Радияциялық пирометрлер.

Бұ л пирометрдің жұ мыс істеу принципі дененің толық энергетикалық жарық тылығ ын (спектрдің кө рінетін ә рі кө рінбейтін бө лігі) температурағ а тә уелділігіне негізделген. Олар 400^оС-тан 3500^оС-қ а дейінгі температураны ө лшеуге арналғ ан.

ЫСЫМ Ө ЛШЕУГЕ АРНАЛҒ АН АСПАПТАР

Қ ысым деп дене бетінің қ андай да бір бө лігіне бағ ыт бойынша, осы бетке перпендикуляр, ә сер ететін кү ш қ арқ ындылығ ын сипаттайтын шаманы айтады. Қ ысымның абсолюттік, артық жә не вакумметрлік тү рлері бар.

Абсолюттік қ ысым деп сұ йық тың, газдың не будың қ ысымдарын айтады. Абсолюттік қ ысым келесі формуламен анық талады:

Р_абс=Р_арт+Р_атм, (10.1)

мұ ндағ ы Р_арт-артық қ ысым, Па; Р_атм-атмосфералық қ ысым, Па.

Артық қ ысым деп атмосфералық қ ысым мә ніне сә йкес шартты нө лден бастап есептелетін қ ысымды айтады:

Р_арт=Р_абс-Р_атм, (10.2)

Вакуумметрлік қ ысым (сиретілу, вакуум) атмосфералық жә не абсолюттік қ ысымдардың айырымына тең:

Р_вак=Р_атм-Р_абс. (10.3)

Халық аралық бірліктер жү йесі бойынша қ ысымның ө лшем бірлігі Па (паскаль) [1 Па=1 Н/м²]. Паскаль- біркелкі орналасқ ан 1м² беткі ауданғ а тү сетін 1Н кү ш.

Қ ысымды ө лшейтін аспаптар ә рекет принципі мен ө лшейтін қ ысымның тү ріне қ арай жіктеледі.

Ә рекет принципі бойынша қ ысым ө лшеуге мынандай аспаптардың тү рлері қ арастырылады: сұ йық тық, бұ л ө лшенетін қ ысым мен сұ йық бағ анының гидростатикалық қ ысымын тең геру принципіне негізделген; деформациялық (серпімді сезгіш элементтерді), мұ нда қ ысымды серпімді сезгіш элемент деформациясының шамасы бойынша немесе сезгіш элемент тудыратын кү ш бойынша ө лшейді.

Ал ө лшейтін қ ысым тү ріне қ арай аспаптар келесі тү рге жіктеледі: барометрлер-атмосфералық қ ысымды ө лшеу ү шін; манометрлер-артық қ ысымды ө лшеу ү шін; вакуумметрлер-сиретілуді ө лшеу ү шін; мановакуумметрлер-артық жә не вакуумметрлік қ ысымды ө лшеу ү шін; арын ө лшеуіш (напорометр)-шамалы артық қ ысымды ө лшеу ү шін; тартым (тягомер) ө лшеуіш-шамалы сиретілуді ө лшеу ү шін; дифференциал манометрлер немесе дифманометрлер-қ ысым қ ұ ламасын (перепад) ө лшеу ү шін. Сондай ақ қ ысым тү рлнедіргіштері кең інен қ олданылады, олар пневмокү штік, электрокү штік жә не жиіліктік-кү штік болып бө лінеді.

Сұ йық тық аспаптар.

Сұ йық тық аспаптар сынап, су немесе спирт толтырылғ ан, ө лшенетін параметрлерін санайтын шкаласы (2) бар иілген U тә різдес шыны тү тік (1) тү рінде болады. Аспаптың ә рекет принципі ө лшенетін қ ысымды сұ йық бағ анасының гидростатикалық қ ысымымен тең естіруге негізделген. Сұ йық аспаптардың дә лдігі барынша жоғ ары ә рі қ ұ рылысы қ арапайым.

Қ ысым қ ұ ламасын ө лшеуге арналғ ан дифференциал манометр қ оң ыраулы, сақ иналы, қ алытқ ылы болып келеді. Мысал ретінде қ алытқ ылы дифференциал манометрдің принциптік схемасын қ арастырайық.