Студопедия

Главная страница Случайная страница

Разделы сайта

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Тақырып. Оқушының пәндік компитенттілігін қалыптастыру.






Дә рістің мақ саты: Пә ннің мазмұ нына байланысты дү ниетанымдық ұ ғ ымдар мен кө зқ арастарды қ алыптастыру жолдарын, оқ ушыда ақ параттық мә дениет, ө з бетімен жұ мыс істей білу, ойлай білу қ абілетін қ алыптасытыруды, шығ армашылық, сын тұ рғ ысынан ойлай білу, ә р тү рлі жұ мыс нысандарын ұ йымдастыруды ү йрету.

Дә ріске керекті қ ұ ралдар:.

Дә рістің жоспары:

1. Пә ннің мазмұ нына байланысты дү ниетанымдық ұ ғ ымдар мен кө зқ арастарды қ алыптастыру жолдары.

2. Оқ ушыда ақ параттық мә дениет, ө з бетімен жұ мыс істей білу, ойлай білу қ абілетін қ алыптасытыру.

3. Шығ армашылық, сын тұ рғ ысынан ойлай білу, ә р тү рлі жұ мыс нысандарын ұ йымдастыру.

Дү ниетану сабақ тарының тағ ы бір басты ерекшелігі -оқ ушылар зейіні мен есінің тұ рақ тануына, оның кө лемінің кең еюіне назар аударып отырудың керектігінде. Егер " суреттерді жанның жоғ алтпай сақ тай білуінде" - дейтін болсақ, дү ниетану пә ні сабақ тарының ө н бойы суреттер (тү рлі объектілер), бейнелер, тү рлі кө рнекілікті қ олданудан тұ рады. Сондық тан да оларды есте сақ тауды кү шейту білім алу барысында оқ ушылардың сезім мү шелерінің қ атысын кү шейтумен ө лшенеді. Кө ру, есту, қ озғ алу естері тү гел қ атысқ анда ғ ана есте сақ тау, жаң а ұ ғ ымды жадында ұ стап, оны керекті жерінде пайдалану жү зеге асады. " Кіші оқ ушының зейінінің тұ рақ сыздығ ымен кү ресу ү шін объектілерді ү немі ө згертіп, не соларды бірінен сон бірін алмастырып отырғ ан жө н. Тек сонда ғ ана зейінінің аумалы келуімен кү ресе аламыз" - дейді белгілі психолог М.М.Мұ қ анов. Объектілерді ү немі ө згертіп, алмастырып отыруғ а дү ниетану сабақ тарының мү мкіндігі мол. Сабақ барысында баланың ерікті зейінін кү шейту ү шін олар ө здігінен орындайтын жұ мыстың мазмұ нын жә не оны орындаудың ә дісін нақ ты тү сінуі керек.

Сабақ ка зейінсіздік кө біне тапсырмаларды тү сінбеуден, не орындайтын жұ мыстын ә дісін мең гермеуден туады. В.В.Давыдовтың пікірі бойынша бастауыш сынып оқ ушыларының оқ у ә рекеті бірнеше бө ліктерден тұ рады: оқ у ситуациясы, тапсырмаларды орындау, тапсырмаларды тексеру. Оқ у ситуациясы бастауыш сынып оқ ушылары ү шін тапсырманың мазмұ нын тү сініп, оны орындауғ а кө шу мү мкіндігі, яғ ни, мұ ғ алімнің оқ ушыларды білім алу ә рекетіне жұ мылдыру. Бастауыш сыныптағ ы дү ниетану сабақ тарында ғ ылыми ұ ғ ым беру сабақ барысында да, сабақ тан тыс жұ мыс тү рлерін орындау кезінде де жалғ астырылады. Ғ ылыми ұ ғ ымның негізін калау оқ ығ ан заттары мен қ ұ былыстарын дұ рыс қ абылдай білуімен байланысты Бастауыш сынып оқ ушылары кейде ә р объектінің негізгі жә не кездей-соқ қ асиеттерін ажырата алмауы мү мкін. Белгілі ғ алым-ә діскер И.Нұ ғ манов химияны оқ ытудың ә діс-тә сілдерін сө з еткенде оқ ушылардың ақ ыл-ойын дамытудағ ы ә рбір нә рсені салыстыра білудің мә нін айта келіп, "... салыстыру арқ ылы ұ қ састығ ы мен айырмашылығ ын анық тай білу, нә рсені ой жү зінде жеке бө ліктерге жіктеу (анализ), оларды кайтадан біріктіру (синтез) арқ ылы нә рсенің тұ тас кү йіне жене жеке бө ліктерінің арасындағ ы байланысты танып білу, нә рселердің елеулі қ асиеттерін елеусіздерінен ажыратып, бө ле білу..." - деп, осылардың тиімділігі жайында ой тү йеді. Бастауыш сынып оқ ушыларында дә л осындай кү рделі ой ә рекеті бола қ оймаса да, нә рселерді салыстырып оның елеулі, елеусіз қ асиеттерін ажырату мү мкіндіктерін қ алыптастыруғ а болатынына кө зіміз жетті. Сондық тан оқ ушылардың ұ ғ ымды саналы қ абылдауын қ амтамасыз ету ү шін мұ ғ алім сол заттың, қ ұ былыстың нендей басты қ асиеттерінғ мә н беру керектігін, неге назар аударғ ан жө н екенін оларғ а тү сіндіріп, бағ ыт сілтейді.

Оқ ушылардың берілген білімді игергендігін олардың тү сініктерін іс жү зінде қ олдану дең гейлері арқ ылы байқ ауғ а мү мкіндік туады. Сонымен қ атар тү рлі тапсырмалар, проблемалық сұ рақ тар, ө здігімен орындауғ а ұ сынылғ ан практикалық жұ мыстар кезінде оқ ушылардың біліктігі байқ алады. Оқ ушылардың осы жұ мыстарды орындауда талдау, саралау, жалпылау т.б. ә рекеттерге мү мкіндігі келетіндей дә режеге жеткізу - білім берудегі негізгі мақ саттың бірі.

Қ азіргі танда сабақ тың басты міндеті ретінде оқ ушының жеке бас тә рбиесіне мә н беру жағ ын кө теру атап айтылып отыр. Бұ л бір жағ ынан психологиялық процесс. Ссбебі ө з басын тү сіне білу ү шін оқ ушы ө з ісін реттеп, сын кө збен қ арап, қ атә сін, жетістігін біліп отыру дең гейіне жетуі керек. Бұ лай болмағ ан жағ дайда оқ ушы не ө зін ө те жоғ ары бағ алау сезімі пайда болады, не ө зін ө те тө мен бағ алап сенімсіздікке ұ шырауы мү мкін. Сондық тан ә рбір оқ у ә рекетіне зер салып, еркін пікір алысу қ олынан келетін жұ мыстарын орындату, ө з іс-ә рекеттерін тұ жырымдату арқ ылы ғ ана оқ ушының ө зіне деген сенімін арттыруғ а мү мкіндік туады. Оқ ушы ө зінің қ ате тү сінігін біреудің айтуы бойынша емес, пікірлерді талқ ылау барысында ө зі сезінуі керек.

Сабақ ү стінде оқ ушылардың ойлау қ абілетін дамыту олардың жалпы дамуына жағ дай жасайды. Сондық тан " Қ оршағ ан дү ние" сабақ тарында " осылай істе" дегеннен гө рі, " қ алай істесек, дұ рыс болатынын байқ айық ", не " байқ ап, айырмашылығ ы мен ұ қ састығ ын табайық " деген тұ рғ ыда бағ ыт беріледі. Кейде " қ алай ойлайсың, неге бұ лай" деген сияқ ты да мең зеулерде қ олданылады.

Дамыту - оқ ушыларды біліммен қ аруландыру, дағ дыны мең герту, олардың білімге қ ұ штарлығ ын арттыру. Дамыту ол бү гінгі жеткен білім дең гейінде тұ рып қ алу емес, алдағ ы білім дең гейіне ұ мтылу екенін ескерсек, дү ниетанудың ә р сабағ ында оқ ушыларды дамытуғ а мү мкіндік бар.

Қ оршағ ан дү ние" сабақ тарында ү немі оқ ушылардың табиғ атты бақ ылау барысында байқ ағ андары, олардың нә тижесі, жинағ ан материалдары, алғ ан ұ ғ ымдары пайдаланылып отырады. Бұ л арқ ылы сабақ тың ө лкетанулық жағ ын ғ ана емес, ғ ылымилығ ын қ амтамасыз ету міндеті жү зеге асады. Дү ниетану сабақ тарында индукциялық, дедукциялық ой қ орытулар жү йелі тү рде іске асады. А.А.Люблинекая "... оқ ушы алғ ан тү сініктері мен ұ ғ ымдарына талдау жасауғ а, оларды қ орытындылап топтастыруғ а, ең негізгісін, маң ыздыларын бө ліп алып, оларды кө птеген егжей-тегжейлердің, детальдардың, кейде ө те айқ ын да алуан тү рлі жеке заттарды таба білуге ә рекет етуі кажет" -дейді.

Оқ у ә рекеті ү стінде оқ ушылардың танымы қ атаптасады. Философтар " таным - танымдық тың бейнесі", - дейді. Таным барысында оқ ушылардың қ исынды ойына мү мкіндік туады. Қ исынды ой арқ ылы оқ ушыларды дамыту мақ саты жү зеге аспақ. 1-сыныптың ө зінде дү ниетану сабақ тарында оқ ушылардың қ исынды ойын дамытуғ а мол мү мкіндік бар. Мысал ретінде осы аталып отырғ ан сыныпта оқ ылатын бір сабақ тың жоспарына тоқ талайық.

Тақ ырып: " Жыл мезгілдері".

Оқ ушылар бұ ғ ан дейін кү згі табиғ атты бақ ылап, " Бақ ылау кү нделігін" толтырып, шартты белгілерді қ олданып жаттық қ ан. Сондық тан сабақ барысында оқ ушылардың бақ ылау нә тижелеріне сү йену негізгі орынды алады.

Міндеттері: Оқ ушыларғ а жыл мезгілінін табиғ атында болатын ө згерістің себептері турады ғ ылыми ұ ғ ым қ алыптастыру. Бақ ылау дағ дыларын шың дай тү су. Байқ ағ андарын қ орытындылап, іс жү зінде қ олдана білуге жаттық тыру. Оқ ушылардың қ исынды ойына қ озғ ау салу. Табиғ ат кө ркемдігін аша отырып, эстетиқ алық тә рбие беру. Оқ ушылардың шығ армашылық ә рекеттеріне жол ашу.

Базалық білім, Жыл мезгілдері жайында ұ ғ ым. Кү з бен қ ыстың табиғ атындағ ы басты ерекшеліктер. " Табиғ ат кү нтізбесімен" жұ мыс істеу. Шартты белгілерді қ олдана білуі.

Тірек білім: Оқ ушылардың ө мірден, табиғ аттан байқ ап білгендері. Температура, ай аттары, желдің бағ ыты, жауын-шашын, аспанның қ алпы жайындағ ы білім қ орлары.

Қ ұ ралдары, ұ йымдастырылуы, ә дістері.

І.Оқ ушыларғ а жақ сы эмоция тудыру, кө ң іл кү йіне, сезіміне ә сер ету мақ сатымен сабақ табиғ ат кө рінісі жайындағ ы ө лең оқ удан басталды.

Таза жездей жайнағ ан.

Сары бояу айналам.

Енді сары бояумеи

Кү з суретін салам мен (К-Баянбай).

Ө лең ді талдап, " Алтын кү з" жайында ә ң гімелесу. Оқ ушылардың ойына қ озғ ау салу мақ сатымен бірнеше сұ рақ беріледі:

- кү згі табиғ ат кө рінісі жайында білетінімізді айтып кө рейік.

- кү з суретін неге сары бояумен саламыз?

- табиғ аттан кү згі ө сімдіктер мен жануарлар тіршілігінен байқ ағ анынды айт.

П.И.Чайковскийдің " Жыл мезгілдері" атты шығ армасының кү згі жә не қ ысқ ы айларғ а арналғ ан бө лімін тың дау. Оқ ушылардың музыкадан алғ ан ә серін байқ ау ү шін, олардың ойын еркін айтуғ а мү мкіндік беру.

" Жыл қ ұ стары" картинасы бойынша оқ ушылармен ә ң гімелесу арқ ылы олардың табиғ атқ а жү ргізген кү нделікті бақ ылауларының нә тижесін іс жү зінде қ олдануғ а жағ дай жасау: ә ң гіме барысында оқ ушылар суреттегі кұ стардың ішінен ө здері білетіндерін атап, оның кү згі тіршілігі туралы айтады. " Жыл қ ұ стары" деп аталу себебін, кұ стардың кү зде ұ шып кету ретін ә ң гімелеп, бұ л қ ұ былысты ауа райына байланысты дә лелдейді (жем, қ оректік заттардың азаюы). Оқ ушылар жануарлар тіршілігіндегі ө згерістерді ауа райымен, қ орекпен байланыстыра білуге оқ ушылар кө мегі арқ ылы жетеді. Мұ ғ алім сабақ тың келесі бө лімінде кү з жә не қ ыс табиғ атының кө рінісін бейнелейтін картиналар бойынша жұ мыс атқ аруғ а кө шіп, оқ ушылардың оны байқ ау, бақ ылау мү мкіндіктерін, салыстыру, талдау, жинақ тау дағ дыларын қ алыптастыру мақ сатымен бұ л кө ріністің ө з ө лкесіне ұ қ састығ ы мен айырмашылығ ын табуғ а жұ мылдырады. Картинаны қ арап ә ң гімеле. Кү згі табиғ ат пен қ ысқ ы табиғ атты салыстыр, қ ыстың басты ерекшелігін ата (қ ар қ алың, ауа райы суық, аяз, ө сімдік, жануарлар тіршілігіндегі ерекшеліктерді тап, оларды ө з жерің нің табиғ атымен салыстыр). Қ ыстағ ы адам ең бегінің тү рлеріне тоқ тал, - деген сияқ ты тапсырмалар мен сұ рақ тарды орындау арқ ылы оқ ушылар ө з мү мкіндіктерін еркін ортағ а салып, пікір талқ ысына қ атысады. Еркін ә ң гіме барысында оқ ушылардың ой қ орытуы, ойды сыртқ а шығ арып баяндау ү шін сө з іздеуі, сө йлем қ ұ ру шеберлігі қ алыптасуғ а жағ дай жасалады. Сабақ та оқ ушыларды сарамандық жұ мысқ а жұ мылдыру арқ ылы олардың ө здігінен атқ аратын ә рекеттерін кү рделендіре тү суге жол ашылады. Мұ ндай жұ мыстарғ а " Бақ ылау дә птеріне" сол кү нгі ауа райын шартты белгімен белгілеу, жергілікті қ ұ стардың суретін салу т.б. жатады.

Сабақ ты қ орыту кезең інде оқ ушылардың ө здігінен атқ арғ ан жұ мыстары тұ жырымдалып, қ осымша тү сінік беру мақ саты жү зеге асады.

Оқ ушылардың берген жауаптарын негізге ала отырып, қ ыста кү ннің қ ысқ алығ ы, тү ннің ұ зақ тығ ы, сондық тан да кү н кө зінің жерді нашар қ ыздыратындығ ы айтылады. Кү ннің шық қ ан уақ ыты мен батқ ан кезін бақ ылап, дә птерлеріне жазып жү ру оқ ушылардың ө здеріне тапсырылады. Кө ктем кезінде де осындай бақ ылау жү ргізілетіндіктің нә тижесі қ ысқ ы уақ ытпен сатыстырылатындығ ы оқ ушыларғ а ескертіледі. 1-сыныпта жыл мезгілдерінің ауысу себептерін ғ ылыми тұ рғ ыда тү сіндіру қ иын болғ андық тан, оқ ушылар ә р жыл мезгілінде ауа райындағ ы ерекшеліктерді бақ ылаумен шектеледі. Бұ л мағ лұ мат кейінгі сыныптарда берілетін ұ ғ ымның негізін қ алайды.

4. " Кү з", " Қ ыс" тақ ырыптары бойынша ауызша шығ арма айтқ ызу арқ ылы да оқ ушылардың шығ армашылық іс-ә рекеттеріне мү мкіндік беріледі. Сонымен қ атар, оқ ушылардың ойын дамытатындай жұ мбақ, мақ ал-мә телдер қ олданылып, табиғ ат ерекшеліктері мен кө ріністерін айқ ындай тү су, алғ ан білімдерін есте сақ тауды қ амтамасыз ету жағ ы қ арастырылады. "... Жұ мбақ тақ ырыбы адамның дү ниетану жолында азын-аулақ шама-шарқ ын білдіреді". " Жұ мбақ ты сө з образының кілті есебінде тануғ а болады". - дейді М.Ә уезов. Сондық тан да сабақ барысында жұ мбақ қ олдануды дү ниетанудың тиімді қ ұ ралы ретінде қ араймыз.

Осы бө лімде оқ улық пен жұ мыс жү зеге асып, ондағ ы суреттерді пайдалану, мә тінді оқ у арқ ылы оқ ушылардың сабақ тың басынан аяғ ына дейінгі орындағ ан шығ армашылық ә рекеттері тұ жырымдалады. Сабақ та кө рнекіліктердің (картина, музыка, дә птерге шартты белгілерді салу) қ олданылуы барысында оқ ушылардың білім мазмұ нын эстетиқ алық қ абылдауына, кө ң іл-кү йіне ә сер етеді. Ақ ын, жазушылардың жыл мезгілдеріне арналғ ан шығ армаларын қ олдану кезінде, оқ ушыларды еркін сө йлету барысында олардың қ исынды ойы дамып, тіл байлығ ы қ алыптасады, сө з қ оры молаяды. Мә тін соң ынан берілген тапсырма мен сұ рақ тарды орындау барысында оқ ушылардың берілген білімді мең геру дең гейін байқ ау мақ саты жү зеге асады.

Жоғ арыда келтірілген сабақ жоспарынан оның ә р бө лімінің оқ ушылардың ө здігінен атқ аратын жұ мысын ұ йымдастыруғ а ық пал ететіндей қ арастырылғ анын байқ ауғ а болады.

" Қ оршағ ан дү ние" сабақ тарында мұ ғ алімнің басшылығ ының тү рі ү немі ө згеріп отырады. Ол оқ ушыларғ а бағ ыт беріп, ү лгі кө рсетуден бастап, оларды ойландыратын тапсырмалар беру, ө здігінен атқ аратын жұ мысқ а бағ ыттау, шығ армашылық белсенділікке жетелеу сияқ ты іс-ә рекеттерді жү зеге асырады. Сабақ тың логиқ алық қ ұ рылымы, басталуы мен аяқ талу жү йелілігі, білім беру, тә рбиелеу, дамыту мақ саттары болғ андық тан, ә р сабақ келесі сабақ тың бастамасы, келесі сабақ оның жалғ асы ретінде білім берудің жаң а жә не жоғ ары дең гейіне кө теріліп отырады. Сонда бір сабақ тың мазмұ ны бұ рын алғ ан білім мен жаң а алғ ан жә не келешекте алатын ұ ғ ым қ ұ рамдарынан тұ рады.

" Қ оршағ ан дү ние" сабақ тарының бү кіл мазмұ ны ө лкетану материалдарына негізделетіндіктен ө лкетану материалдары сабақ та да, сабақ тан тыс та кең інен қ олданылады.

Кілт сө здер: дү ниетанымдық ұ ғ ымдар, кө зқ арастар, ақ параттық мә дениет, ө з бетімен жұ мыс, ойлай білу қ абілеті, шығ армашылық, сын тұ рғ ысынан ойлау, нысан, ұ йымдастыру.

 

 






© 2023 :: MyLektsii.ru :: Мои Лекции
Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав.
Копирование текстов разрешено только с указанием индексируемой ссылки на источник.