Тақырып. Жаңа дәуiр философиясы.

ХУII ғ бастап Батыс Еуропа топырағ ында капиталистiк қ атынастар қ арқ ынды дами бастайды. Жалпы алғ анда, қ оғ амның ә леуметтiк-экономикалық, саяси ақ уалы, қ оғ ам мен табиғ атты танып-бiлу қ ажеттiктерi философия саласында онтологиялық (болмыстық) мә селелерден гө рi ғ ылымды дамыту қ ажеттiктерi жаң а ұ йымдардың, мекемелердiң пайда болуына себеп болады. Оларды сонау Платонның заманынан келе жатқ ан “ академия ² деген сө збен атай бастайды. 1560 жылы Неаполь қ аласында “Табиғ ат қ ұ пиясын зерттеу академиясы², осы кезде Англияда “Лондондағ ы корольдық қ оғ ам², Парижде “Жаратылыстану академиясы² қ ұ рылды. Бұ л академиялардан тә рбие алғ ан Роберт Бойль - қ азiргi физика мен химия ғ ылымдарының алғ ашқ ы кiрпiштерiн қ алағ ан, Исаак Ньютон - механика ғ ылымының негiздерiн жасағ ан, Христиан Гюйгенс - алғ ашқ ы маятниктi сағ атты ойлап шығ арғ ан т.с.с. тұ лғ аларды айтып ө туге болар едi.

Бұ л уақ ыттаы жаратылыстану саласында алғ а озып шық қ ан механика ғ ылымы болды. Оның негiзгi себебi - ө ндiргiш кү штердi дамыту, жаң а машиналар мен неше-тү рлi механизмдердi жасау қ ажеттiктерi болатын. Ә рине, жаратылыстану саласындағ ы мұ ндай кү рделi ө згерiстер философия саласына зор ә серiн тигiзiп материализм ағ ымының механистiк тү рiн тудырды. Ол Қ айта Ө рлеу заманында дү ниеге келген органистiк материализмдi ауыстырды. Ал мұ ның ө зi сол кездегi қ оғ амдық санадағ ы басым дiни кө зқ арасты тө ң керiп тастамағ анмен, оның бiтiмiн ө згерттi. Бiрiншiден, дiни фанатизм бiрте-бiрте азайып, оның орнына дiни тө зiмшiлдiк, ә рбiр адамның қ андай дiнге сенуге деген қ ұ қ ы мен талғ амы болмасын iс жү зiнде сақ тала басталды. Ғ ылым мен дiннiң ара-қ атынасы бұ рынғ ыдай “қ ос ақ иқ ат² принципi арқ ылы шешiлiп, сонымен қ атар деистiк (deus, -латын сө зi, - қ ұ дай) бағ ыт кү ш ала бастайды. Деизм бағ ыты Қ ұ дайды мойындағ анмен, оны тек алғ ашқ ы Дү ниенi жаратқ ан кү ш ретiнде ғ ана тү сiнедi, ал содан кейiн жаратылғ ан Табиғ ат ө з заң дылық тарының негiзiнде ө мiр сү ре бастайды, Қ ұ дай-тағ ала оның ө мiрiне ендi ешқ андай ә серiн тигiзбейдi. Мұ ндай кө зқ арас ғ алымдардың Табиғ аттың терең жатқ ан сырларын ашуына кең iнен жол ашты.

Ал жаратылыс тану ғ ылымдарының ө зiне келер болсақ, онда бiр-бiрiне қ арсы тұ рғ ан екi ә дiстемелер (методтар) кең iнен қ олданыла басталды. Ол - бiр жағ ынан алғ анда, табиғ ат қ ұ былыстарын тә жiрибелiк жолмен байқ ап зерттеу, екiншi жағ ынан, Дү ниенi математикалық -абстрактылық жолмен сараптау. Мұ ндай жағ дайлар философия саласында ғ ылымғ а деген ү лкен ү мiт тудырады, жаң а зерттеулер тұ рғ ысынан Орта ғ асырларда дү ниеге келген схоластикалық ойлау жү йесi қ атты сынғ а алына бастайды. Ешқ андай тарихтағ ы болғ ан ұ лы тұ лғ алардың ой-пiкiрi жаң а дамып келе жатқ ан жаратылыстану ғ ылымдарына кедергi болмауы керек, олар ерiктi тү рде ө з пә нiн зерттеуi қ ажет деген ой қ оғ амдық санада басымдық қ а ие болады.

Ғ ылым Қ ұ ұ айғ а қ арсы емес, керiсiнше, ол табиғ аттың терең заң дылық тарын ашып, Жаратушының қ ұ дiреттiлiгiн кө рсетедi деген пiкiр кең iнен таратылады. Мiнеки, осындай қ айшылық ты жол Жаң а дә уiрдегi философияны тудырып, оны ә рi қ арай дамытады. Ендi нақ тылы тү рде соғ ан назарымызды аударайық.