БАҚЫЛАУ ӨЛШЕУ АСПАПТАРЫНЫҢ КЛАССИФИКАЦИЯСЫ.

Бақ ылау ө лшеу аспаптары келесідей болып бө лінеді:

- ө лшенетін шама тү ріне қ арай;

- метрологиялық белгіленуіне қ арай;

- ақ парат алу тә сіліне қ арай;

- ә сер ету принципіне қ арай, энергия қ олдануына қ арай;

- іске асырылуына қ арай.

Бақ ылау ө лшеу аспаптары ө лшенетін шама тү ріне қ арай келесідей тү рлерге бө лінеді: температура; қ ысым; су, бу, сұ йық шығ ынын; сұ йық жә не сусымалы заттардың дең гейін; тығ ыздық; ылғ алдылық; тұ тқ ырлылық ө лшеу аспаптары.

Метрологиялық белгіленуіне қ арай аспаптар жұ мыстық (техникалық жә не практикалық), ү лгілік жә не эталондық болып бө лінеді.

Ақ парат алу тә сіліне қ арай кө рсеткіштік, тіркеуші, сигналдаушы, интегралдаушы, реттеуші болып бө лінеді.

- кө рсеткіштік аспап аспапта ө лшенетін шаманың мә нін бақ ылаушығ а беруді жү зеге асырады.

- тіркеуші аспап кө рсеткішті автоматты тү рде жазу қ ондырғ ысымен жабдық талады.

- сигналдаушы аспап ө лшенетін шама белгіленген мә нге жеткенде дыбыстық немесе жарық тық сигналы қ осылатын арнайы қ ұ ралмен жабдық талғ ан.

- интегралдаушы аспапта уақ ыт бойынша интегралданатын шама немесе басқ а тә уелсіз айнымалы жә не есептеу механизмі бойынша ө лшенетін шаманың (анық талынатын) суммалық мә ні анық талады.

- реттеуші аспап процесс параметрлерін реттеу қ ұ рылғ ылары арқ ылы автоматты басқ ару қ ондырғ ысымен жабдық талады.

Іске асырылуына қ арай аспаптар қ ашық тық қ а беру жә не орнындағ ы аспаптар болып бө лінеді:

- орнындағ ы аспаптар объектіде немесе объектінің маң айында орналасады. Мысалы, шыны термометр, тахометр.

Қ ашық тық қ а беру аспаптары ө лшеу параметрлерін қ ашық тық қ а беруді жү зеге асырады. Бұ л екі аспаптан тұ рады: объектіде орналасқ ан аспапты біріншілік деп атайды. Біріншілік аспап бақ ыланатын шаманы ө зі тү рлендіреді немесе тү рлендіргіштермен жабдық талады. Біріншілік аспаптың берілу жү йесімен байланысқ ан аспапты екіншілік аспап дейміз. Екіншілік аспап ө лшеу қ ондырғ ысының ө лшеу бө лігі болып табылады. Ол біріншілік аспаптан алынғ ан импульстерді тү рлендіруді жү зеге асырады.

Циферблат - шкала, есептеу саны жә не аспап сипаттамасы (дә лділік класы, шық қ ан жылы, аспап номері) кө рсетілген ө лшеу қ ұ ралының бір бө лігі.

Ө лшеу тү рлендіргіштері - ө лшеу ақ параттарының сигналдарын қ адағ алауғ а, қ ашық қ а беруге, ө ң деуге, сақ тауғ а жә не ЕЭМ – на енгізуге қ олайлы тү рде тү рлендіріп беруге негізделген қ ұ рал. Ө лшеу тү рлендіргіштері келесі негізгі топтарғ а бө лінеді: алғ ашқ ы тү рлендіргіш, аралық тү рлендіргіш жә не беру (передающие) тү рлендіргіштері.

Алғ ашқ ы тү рлендіргіштерге ө лшенетін шама беріледі. Бұ л тү рлендіргіш ө лшенетін физикалық шамаларды ары қ арай тү рлендіруге қ олайлы формада тү рлендіріпм береді.

Аралық тү рлендіргіш алғ ашқ ы тү рлендіргіштен кейін орналасады да, сигналдарды кү шейту, тү зету т.с.с тү рлендіргіштер жү ргізіледі.

Беру тү рлендіргіштері ө лшеу ақ параттарының сигналдарын қ ашық тық қ а беруге негізделген.

Тү рлендіргіштер тұ тыну энергиясына қ арай, кірістік жә не шығ ыстық сигналдардың тү рлеріне қ арай электрлік, гидравликалық, пневматикалық, электрлық -пневматикалық т.с.с. болып бө лінеді.

Ө лшеу аспаптары ақ параттық сигналдарды бақ ылаушыларғ а тікелей бақ ылауғ а лайық ты тү рде алуғ а негізделген. Бұ л аспаптар аналогтық жә не цифрлық болып жіктеледі жә не де кө рсеткіштік, тіркеуші, интегралдаушы, қ осқ ыш аспаптары тү рінде де кездеседі.

Қ осалқ ы қ ұ ралдарғ а тү рлі шунттар, кабелдер, қ орек кө здері т.с.с. жабдық тар жатады. Қ осалқ ы қ ұ ралдар ө лшеу қ ұ ралдарының метрологиялық сипаттамаларына ә серін тигізеді, сол себептен оларда нормаланады.