылау функциясы ескертуші жә не ағ ымдағ ы санитарлық қ адағ алау тү рінде іске асырылады.

2.Ш ұ ғ ы л (оперативті) р е т т е у ф у н к ц и я с ы. Бұ л функция бақ ылаудағ ы нысандардағ ы гигиеналық жағ дайдың оперативтік ізін бағ уды жә не оқ тын-оқ тын тексеріп отыруды шамалайды. Нысанада дә рігер орындайтын жұ мыстардың барлық тү рлері – жұ мысшылардың жекелеген контингенттерінің ең бегінің сипатын жә не жағ дайларын зерттеу, ауруғ а шалдығ ушылық ты, медициналық қ ызмет кө рсету сапасын жә не т.с. таң дау, талдануғ а тиіс. Кә сіпорындағ ы гигиеналық жағ дайды зерттеудің негізінде дә рігер білікті қ орытынды жасайды жә не санитарлық жағ дайды жақ сарту, ең бек жә не тұ рмыс жағ дайларын сауық тандыру, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау, ауруғ а шалдығ ушылық ты тө мендету бойынша ұ сыныстар, нұ сқ аулар, жоспар-тапсырмалар жасап шығ арады. Осы ұ сыныстар жә не оларды іске асыру мерзімдері кә сіпорын басшылығ ымен келісіледі.

Екінші жағ ынан, дә рігер кә сіпорындардың, мекемелердің, лауазымды тұ лғ алардың санитарлық заң дарды, сауық тыру шараларының жоспарларын, Қ Р Министрлер Кең есінің қ аулыларын, атқ ару комиеттерінің бұ йрық тарын, шешімдерін жә не т.с. орындамау оқ иғ алары туралы денсаулық сақ тау жү йесінің жоғ арырақ тұ рғ ан мекемелеріне жә не жергілікті Халық депутаттары кең естерінің атқ арушы комитеттеріне, саяси ұ йымдарғ а хабарлап отыруғ а; ұ йымдардың осы мә селелер бойынша шешімдерінің жобаларын дайындауғ а жә не қ ажет болғ ан кезде санкциялар қ олдануғ а тиіс.

3. Ұ й ы м д ы қ ф у н к ц и я. Ө неркә сіп нысанындағ ы дә рігердің функциялары ең бекті қ орғ ау жә не ең бек гигиенасы мә селелерін бақ ылаудан жә не шұ ғ ыл тү рде реттеп отырудан ғ ана тұ рмайды, ең бек гигиенасы бө лімшесінің дә рігері кә сіпорын басшылығ ына ө здеріне ұ сынылғ ан нұ сқ ауларды жү зеге асыруларына кө мек кө рсету бойынша кө п жұ мыс жү ргізуге тиіс. Қ ажет болғ ан кезде дә рігер ұ йымдарғ а, тиісті министрлікке немесе ведомствоғ а, сол бағ ыттағ ы Ғ ЗИ-на жә не жобалау ұ йымдарына жү гіне алады. Дә рігер кә сіпорынды ә леуметтік-экономикалық дамыту жоспарының «Ең бек жағ дайлары» тарауын қ ұ растыруғ а кө мек кө рсетуге, жұ ртшылық ты ең бек жағ дайларының сауығ уына жә рдем беруге жұ мылдыруғ а белсене қ атысып отыруғ а тиіс.

4. Н а с и х а т т а у ф у н к ц и я с ы. Санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің жұ мысын ұ йымдастыру жө ніндегі басқ арушы қ ұ жаттармен, сондай-ақ Қ Р Министрлер Кабинетінің қ аулысымен санитарлық қ ызмет мекемелерінің салауатты ө мір салтын насихаттауды жү зеге асыру, жұ мысшыларды гигиеналық оқ ытуды, халық ты санитарлық тә рбиелеуді жү ргізу міндеті қ арастырылғ ан. Бұ л жерде барлық амал-тә сілдерді, қ ұ ралдарды, оның ішінде бұ қ аралық ақ парат қ ұ ралдарын да пайдалану қ ажет.

Жалпы алғ анла біздің халық шаруашылығ ымыз секілді, денсаулық сақ тау жоспарлы болып табылады. Санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің жұ мысын жоспарлау бақ ыланып отырғ ан аумақ тағ ы санитарлық -гигиеналық жағ дайды, жұ мысшылар мен қ ызметкерлердің ауруғ а шалдығ уы туралы мә ліметтерді білуге, ауданның ө неркә сіптік тұ рғ ыдан дамуының келешектерін, халық ты емдеуге, оғ ан кә сіптік кө мек кө рсетуге жә не санитарлық -гигиеналық қ ызмет кө рсетуге деген қ ажеттілікті білуге негізделеді. Жоспарлау ауданның денсаулық сақ тау жө ніндегі бюджетімен жә не кә сіпорындардың қ аражаттарымен тығ ыз байланысты.

Санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметте жоспарлаудың негізін, ә кімшілік аумағ ындағ ы санитарлық -сауық тыру жә не эпидемияғ а қ арсы шаралардың кешенді жоспарын қ ұ райды. Ол ө зіне ең бек гигиенасы саласындағ ы ұ йымдық шараларды, ағ ымдағ ы жә не ескертуші санитарлық қ адағ алау мә селелерін қ осады. Кешенді жоспардың жекелеген мә селелерін аудандық маслихаттың тұ рақ ты депутаттық комиссияларының: шумен кү рес жө ніндегі, қ ұ рылыс, ө неркә сіп жә не кө лік, байланыс жө ніндегі комиссиялардың жұ мысына, халық тық бақ ылаудың жұ мыс жоспарына жә не т.с. қ осып отыру керек.

Кешенді жоспардың негізінде санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің бө лімшесі ағ ымдағ ы – жылдық жә не тоқ сандық жұ мыс жоспарларын, санитарлық -сауық тыру шараларының нысан бойынша жоспарларын, Қ Р Министрлер Кабинетінің қ аулыларын, Денсаулық сақ тау министрлігінің бұ йрық тарын, жергілікті атқ арушы органдарының, денсаулық сақ тау органдарының шешімдерін іске асыру жоспарларын жасап шығ арады. Сонымен қ атар дә рігерге – кү ніне 1 тексеру, кө мекшісіне - 2 - 2, 5 тексеру есебімен жеке айлық жоспар-графиктер де жасалады.

Ө неркә сіп нысандарындағ ы жә не ө зге нысандардағ ы ең бек жағ дайларын жақ сарту жө ніндегі жұ мыс та бірнеше бағ ыттар бойынша жоспарлы тү рде жү ргізіледі.

Ең бек жағ дайларын сауық тандыру жө ніндегі, арнайы капитал салымдарын қ ажет ететін аса маң ызды шараларды кә сіпорындар жыл сайын ө ндірістік нысандарды тұ рғ ызуғ а жә не қ айта қ ұ руғ а қ ұ растыратын лауазымдық тізімдеріне енгізеді. Қ ауіпсіздік техникасы жә не жұ мысшылардың ең бек жә не тұ рмыс жағ дайларын жақ сарту жө ніндегі шараларды ә кімшілік пен кә сіподақ ұ йымы арасындағ ы ең бекті қ орғ ау жө ніндегі келісім тү рінде толтырады жә не кә сіпорынның ұ жымдық шартына енгізеді.

Ағ ымдағ ы жоспарлардан ө зге, кә сіпорынның экономикалық жә не ә леуметтік дамуының кешенді жоспарларының тараулары болып табылатын перспективалы (келешекке арналғ ан) жоспарлар да бекітіледі. Ә р кә сіпорында кешенді жоспарларды іске асырудың тә ртібі мен мерзімдері жә не бұ л ү шін қ ажетті қ аржылар белгіленеді.

Халық шаруашылығ ының барлық дең гейлерінде жасалатын, ең бекті қ орғ ау жағ дайларын жә не санитарлық -сауық тандыру шараларын жақ сартудың кешенді жоспарлары елдің экономикалық жә не ә леуметтік даму жоспарларының ажырамастай бө лігі.

Техника мен технологияны ілгерілемелі дамыту, жаң а материалдарды қ олдану міндеттері, тү птеп келгенде, ө ндірістің жаң а салаларын қ ұ ру жө ніндегі міндеттер жобалау жә не енгізу сатыларында оларды біліктілікпен гигиеналық сараптауды жү ргізе білуді, сауық тандыру жә не қ орғ аныс шараларын дер кезінде жасап шығ аруды, жұ мысшылардың ауруғ а шалдық қ ыштық дең гейінің динамикалы ізін бағ уды талап етеді. Бұ л жұ мыста ғ ылыми баптың қ олданыуына жә не сабақ тастық тың болуына алып келеді.

Ең бек гигиенасы жө ніндегі санитарлық дә рігердің жұ мысының жә не іс-ә рекет бағ ыттарының алуан тү рлілігіне қ арамастан, бұ л істе негізгі тарауларды: 1) ескертуші санитарлық қ адағ алауды; 2) ағ ымдағ ы санитарлық қ адағ алауды; 3) санитарлық -ағ артушылық жұ мысты айырып тану қ абылданғ ан.

Алдын ала ескертуші санитарлық қ адағ алау ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігердің іс-ә рекетінің аса маң ызды бө лімі болып табылады, ол профилактикалық жұ мыстың жоғ арғ ы жә не ең тиімді тү рі болып келеді.

Ескертуші санитарлық қ адағ алаудың қ ұ қ ық тық жә не ұ йымдық мә селелері «Кә сіпорындарды жобалауғ а жә не тұ рғ ызуғ а гигиеналық талаптар» тарауында қ арастырылғ ан.

Ескертуші санитарлық қ адағ алау жө ніндегі іс-ә рекеттің мазмұ ны Қ Р Министрлер Кабинетінің қ аулысымен бекітілген «КСРО-дағ ы мемлекеттік санитарлық қ адағ алау туралы ережемен жә не Денсаулық сақ тау министрлігінің «Санитарлық -эпидемиологиялық қ ызмет органдарының жә не мекемелерінің нормативтік-техникалық қ ұ жаттардың жобаларын қ арастыру жә не келісу тә ртібі туралы» бұ йрығ ымен анық талғ ан.

Осы негіз қ алаушы қ ұ жаттарды басшылық қ а ала отырып, ескертуші санитарлық қ адағ алаудың бірқ атар негізгі кезең дерін бө ліп кө рсетуге болады: тұ рғ ызылып жатқ ан жә не қ айта қ ұ растырылып жатқ ан нысандар ү шін жер телімін таң дап алу сатысында (жобалау алдындағ ы жете зерделеулер); жобалау сатысында – жаң адан тұ рғ ызылып жатқ ан жә не қ айта қ ұ растырылып жатқ ан нысандардың жобаларын келісу жә не таң дамалы тү рде қ арастырып шығ у; нысандарды тұ рғ ызу жә не қ айта қ ұ растыру сатысында; нысандарды пайдалануғ а енгізу сатысында.

Ескертуші санитарлық қ адағ алау жұ мыс істеушілердің денсаулығ ына зиянды ә серін тигізуі мү мкін жаң а технологиялық процестердің, жабдық тардың, аспаптардың, қ ұ рал-саймандардың, химиялық заттардың енгізілуіне қ арай жү зеге асырылады. Ескертуші санитарлық қ адағ алау сондай-ақ ә р алуан техникалық қ ұ жаттар (жобалаудың технологиялық нормалары, шикізаттың жаң а тү рлеріне, ө неркә сіп бұ йымдарына, қ ұ рылыс материалдарына жә не т.б. стандарттар мен техникалық шарттар).

Ағ ымдағ ы санитарлық қ адағ алау. Ағ ымдағ ы санитарлық қ адағ алаудың мақ саты ө неркә сіп кә сіпорындарының жә не ауылшаруашылық нысандарының санитарлық ұ сталуына, ең бектің санитарлық -гигиеналық жағ дайларына, аталғ ан кә сіпорындарда жә не нысандарда ең бекті санитарлық қ орғ ау жө ніндегі қ олданыстағ ы санитарлық заң дардың, санитарлық -гигиеналық нормалар мен ережелердің тұ рақ ты сақ талуына ү немі жү йелі бақ ылау жасау болып табылады. Осы жұ мыстың негізіне Денсаулық сақ тау министрінің «Санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің ең бек гигиенасы тарауы бойынша жұ мысы туралы» нұ сқ ау жасалынғ ан.

Жұ мыс істеп тұ рғ ан кә сіпорындарда ағ ымдағ ы санитарлық қ адағ алау тә ртібімен ең бек жағ дайларын жоспарлы сауық тыру жү ргізіліп отырады.Осы мақ сатта бақ ыланып отырғ ан нысандағ ы ең бектің гигиеналық жағ дайларын терең дете зерттеу жү ргізіледі, жұ мысшылардың денсаулық кү йлері жә не оғ ан ө ндірістік ортаның жетекші факторларының ә сері бағ аланады. Аурушаң дық ты бағ алауғ а ерекше назар аударылады. Алынғ ан материалдардың негізінде санитарлық дә рігер завод дә рігерлерінің жә не кә сіподақ ұ йымының қ атысуымен аталғ ан нысанда ең бек жағ дайларын тү бегейлі сауық тандыру ү шін қ ажетті ең маң ызды шараларды белгілейді. Бұ л шаралар олардың маң ыздылығ ына, ең бек сыйымдылығ ына жә не материалдық қ ұ нына байланысты кә сіпорынның, ұ йымның, шаруашылық тың алдағ ы жылғ а ұ жымдық шартына немесе ә леуметтік жә не экономикалық дамуының келешек жоспарына, сондай-ақ салалық жә не аумақ тық бағ дарламаларғ а енгізіледі. Одан арғ ы жерде осы шаралардың іске асырылуын жү йелі қ адағ алау жү ргізіледі, сонымен қ атар нысан ә кімшілігімен бірлесе отырып, олардың тиімділігі зерттеледі.

Кә сіби аурулармен жә не уланулармен жоспарлы кү ресу ү шін ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер осындай аурулардың потенциалды қ ауіптілігімен ерекшеленетін кә сіпорындарды, цехтарды жә не басқ а нысандарды ерекше есепке алады.

Кә сіби ауруларды жә не улануларды дұ рыс жә не толық есепке алудың жә не барлық жағ дайларды дер кезінде тергеудің маң ызы зор, бұ л аурулар мен уланулардың себептерін ашуғ а жә не оперативті профилактикалық шаралар жасап шығ аруғ а мү мкіндік береді.

Ағ ымдағ ы санитарлық қ адағ алау тә ртібімен ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер зиянды ө ндірістерде жұ мыс істейтіндерді алдын ала жә не мерзімді медициналық тексерулерді ұ йымдастыруғ а қ атысады жә не олардың дер кезінде жә не дұ рыс ө ткізілуіне бақ ылау жасауды жү зеге асырады. Санитарлық дә рігер кә сіпорындардағ ы ә йелдер мен жасө спірімдердің ең бек жағ дайларына бақ ылау жасауды жә не ө ндірісте жұ мыс істеп жү рген жасө спірімдерді медициналық тексерудің жү ргізілуіне жә не қ олданыстағ ы заң дардың орындалуына бақ ылау жасауды іске асырады.

Ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігердің міндетіне эпидемиологпен бірлесе отырып жұ мысшылардың арасында жұ қ палы аурулардың пайда болуымен байланысты нысандарды тексеріп қ арау жә не осы ауруларды жою жә не алдын ала ескерту жө нінде қ ажетті шараларды жасап шығ ару кіреді.

Ағ ымдағ ы санитарлық қ адағ алау ө зіне нысандарды маусымдық жағ дайларда жұ мыс істеуге дайындауды, санитарлық -техникалық минимум бойынша сабақ тар ұ йымдастыруды жә не профилактикалық жұ мыстың басқ а да тү рлерін қ осады.

Қ ажет болғ ан кезде ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер тексеруді басқ а салалық мамандармен жә не санитарлық -эпидемиологиялық станцияның зертхана қ ызметкерлерімен бірлесе жү ргізеді, сондай-ақ олармен бұ лардың қ ұ зыреттілігі мә селелері бойынша кең еседі, сонымен қ атар санитарлық тексеруге қ атысуғ а кә сіподақ ұ йымдарын, жоғ арырақ тұ рғ ан шаруашылық ұ йымдарын жә не мекемелерін (ө неркә сіп бірлестіктерін, компанияларды, басқ армаларды) тарта алады.

Санитарлық дә рігер санитарлық тексеруге қ атысуғ а міндетті тү рде шаруашылық ұ йымының нысанының басшысы тағ айындайтын ө кілін, сонымен қ атар зерттеліп отырғ ан нысанның қ ауіпсіздік техникасын жә не ө неркә сіп санитарлық бө лімдер ү шін жауапты тұ лғ аны тартады.

Ағ ымдағ ы санитарлық қ адағ алау жө ніндегі ө зінің жұ мысында, санитарлық дә рігер кә сіпорындардың медициналық -санитарлық бө лімдеріне жә не денсаулық сақ тау пункттеріне арқ а сү йейді.

Медициналық -санитарлық бө лімдер (МСБ) жұ мысшыларының саны 4000 адам жә не одан кө п ірі кә сіпорындарда, жұ мысшыларының саны 2000 адам жә не одан кө п химия, кө мір, мұ най ө ң деу ө неркә сіптерінің кә сіпорындарында ұ йымдастырылады. Ережеге сә йкес, МСБ кә сіпорын жұ мысшыларына жә не қ ызметкерлеріне білікті жә не мамандандырылғ ан емдеу-профилактикалық кө мекті жү зеге асырады, жұ мысқ а тұ рғ ан кездегі алдын ала, мерзімді жә не мақ сатты медициналық тексерулерді, жұ мысшыларды диспансерлеуді жү зеге асырады; санитарлық -сауық тандыру шараларының кешенді жоспарын жасауғ а қ атысады, эпидемияғ а қ арсы жұ мыс жү ргізеді. Медициналық -санитарлық бө лімнің жұ мысшыларғ а жә не қ ызметкерлерге медициналық қ ызмет кө рсетуі цехтық принцип бойынша іске асырылады, дә рігер-терапевт (цехтық дә рігер) 2000 жуық жұ мысшығ а қ ызмет кө рсетеді.

Жұ мысщыларының саны 1000 адам жә не одан кө п болатын ө неркә сіп кә сіпорындарында дә рігерлік денсаулық пункттері, ал жұ мысшыларының саны 1000 дейін болатын кә сіпорындарда – фельдшерлік денсаулық пункттері ұ йымдастырылады.

Ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігерлер жұ мысшыларғ а қ ызмет кө рсететін емдеу-профилактика мекемелерінің іс-ә рекетіне бақ ылауды жү зеге асырады, сондай-ақ оларғ а кең естік жә не ұ йымдық кө мек кө рсетеді.

Санитарлық қ ызметтен ө зге, кә сіпорын ә кімшілігінің ең бек туралы заң дарды сақ тауына, ең бек жағ дайларын жақ сартудың кешенді жоспарларын орындауына, жұ мыс қ ауіпсіздігіне мемлекеттік қ адағ алауды, ө неркә сіп нысандарын жобалау, тұ рғ ызу жә не пайдалануғ а беру кезіндегі бақ ылауды техникалық жә не қ ұ қ ық тық инспекциялар арқ ылы кә сіподақ тар жү ргізеді.

Кә сіподақ комитеттері ең бек заң дарының, қ ауіпсіздік техникасы жә не ө ндірістік санитария жө ніндегі ережелер мен нормалардың сақ талуына, ең бек қ орғ ау жө ніндегі ұ жымдық шартпен жә не келісіммен қ арастырылғ ан, ең бек жағ дайларын қ орғ ау жә не сауық тыру жө ніндегі шаралардың орындалуына жұ мысшы активі, ең бек қ орғ ау жө ніндегі комиссиялар, ең бек қ орғ ау жө ніндегі қ оғ амдық инспекторлар, сақ тандыру делегаттары, кә сіподақ тардың топ ұ йымдастырушылары арқ ылы қ оғ амдық бақ ылауды жү зеге асырады. Кә сіподақ органдарымен тығ ыз қ атынас ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер жұ мысының тиімділігінің артуына ық пал етеді.

Ө неркә сіп кә сіпорындарының ең бек жағ дайларын тұ рақ ты бақ ылауды жү зеге асыруда ү лкен кө мекті санитарлық -эпидемиологиялық қ ызметтің қ ұ рылымдық бө лімшесі болып табылатын ө неркә сіптік-санитарлық зертханалар, сонымен қ атар кә сіпорындарда қ ұ рылатын ведомстволық зертханалар беріп отырады. Осы зертханаларғ а ұ йымдық -ә дістемелік басшылық ты ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер іске асырады, ол зертхана алғ ан мә ліметтерді ү немі талдап отырады жә не оларды ең бек жағ дайларын сауық тандыру жө ніндегі жұ мыста пайдаланады. Соң ғ ы кездері облыстық, қ алалық жә не ірі ауылдық аудандарың негізінде орталық тандырылғ ан мамандандырылғ ан зертханалар қ ұ рылғ ан. Мә селен, бұ лар да ең бек жағ дайларын сауық тандыруда нақ тылы кө мек кө рсетуге қ абілетті токсикологиялық, радиологиялық, зертханалар, зерттеудің физикалық -химиялық ә дістерінің зертханалары, улы химикаттардың қ алдық мө лшерлерін анық тау жө ніндегі, электромагниттік ө рістерді, шуды жә не дірілді, ең бек физиологиясын бақ ылау жө ніндегі зертханалар қ ұ рылғ ан.

Ең бек қ орғ ау жө ніндегі шаралардың арасында жұ мысшылар мен қ ызметкерлерді медициналық тексеру маң ызды орын алып отыр. Ауыр жұ мыстарда, ең бектің зиянды немесе қ ауіпті жағ дайлары бар жұ мыстарда, сондай-ақ кө ліктің қ озғ алуымен байланысты жұ мыстарда іспен айналысатын адамдар Денсаулық сақ тау министрлігінің бұ йрығ ына сә йкес жұ мысқ а орналасқ ан кезде алдын ала міндетті жә не мерзімді медициналық тексерулерден ө теді.

Ең бек етудің зиянды жағ дайлары бар жұ мыстарда істейтін қ ызметкерлерге Қ Р Мемлекеттік ең бек комитетінің қ аулысымен бекітілген «Осыларда жұ мыс істеу қ осымша демалысқ а жә не қ ысқ артылғ ан жұ мыс кү ніне қ ұ қ ық беретін, ең бектің зиянды жағ дайлары бар ө ндірістердің, цехтардың, кә сіптердің жә не қ ызметтердің тізіміне» сә йкес ұ зақ тығ ы 4 сағ аттан 6 сағ атқ а дейін қ ысқ артылғ ан жұ мыс кү ні белгіленеді. Қ осымша демалыс 6 кү ннен 36 кү нге дейін қ арастырылады. Жыл сайынғ ы демалыстар 15 жұ мыс кү нінен кем болмауғ а тиіс.

Ең бектің ерекше зиянды жағ дайлары бар жұ мыстарда жұ мысшылар мен қ ызметкерлерге белгіленген нормалар бойынша емдік-профилактикалық тамақ тегін беріледі. Емдік-профилактикалық тамақ алуғ а қ ұ қ ық беретін ө ндірістердің, кә сіптердің жә не қ ызметтердің тізімі, осындай тамақ тың рационы жә не оны беру ережелері Қ Р Ең бек жө ніндегі мемлекеттік комитетінің, Қ Р Министрлер Кабинетімен келісе отырып, қ аулыны бекітеді.

Санитарлық -ағ артушылық жұ мыс. Ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігердің нақ ты міндеті санитарлық -ағ артушылық жұ мыс болып табылады. Жұ мыс істеушілердің арасында гигиеналық білімдерді насихаттау, салауатты ө мір салтын насихаттау – жалпы жә не кә сіби аурушаң дық тың профилактикасының қ уатты қ ұ ралы. Ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер санитарлық -ағ артушылық жұ мысты ө зі жү ргізіп қ ана қ оймай, осы мақ сатта медициналық -санитарлық бө лімдердің, денсаулық сақ тау пункттерінің немесе ауылдық дә рігерлік учаскелердің дә рігерлерін де ұ йымдастырады. Ә дістемелік тұ рғ ыдан алғ анда ең бек гигиенасы жө ніндегі дә рігер қ ажетті ә дістемелік жә не кө рнекі материалы бар, аумақ тық дең гейдегі санитарлық ағ арту ү йлеріне арқ а сү йейді.