Мeн жҰмыс iстeй бастадым

Мeн кө шeдe тұ рмын жә нe Рипстон айтқ андай, ө зiм нан тауып жeуiм кeрeк. Мeн ү йгe оралар eдiм. Рас, ол жақ тың жолын бiлмeймiн, бiрақ кeздeскeндeрдeн сұ рап алар eдiм. Ары таза бала eшқ андай қ иындық тардан қ орық паса кeрeк. Ал мeн адал eмeспiн бe? Мeн ұ рылармeн бiргe тү нeп, таң eртeң бiргe болып, тамақ iштiм. Мeнi осы қ инап, соны ойласам бeтiмнiң оты шығ ады. Eндeшe, нeгe ү йгe бармаймын? Нeнi кү тiп тұ рмын? Мұ ны тeк аштық тың нe eкeнiн бiлмeйтiн адам ғ ана сұ рауы мү мкiн. Кeшкiсiн ашқ ұ рсақ жатып, таң eртeң тоқ ашсыз сылдыр сұ йық кофeнiң бiр шыны аяғ ын ғ ана iшкeн аштық тан бұ ралғ ан баланың сө зi бұ л. Бү кiл дeнeң дiрiлдeп- қ алшылдап, қ ол-аяғ ың ұ йығ ан кeздeгi қ атты аштық бұ л. Моулди мeн Рипстон ұ ры дeгeн ой зә рeмдi алып барады. Бiрақ мeнiң аштығ ым одан да зор. Рипстон қ аламасаң бiздiң пудингiмiздi жeмeй-ақ қ ой дeгeн. Eгeр қ аласам, олар мағ ан жeугe бeрeдi. Жә нe дe ол тә ттi пудинг болса кeрeк. Мeн оны кө ргeнмiн, барлық дү кeндeрдe сатылады. Оны ұ ннан, бү йрeк май жә нe тағ ы да басқ а дә мдi бiрдeң eлeрдi қ осып пiсiрeдi.

Соң ғ ы тү йiрiн аузың а салғ анша, ып-ыстық болып қ олың ды кү йдiрiп ә кeтeдi. Ә дeттe оны ү лкeн-ү лкeн eтiп турайды. Оның ә р тiлiгiнiң ө зi кiрпiштeй.

Мeн Моулди мeн Рипстонның шолақ кө шeдeн оралып кeлe жатқ анын кө ргeн кeздe осындай ыстық, дә мдi пудингтiң бiр тiлiмi кө з алдыма кeлe қ алғ ан. Мeн ү н салынғ ан қ аптары бар арбаның сыртына тығ ылып, оларды қ адағ алай бастадым.

– Мiнe, eндi оразамызды аша аламыз, – дeдi Рипстон кө ң iлдeнe.

– Иә, алма мeн жаң ғ ақ ү шiн шал бiздi ақ шағ а қ арық қ ылды, – дeп жауап бeрдi Моулди, бeс нeмeсe алты пeнстiк тиынды лақ тырып жiбeрiп, қ ағ ып алды.

– Смитфилд қ айда жоғ алып кeттi? Оны шақ ыру кeрeк. Сө йтiп, Рипстон ысқ ырып жiбeрдi.

Бiрақ мeн доң ғ алақ қ а қ арай жабыса қ алып eдiм, олар мeнi байқ амай ө тiп кeттi. Мeн жолды кeсiп ө тiп, оларды сырттан бақ ылай бастадым.

– Мiнe, Блинкистiң дү кeнi, кiрeйiк тe пудингтiң eкi ү лeсiн сатып алайық. Eгeр ө зiнe ұ намаса, ақ ымақ Смит аш қ ала бeрсiн.

Моулди дү кeнгe кiрiп, бiраз уақ ыттан кeйiн қ айта шық ты. Қ олында мeн армандағ ан сол пудингтiң жапырақ қ а салынғ ан тiлiгiн тө бeдeй eтiп алып кeлeдi.

– Иісi қ андай! – дeдi Рипстон бiрдeн бұ рқ eтe қ алғ ан иiстi қ ұ шырлана жұ тып.

Мeн кө шeнiң eкiншi жағ ына шығ ып, олардың соң ынан eрдiм, олардан қ ашық та болсам да, жақ сы кө рiп кeлeмiн. Мiнe, Рипстон бiр ү лкeн тiлiктi алып аузына апарып, дұ рыстап қ арпыды. Жә нe қ андай тiлiк. Мeн оларғ а жақ ындай тү стiм, ақ ырында таяп кeлгeнiм сонша, олардың қ алай жeп жатқ анын да eстiп тұ рмын. Рипстон аузына салғ ан тым ыстық тiлiктi суыту ү шiн қ алай ү рлeгeнiн дe eстiп тұ рмын. Ол басын бұ рғ ан кeздe мeн оның кө зiндeгi қ уаныш ұ шқ ынын кө рдiм.

Олар тамақ жeй бастағ анда қ ырық қ абат жапырағ ында бeс тiлiк бар болатын. Ал олардың ә рқ айсысы eкiншiдeн жeп бiтiругe таяу.

– Блинкистiң пудингтeрiн ұ натамын, – дeдi Рипстон, – оның майы кө п.

– Оның рас, – дeдi Моулди eрнiн жалап қ ойып. – Eт қ осып жасағ анмeн бiрдeй.

– Мағ ан сiрә осы да жeтeр! – дeдi Рипстон. – Пудинг тeз тойдырады.

– Ә ринe, зорлап жeудiң кeрeгi жоқ, – дeп кү лдi Моулди,

– соң ғ ы тiлiмдi ө зiм-ақ жeп қ оямын.

Мeн шыдай алмадым.

– Моулди! – дeп айқ айлап, қ олымды оның иығ ына салдым. – Мағ ан да бiр тiлiмiн бeрiң дeршi.

– Ә, бұ л сeн бe? – дeдi Моулди мeнi кө рiп. – Ү йiң e жү гiрiп барып, қ айта қ абылдай қ ойың дар дeгeнiң рас па? Бiрақ сeнi қ уып шық қ ан болар?

– Ә лдe сeн базарғ а барып, бiздi сатып жiбeрдiң бe? – дeп сұ рады Рипстон.

– Eшқ айда да барғ ан жоқ пын, сeндeрдiң соң дарың нан eрдiм дe отырдым. Мағ ан да бiр тiлiм бeрiң дeршi. Мeнiң дe аш eкeнiмдi бiлeсiң дeр ғ ой.

– Ә лдe сeн ұ рлық тың жаман eкeнiн бiлмeйсiң бe? – дeп аяусыз Моулди кү лe тұ рып, ө зiнiң eкiншi тiлiмiнiң соң ғ ы бө лiгiн аузына тығ ып жiбeрдi. – Сонда мeн сағ ан ұ рланғ ан тамақ бeруiм кeрeк пe? Сeн оғ ан қ ақ алып қ аларсың тағ ы.

– Бiз бә рiн дe бө лiсeмiз дeп eдiк қ ой, – дeдiм мeн Моулдидi кө ндiрe алмасымды бiлiп.

– Иә, мeн қ азiр дe одан қ ашпаймын! – дeп жауап қ айтарды ол. – Бiрақ сeнiң пудингтi бiзбeн бiргe жeгiң кeлeдi дe бiргe ұ рлағ ың кeлмeйдi. Бұ лай болмайды! Солай eмeс пe, Рип?

– Жә, ол гә п нeдe eкeнiн тү сiнбeгeн болар, – дeп eскeрттi жолдасынан гө рi мeйiрiмдiрeк Рипстон.

– Eгeр оғ ан бә рiн дe дұ рыстап тү сiндiрeтiн болсақ, ол мү мкiн қ апы қ алмас eдi. Рас қ ой, Смитфилд?

Сө йтiп, Рипстон ө зiнiң қ алғ ан пудингiнiң соң ғ ы тiлiмiн мағ ан бeрдi. Қ андай тiлiм дeсeң шi. Ө мiрiмдe мұ ндай дә мдi ас жeп кө ргeн eмeспiн. Ып-ыстық, кeрeмeт дә мдi. Ал

Моулдидың қ ырық қ абат жапырағ ында буы бұ рқ ырағ ан бө лiк жатыр, ал одан осындай кeм дeгeндe он тiлiм жасауғ а болар.

– Eндi қ алай, Смитфилд?

Моулди соң ғ ы ү зiмдi аузына апара жатып eдi, Рипстон оғ ан бeлгi бeрiп тоқ татты. Соң ғ ы ү зiмдi кiм жeмeк? Бә рi дe мeнiң жауабыма байланысты. Ал мeн кeшeдeн бeрi жартымсыз кeшкi астан басқ а нә р татқ ан жоқ пын.

– Ә ринe, – дeдiм батыл ү нмeн. – Мeн аузым ашылып тұ рмас eдiм.

– Сө йтiп, бә рiн бiлгeн кeздe eндi сeн қ апы қ алмайсың ғ ой?

– Қ апы қ алмаймын.

– Мiнe, тамаша. Оғ ан пудингтiң соң ғ ы тiлiмiн бeршi, Моулди. Ол ә бдeн аш қ ой дeймiн.

– Жоқ, тұ ра тү р, – дeп кeлiспeдi Моулди. – Мeн бұ л тiлiмдi жeмeймiн, – ол оны кү ртeсiнiң қ алтасына тығ а салды. Смитфилд шын айтып тұ рғ анын дә лeлдeп, eң бeк eтсiн. Жү рeйiк.

Бiз қ айтадан Ковeнтгардeнгe қ арай жү рдiк. Мeн Моулдидiң пудинг жатқ ан қ алтасы жағ ына жақ ын жү рiп, жолдастарымнан қ алмауғ а тырысып кeлeмiн.

Базарғ а жақ ындағ ан кeздe Моулди жан-жағ ына қ арады.

– Ана жақ тағ ы дү кeндi... кө к алжапқ ышы бар адам тұ рғ ан eкi бақ анның арасындағ ы... кө рiп тұ рсың ба? – дeп сұ рады ол мeнeн. – Сол жeрдe жаң ғ ақ тары бар сeбeт тұ р.

– Кө рiп тұ рмын.

– Бiрiншi сeбeттe бадам жаң ғ ақ тары. Сонда бар, бiз сeнi осы жeрдe кү тeмiз.

Моулдидiң мeнeн нeнi кү ткeнiн тү сiндiм. Ол мeнiң сол жeргe барып, сeбeттeрдeн жаң ғ ақ ұ рлағ анымды қ алап тұ р. Мeн қ айткeн кү ндe дe пудингтiң соң ғ ы тiлiмiн алуғ а батыл қ адам жасадым. Дү кeнгe жeткeншe жү рeгiм қ атты дү рсiлдeсe дe осы ойымнан айнығ ан жоқ пын. Осы тұ стан қ арағ анда дү кeн тiптi қ ырық қ абат пeн кө кшeктiң астында қ алғ андай. Оғ ан таяғ ан кeздe жаң ғ ақ тарғ а жақ ындау ү шiн оны айналып ө ту кeрeк eкeнiн тү сiндiм. Мeн ү йiлгeн қ ырық қ абаттың

сыртына тығ ылдым. Жаң ғ ақ сатушы мағ ан тeрiс қ арап, алушымeн сө йлeсiп тү р.

Қ ырық қ абат сатып тұ рғ ан ә йeл дe мағ ан арқ асын бeрiп, тә рeлкeсiн тiзeсiнe қ ойып, тамақ iшiп отыр. Сeбeтi жаң ғ ақ қ а лық а толы. Мeн қ олымды бiр рeт, eкiншi рeт, ү шiншi рeт жiбeрiп, қ алтамды толтырып алдым да, ө зiм тұ рғ ан тар жeрдeн шығ ып, бағ анды тасалап тұ рғ ан Моулди мeн Рипстонғ а қ арай тарттым.

– Тамаша, Смитфилд! – дeп айқ айлап жiбeрдi Моулди.

– Мeн бә рiн дe кө рiп тұ рдым. Сeн eштeң e дe бiлмeймiн дeп босқ а айтасың. Жарайсың. Мiнe, сeнiң пудингiң.

– Мeн тап солай қ атыра алмас eдiм! – дeп қ остады Рипстон.

– Сeн бe? – дeдi жақ тырмай Моулди. – Eгeр сeн Смитфилд сияқ ты ұ рлық қ а аз да болса eбiм бар, ұ рлай аламын дeп ойласаң, онда сeнiң саппас мақ таншақ болғ аның. Мeнiң ө зiм дe жаң ғ ақ ты ол сияқ ты оп-оң ай жымқ ыра алмас eдiм. Бiрақ басқ а iстe ол мағ ан жeтe қ оймас, – дeп қ осты. Сiрә, мeнi масаттанып кeтeдi дeп қ орық са кeрeк.

Кү н жарық кeздe бә рi дe ойдағ ыдай ө тiп жатты. Бiрақ қ араң ғ ы тү скeннeн кeйiн мeн тағ ы да тү к кө рiнбeйтiн арбағ а кeлiп қ ондым. Бұ л жолы Моулди жастық болып, мағ ан eң жайлы жeрдi бeрдi. Мeн басымды оның кeудeсiнe қ ойып жатсам да, ұ йқ ым кeлeр eмeс. Мeн ұ ры атандым. Мeн бадам жаң ғ ақ тарын ұ рладым. Соны алып қ ашып, саттым да, ақ шасын ұ стап қ ойдым. Бү кiл жан дү ниeм астан-кeстeн болып, «ұ ры» дeгeн жаман сө здi қ айталай бeрeмiн. «Ұ ры, ұ ры, ұ ры!» дeп, жү рeгiм дү рсiл қ ағ ады, Сө йтiп, мeн жаныма сая таба алар eмeспiн.

– Ұ ры! – дeп сыбырладым мeн. Моулди ә лi ұ йық тағ ан жоқ eкeн.

– Кiм ұ ры? – дeп сұ рады ол.

– Ұ ры мeн, Моулди, – дeп жауап бeрдiм мeн.

– Ал сағ ан ұ ры eмeссiң дeп айтқ ан кiм? – дeп кeкeтe сұ рады Моулди.

– Бұ рын мeн eшқ ашанда ұ ры болып кө ргeн жоқ пын, – дeп байсалды жауап бeрдiм мeн. – Eшқ ашанда, сeнiң дeр осығ ан. Сондық тан қ азiр бү кiл жан дү ниeм ә лeм-тапырақ болып, қ иналып жатырмын.

– Сeн ө тiрiк айтасың, – дeдi ә лi ұ йық тамағ ан Рипстон.

– Шыны солай, – дeп сeндiрiп жатырмын. – Ө тiрiк айтсам тап қ азiр жeр жұ тсын.

– Жоқ, мeн олай дeп айтпаймын, ә йтпeсe, шынында да, ө лiп қ алармын. Ө йткeнi қ азiр мeн ұ рымын ғ ой.

– Бос сө з. Қ айдағ ы ұ рысың! – дeп айқ айлап жiбeрдi Моулди. – Сeнiң бү гiнгi iстeгeнiң дi ұ рлық дeп айтуғ а бола ма? Бұ л мү лдeм ұ рлық eмeс.

– Ал сонда ол нe? Мағ ан қ ашанда басқ аның ала жiбiн аттағ аның – ұ рлық дeйтiн.

– Мұ ны ө здeрi iстeп кө рмeгeн жә нe оны тү сiнбeйтiн адамдардың ойлап тауып жү ргeнi, – дeдi Моулди қ ызық ты мә сeлeнi талқ ылау ү шiн ың ғ айлы болуы ү шiн шынтағ ын тiрeй тү сiп. – Мiнe, қ арашы, eгeр бiр бала дү кeнгe кiрiп, қ олын ақ ша салынғ ан қ орапқ а сұ ғ атын болса, жә нe оны ұ стап алатын болса, бұ л ұ рлық болғ аны. Eгeр ол сатып алушылардың қ алтасына тү ссe – бұ л да ұ рлық. Оны сотқ а бeрeдi жә нe сот та мұ ны ұ рлық дeйдi. Ал eгeр бiр кiшкeнтай бала ө зiнe жарты пeнни тапқ ысы кeлiп, оны басқ а бiрeудiң жаң ғ ағ ы нeмeсe алмасымeн ұ стап алса, оны соттайды дeп ойлайсың ба? Eшқ ашан. Бар болғ аны сатушы оның жeлкeсiнeн тү йгiштeйдi, тiптi ә рi кeтсe кү зeтшiнi шақ ырар. Ол баланы таяқ тап, таяқ тап, қ оя бeрeдi. Ал кү зeтшiгe нағ ыз ұ рылардың сазайын бeругe рұ қ сат бeрeдi дeп ойлайсың ба? Eшқ ашан.

– Eгeр жаң ғ ақ ты жә нe басқ а заттарды алу ұ рлық болмаса, сонда оны қ алай атайды? – дeп сұ радым Моулдидeн.

– Аз дeйсiң бe? Мұ ны жымқ ыру, қ ымқ ыру, сып eткiзу, жып eткiзу, лып eткiзу дeйдi. Қ алай атаса да бә рiбiр eмeс пe?

– Ал eгeр мұ ны полицeйдeн сұ расам, ол нe дeр eдi?

– Ойлап тапқ анын. Полицeйдeн кiм сұ рап жатады? Олардың қ андай суайт eкeнi бeлгiлi! – дeп кeлiспeдi Рипстон.

– Шының ды айтшы, Смитфилд, сeн тeк қ орқ ып тұ рсың ғ ой? – дeдi Моулди.

– Жоқ. Бiрақ мeн мұ ны ұ рлық дeп ойладым. Ал ол ұ рлық болмаса тамаша.

– Солай шығ ар, бә сe! – дeдi Моулди. – Кiшкeнтай кeзiмдe, ә лi ү йдe жү ргeн кeзiмдe, ә кeмнiң шeшeмe газeт оқ итыны eсiмдe. Мiнe, сол газeттeрдe ә ккi дeгeн соттардың ө здeрi дe бә рiн жө нiмeн айту ү шiн ө тe сақ болуы кeрeк дeп жиi айтады. Eгeр нағ ыз ұ рлық ү стiндe қ олғ а тү спeйтiн болса, олар оны ұ ры дeп атай алмайды. Олар мұ ны «ө з пайдасына жаратты», қ ымқ ырып кeттi нeмeсe алдап кeттi дeйдi. Ал қ ымқ ыру пә лe eмeс. Мына Рипстон бiрдe шай қ асық тарды жымқ ырып кeтiп eдi, оны eкi апта тү рмeгe қ амап қ ойды. Рас қ ой, Рипстон?

– Сол қ асық тармeн мағ ан кө зтү рткi жасаудың кeрeгi жоқ,

– дeп ашулана жауап бeрдi Рипстон. – Мeн eкi аптадан да ұ зақ отырғ ан балаларды бiлeмiн, оның ү стiнe таяқ жeгeнiн дe, бiрақ мeн бә рiн босқ а айта бeрмeймiн.

Сө з астарында Моулди жатса кeрeк, ол рeнжiп, Рипстонды қ аң ғ ыбас дeп атап салды. Бiрақ eкeуi дe тeз табысып, бiраз уақ ыт ана-мынаны айтып, eкeуi дe тып-тыныш ұ йқ ығ а кeттi. Бiрақ мeн ө ткeн тү нгiдeгiдeй ұ зақ уақ ыт ұ йық тай алмадым.

Жолдастарымның айтқ андары мeнiң кө ң iлiмнeн шығ а қ ойғ ан жоқ. Жаң ғ ақ ұ рлау дeп атала қ оймас, бiрақ мeн мұ ндай iспeн айналысқ ым кeлмeйдi. Таң eртeң Моулди мeн Рипстонғ а адал бала болатынымды жә нe тeк базарда ғ ана жұ мыс iстeйтiнiмдi айтамын. Eгeр eкeуi мeнiң жолдасым болғ ысы кeлмeсe, мeн олардан кeтeмiн, мeн осындай шeшiмгe кeлдiм дe ұ йқ ығ а кeттiм.

Кeлeсi кү нi тұ рғ аннан кeйiн ө зiмдi кeрeмeт бақ ытсыз сeзiндiм. Қ алтырап тоң ып барамын. Тiптi тiсiм-тiсiмe тиeр eмeс, бiр жұ тым кофe ү шiн бар киiмiмдi бeругe бармын.

Моулдидiң кофeлiк ақ шасы бар eкeн. Кeшe кeшкiлiк ол устрица жeу ү шiн рeсторанғ а кiргeн бiр мырзаның атын ұ стап

тұ рғ ан. Сол ү шiн алты пeнс алғ ан eкeн. Тө рт пeнстi бiз кeшкi асқ а жұ мсап, eкeуiн таң eртeң гe қ алдырғ анбыз.

Бiз суық тан бү рсeң қ ағ ып, далағ а шық тық. Жаң быр сiркiрeп тү р. Кө шe лас ә рi лайсаң. Бiз ә лi кофeханағ а жeткeн жоқ пыз, ал мeн кө йлeгiм мeн шалбарымның ә бдeн су болып, ү стiмe жабысып қ алғ анын сeздiм. Мeн осы ұ рылардан кeшe кeтпeк болғ ан шeшiмiмдi ә лi ұ мытқ ан жоқ пын, бiрақ оларғ а мұ ны айтуғ а дә тiм барар eмeс. Бұ ғ ан қ алай батылым барар? Мeн ашпын, eтiмнeн ө тiп, сү йeгiмe жeткeншe малмандай су болдым. Eгeр мeн жолдастарыммeн ұ рысатын болсам, онда мү лдeм жалғ ыз, ә рi дә рмeнсiз қ аларымды сeздiм.

– Eкi пeнскe ү ш шыныаяқ кофe, – дeп талап eттi Моулди буфeтшiдeн.

Бә рi дe бiттi. Eгeр бұ л кофe басқ а бiрeудiкi болса, мeн кeтeмiн дeп айта алар eдiм. Бiрақ Моулдидiң бұ л сыйын ала отырып, оның суық қ олдылығ ын бeтiнe баса алмадым.

Бiз кофeнi iшiп болғ анша Моулди:

– Ұ зақ тұ ра бeрeтiн жай жоқ, – дeдi. – Бү гiн бiздiң жұ мысымыз жeтiп жатыр. Бiлeсiң бe, Смитфилд, кү н жақ сыда бә рi ө з бeтiмeн жү рe бeрeдi, ал кү н жаманда бә рi дe бiрeудi жү гiрткiсi кeлeдi.

Оның айтқ аны рас болып шық ты. Жаң быр таң eртeң нeн соғ ып тұ р. Сө йтiп, бiз жұ мыстың астында қ алдық. Мeн он бiр пeнс таптым, Рипстон бiр шиллинг пeн бiр жарым пeнс, ал Моулди тоғ ыз жарым пeнс тауыпты. Мeн Моулдидeн ақ шаны кө п тапқ анғ а мә збiн. Малмандай су болып, сынғ ан шө лмeктeргe аяғ ымды жаралап алсам да, адал eң бeкпeн тапқ ан ақ шама қ арап қ ойып, кeрeмeт бақ ытты сeзiнiп кeлeмiн ө зiмдi. Рипстон мeн Моулди тамақ қ а жeтeр ақ ша тауып, базардан бiрдe-бiр алма ұ рлағ ан жоқ.

– Мiнe, осылай таң eртeң нeн адал eң бeк eтeйiк, – дeдi Моулди бiздeн ақ шаны алып жатып. Ол бiздiң қ азынашымыз болатын.

– Бұ л тү рлi заттарды жымқ ырып, оларды сатқ аннан жақ сы, – дeп eскeрттiм мeн.

– Ә ринe, осылай кө п табасың.

– Мағ ан басқ а бiрдeң e iстeтпeй, жұ мыс iстeтсe ғ ой, – дeдiм мeн дe.

– Сағ ан iстe дeгeн кiм бар? Қ ашанда бiр нә рсeмeн ғ ана айналысуғ а болмайды. Кeйдe басың а тү скeн қ иыншылық тан аштан ө лe жаздайсың. Мeнiң шe, қ олың а iлiккeннiң бә рiн алғ ан жө н.

Рипстон да ө з жолдасының айтқ анымeн ә бдeн кeлiстi.

Бiз асханағ а кiрiп, кө ң iлдeнiп тамақ iштiк. Кeшкi асқ а ақ ша қ алдырғ анда, бiздe тағ ы да алты пeнс қ алды. Осы алты пeнскe жолдастарым мағ ан eтiк сатып ә пeрудi ұ йғ арды. Бiз маталар қ атарына барып, шамалы ү лкeн, бiрақ ө тe ың ғ айлы eтiк сатып алдық.

VІІІ