Здігінен жазатын аспаптар

Ө здігінен жазатын (тіркейтін) аспаптар белгілі-бір уақ ыт аралығ ында (ү здіксіз, баламалы немесе мерзімдік, дискретті) ө лшеніп жатқ ан шаманы берілген тактімен график немесе сандар, нү ктелер, символдар қ атары тү рінде ү здіксіз қ озғ алып тұ рғ ан диаграммағ а (абсцисса - уақ ыт), лентағ а, сағ ат механизмінен немесе синхронды электр қ озғ алтқ ыштан қ озғ алыс алатын дискіге немесе цилиндрге (барабанғ а) автоматты тү рде жазады.

Жазу қ ұ рылғ ыларында алты ә діс қ олданылуы мү мкін: механикалық, электрлі, ағ ыстық, жарық -сә улелік, электронды, магнитті.

Механикалық жазу ә дістерінде мыналар қ олданылады: ү здіксіз жазу ү шін – жазатын қ алам, сия қ ауырсын, тырнайтын қ ауырсын немесе қ атты материалдардан жасалғ ан жонғ ыш жә не кө шіру қ ағ азы бар металл пластинкасы; дискретті жазу ү шін – металл ө зек немесе нү ктемен басуғ а арналғ ан пластинка, сандар салынғ ан таң балағ ыш жә не перфорациялық ине немесе пуансон.

Электрлі жазу ә дістерінде электртермиялық, электрұ шқ ынды жә не электрхимиялық ә дістер қ олданылады.

Электртермиялық ә дісте екі жақ ты апталғ ан электртермиялық қ ағ аз қ олданылады: ү стің гі қ абаты кү кіртті цинктен, астың ғ ы қ абаты – металл алюминийден жасалғ ан, негізі – бұ рыштары толтырылғ ан қ ағ аз. Кернеу келіп тү сетін жазу инесінің кедергісі шамамен 300-500 В жуық, ү стің гі қ абаты иненің астымен қ озғ алатын, кү кіртті цинк қ абатының жанып кетуіне алып келеді жә не кү ң гірт кө міртек негізін ашады.

Электрұ шқ ын ә дісте 3000-5000 В кернеуі бар екі электродтың арасында ұ шқ ын пайда болып, ол қ ағ аз қ абатын тесіп ө теді немесе ұ шқ ыннан қ ара дақ қ алдырады.

Электрхимиялық ә дісте қ ағ азғ а электролизге оң ай шалдығ атын тұ з ерітіндісі сің іріледі. Бір электрод – қ ағ аздың астына қ ойылатын тө сем, екіншісі – оның бетімен жанасатын ине болып табылады. Электродтарғ а кернеу беру кезінде қ ағ азда электролиз қ ұ былысынан қ ара дақ қ алады.

Ағ ыстық жазу ә дісінде сия ағ ысы диаметрі 10 мкм саң ылау арқ ылы беріледі немесе химиялық қ ұ рам сің ірілген арнайы қ ағ азғ а газ жіберіледі.

Жарық -сә улелік ә дісте жарық сә улесі фотографиялық қ ағ азбен, жұ қ алтырмен немесе пластинкамен ө зара ә рекеттеседі. Электрграфиялық жазу кезінде ол арнайы қ ағ азғ а тү седі де, басты разрядтың ә серінен б-10 кВ жарық қ а сезімтал бола бастайды.

Электронды жазу ә дісі электронды сә уленің электронды-сә улелік осциллографтың люминесциялайтын экранымен ө зара ә рекеттесуіне негізделген.

Магнитті жазу ферромагнитті лентадағ ы немесе болат сымдағ ы магнитті бү ркеншіктің кө мегімен жү зеге асырылады.

Тоқ ыма ө ндірісінде тіркеу аппаратурасының таң дап алынауы ә рбір нақ ты жағ дайда технологиялық процестің ө згешелігімен анық талады. Мысалы, Технологиялық параметрлерді (машиналардың жылдамдығ ын, созылуын, матаның апшуын, ылғ алдығ ын жә не т.б.) автоматты тү рде бақ ылау ү шін ә ртү рлі типті кө рсететін аспаптарды, ал жедел-есептік бақ ылау ү шін кө бінесе параметрді, мысалы будың қ ысымын бақ ылауды жү зеге асыруғ а, ал диаграмманың сипаты бойынша белгілі-бір уақ ыт ішіндегі будың шығ ыны мен технологиялық процестің барысын анық тауғ а мү мкіндік беретін ө здігінен жазатын (интеграциялайтын) аспаптарды қ олданады.