Билет № 3. 1.Химияны оқытудың мақсаты мен міндеттері

1.Химияны оқ ытудың мақ саты мен міндеттері. Химия курсының білім, тә рбие жә не дамыта оқ ыту мү мкіндіктерінің сипаты. Химия курсының мазмұ ны егеменді еліміздің оқ у жү йесі жө ніндегі орта мектепте жалпы білім берудің тұ жырымдамасында анық талғ ан. Химиялық орта білім беру бір-бірінен бө ліп қ арауғ а болмайтын ү ш орындалатын міндеттен тұ рады. Ол оқ ытудың білімдік, тә рбиелік жә не дамытушылық мақ саттары деп аталады. Химия пә нә нің білімдік, тә рбиелік жә не дамытушылық мү мкіндіктері, химиялық орта білім берудің негізгі міндеті ағ а ұ рпақ тардың жинақ тағ ан тә жірибесі негізіндегі білімді логикалық жә не дидактикалық ө ң деуден ө ткізіп тү сінікті етіп беру. Қ азіргі кезде оқ ытудың мақ саты жеке адамды жан-жақ ты жә не кешенді оқ ыту, тә рбиелеу жә не дамыту.Химияны оқ ыту дамытылғ ан мә нде жү ргізілуі керек, ө йткені танымдық мү мкіндіктер, логикалық ойлау мен шығ армашылық іс-ә рекеттерге байланысты. Химия курсының мазмұ ны жоғ ары идеялық -теориялық негізде оқ ытудың белсенді проблемалық ә дістеріне сай, химиялық сынақ -тә жірибелерді жү йелі пайдалану, дидактикалық таным- тә сілдердің негізінде жү зеге асады. Ойлау, есте сақ тау, эмоциялы сө йлеу, т.б. сапаларды дамытуды керек етеді.Химияны оқ ытуда пайдаланатын дидиактикалық материалдар мен ү лестіріп беретін заттар, тә жірибелерді орындау оқ ушыларды байқ ампаздық қ а, ұ қ ыптылық қ а, сезімталдық қ а, жауапершілікке тә рбиелейді. Химиядан білім берудегі оқ у-танымдық міндеттер. Оқ ыту мен тә рбиелеу – бір-біріне байланысты екі ү рдіс. Химияны оқ ыту ү рдісінде оқ ушылардың жеке басының қ ызметін дамытуғ а ерекше кө ң іл бө лінеді. Оны оқ у – танымдық бірінші міндет деп санауғ а болады. Оқ у – танымдық қ ызмет аса маң ызды химиялық ә рекеттерді мең геруді кө здейді. Мә селен, химиялық сынақ – тә жірибелерді орындай білу, заттарды талдауды, синтездеуді мең геру, химиялық ә ртү рлі сарамандық іскерліктерді, дағ дыларды игеру жатады.Оқ у – танымдық екінші міндет интеллектуалды жә не сарамандық іскерлік. Химияны оқ ыту кезінде оқ ушылардың репродуктивті жә не продуктивті танымдық ә рекеттерінің дамуы маң ызды рө л атқ арады. Оқ ушылардың танымдық қ ызметі проблемалық оқ у кезінде аса нә тижелі дамиды. Осы кезде оқ ушылар проблемалық ахуалғ а белсене араласып, ө з беттерінше жұ мыс істейді.Оқ у – танымдық қ ызметті дамытудың ү шінші міндеті – оқ ыту қ ұ ралдары мен оқ ыту ә дістерін жұ мылдыру.Оқ ушылардың қ ызметін арттыруда теориялық материалдар мен асрамандық мә ні бар материалдың бірлігін кү шейту. Тарихи материалдардың мә нін арттыру, пә наралық жә не пә нішілік байланысты кү шейтіп, зерттеу ә дістеріне кө бірек кө ң іл бө лу. Оқ у – танымдық қ ызметті дамытудың тө ртінші міндеті, оқ ушылардың дербестік жә не шығ армашылық қ абілеттерін кү шейту. Сонымен қ атар, химияны оқ ытуда мынадай жалпы міндеттері де шешіледі:

1. Химияны оқ ытудың ерекшеліктерін анық тау жә не оларды ғ ылыми негіздеу;

2. Педагогикалық ү рдістің жалпы заң дылық тарын химияны оқ ытудың наұ ты ерекшеліктеріне қ олдану ү рдісін зерттеу;

3. Химияны оқ ытудағ ы озат тә жірибені зерттеу жә не керегінше қ орытындылау;

4. Педагогикалық жаң алық тар мен жетістіктерді оқ ыту ү рдісінде қ олдану жә не тә жірибеге енгізу тетігі мен ә дістемемсін жасау. Сонымен, бұ л міндеттерді шешу ғ ылыми негізделген, тә жірибеден ө ткен оқ ыту ә дістері мен тә сілдерін мектеп ө міріне енгізу басты міндет болып табылады. Осыдан келіп химияны оқ ытудың мынадай жеке міндеттері туындайды:

1) оқ ытуды ұ ймдастыру формаларын жетілдіру;

2) оқ ушылардың білімін, іскерлігін жә не дағ дарысын бағ алаудың жә не оқ ыту ә дістерін жеке тә сілдерін жақ сарту;

3) оқ ыту ү рдісінің тиімділігін тексеру;

4) мұ ғ алімнің сабақ қ а дайындалуының мә нін ашып кө рсету;

5) Сыныптан тыс жұ мыстардың формаларын жетілдіру, жолдарын табу, т.б.

2.Бейорганикалық қ осылыстардың негізгі кластары туралы ұ ғ ымның қ алыптасып, дамуы. Бағ дарламадағ ы материалдардың оқ ытылу орны жә не кө лемі. Миллиондағ ан қ осылыстарды ортақ белгілері бойынша санаулы кластарғ а біріктіру арқ ылы оқ ып-ү йренеді. Бейорганикалық қ осылыстар қ ұ рамына қ арай тө рт класқ а жіктеледі: оксидтер, қ ышқ ылдар, негіздер жә не тұ здар. Бұ лар туралы оқ у материалы зат жә не химиялық реакция жө ніндегі алғ ашқ ы ұ ғ ымдарды терең детіп, одан ә рі дамытады.Оқ ушылар заттардың қ ұ рамы, жіктелуі, табиғ атта таралуы, алынуы жә не қ олданылуы жайында нақ тылы ұ ғ ымдар алады. Ә р класқ а жататын заттардың жалпы жә не жеке қ асиеттерімен тә жірибе жү зінде танысады. Денеге, киімге бү лдіре ә серін тигізетін қ ышқ ылдармен, сілтілермен жә не басқ а заттармен жұ мыс істеуге ү йренеді. Эксперимент жасаудың білімі мен дағ дысына машық танады.Химиялық реакциялардың жү ру жағ дайлары, белгілері, механизмі жә не типтері туралы алғ ан білімдерін жетілдіреді, реакцияның жаң а типтерімен танысады.Химиялық элемент, жай зат жә не кү рделі зат ұ ғ ымдары жаң а сатығ а кө теріледі. Бейорганикалық қ осылыстар кластарының арасындағ ы генетикалық байланыстарды ашу арқ ылы периодтық заң мен периодтық жү йені саналы игеруге ә зірленеді.Оқ ушылардың химиялық тіл туралы білімі терең дейді. Заттардың қ ұ рамы мен қ асиеттері тұ рғ ысынан терминдерді, оксидтер, қ ышқ ылдар, негіздер жә не тұ здар номенклатурасының негіздерін ү йренеді. Валенттілік, химиялық формулалар жә не тең деулер қ ұ растыру жө ніндегі білімі мен біліктері нығ аяды.Заттар мен қ ұ былыстарды салысытыру, ұ қ саастығ ы мен айырмашылығ ын табу, себеп-салдар байланысын ашу, жеке деректерден қ ортынды жасау, жалпы заң дылық ты нақ тылы жағ дайда қ олдана білудің қ исынды тә сілдерін мең гереді. Заттардың сан алуандылығ ы мен бірлігі, бір- бірімен шарттастығ ы, қ ұ рамы мен қ асиеттеріндегі қ айшылық тары, санның сапағ а ауысуы туралы ғ ылыми қ ө зқ арастар қ алыптасады.1935-1950 жылдарда бө лек тақ ырып ретінде оқ ытылып, 7-класта басталып 8-класта аяқ талды. Оқ у материалы концентризм принципі бойынша орналастырылды. VII класта ө тілетін деректі материалдың кө лемі ү лкен болғ андық тан оқ ушыларғ а ауыр тиді. Оның ү стіне бейорганикалық қ осылыстар жө нінде аяқ талғ ан білім беруге тырысу байқ алды. Бұ л кезең де материалды орналастырудың генетикалық негізі ү стем болды. Алдымен оксидтер қ арастырылып, олардың гидраттануы арқ ылы негіздерге жә не қ ышқ ылдарғ а ауысу жү зеге асырылды. Мұ ның кемшілігі оқ ушылар іс жү зінде жү рмейтін реакциялардың тең деулерін жазды, білімнің ү стірт болуына ә келіп соқ ты.1953-1962 жылдары Д.М. Кирюшкиннің VII класқ а арналғ ан оқ улығ ында алдымен негіздер, қ ышқ ылдар содан соң оксидтер жә не тұ здар оқ ылатын болды. Ө йткені оксидтердің химиялық қ асиеттері қ ышқ ылдарғ а жә не негіздерге қ атынасы арқ ылы ғ ана берілуі мү мкін. 1970 жылдардың соң ында химия бағ дарламасына елеулі ө згерістер енгізілді. Бейорганикалық қ осылыстар VII класта жеке тақ ырып ретінде оқ ытылмайтын болды. Оксидтер туралы алғ ашқ ы ұ ғ ым оттегі тақ ырыбына, қ ышқ ылдар мен тұ здар су тақ ырыбына кө шірілді. Олар туралы білім VIIІ класта қ орытылып бір жү йеге тү сірілді. Ең соң ғ ы жаң артылғ ан бағ дарламада білімді қ орытындылау VII класқ а ауыстырылды. Бейорганикалық қ осылыстардың мазмұ ны, оқ ылу реті, методикалық тә сілдері бірнеше рет ө згергенімен алғ ашқ ы ұ ғ ымдарды қ алыптастыруды теориялық дең гейі атом- молекулалық ілімнің сатысында қ адып отырды. Алмасу реакцияларының ақ ырына дейін жү ру жағ дайларын, иондық механизмін қ арастыру мү мкін болмады. Оксидтер, негіздер, қ ышқ ылдар жә не тұ здар туралы алғ ашқ ы ұ ғ ымдар қ алыптасуының ү ш кезең і бар. Бірінші кезең де бұ л заттардың қ ұ рамы жә не кейбір химиялық қ асиеттері атом молекулалық ілім тұ рғ ысынан тү сіндіріледі. Екінші кезең периодтық заң жә не периодтық жү йе, заттың қ ұ рылысы ө тілгеннен кейін басталады. Ә р класқ а жататын заттардың химиялық байланыстарының тү рлері, кристалл торлары жә не қ асиеттері электрондық теорияның тұ рғ ысынан қ арастырылады. Ү шінші кезең де (ІХ класс) бейорганикалық қ осылыстар туралы ұ ғ ымдар электрон- иондық кө зқ арастармен байытылып дамиды. Оқ ушылардың біліімі жаң а сатығ а кө теріледі. Ү ш кезең ге сә йкес оксидтер, негіздер, қ ышқ ылдар жә не тұ здар туралы берілетін білімнің кө лемі мен орнын келтіреміз.

Химия» пә нінен оқ у бағ дарламасы, оның қ ұ рылымы, мазмұ ны. Мұ ғ алімнің бағ дарламамен жұ мысы. Оқ у материалын жыл бойына бө лу.