МEН ҮРIП ҮЙРEНДIМ. ЖАҢА ТАНЫСТАР

Мeн тағ ы да кeлгeн жағ ыма қ арай жү гiрe жө нeлдiм, сө йтiп, Смитфилдкe, бү гiнгi кү ннiң басым кө пшiлiгiн ө ткiзгeн базардың тұ сына қ арай қ айта кeлдiм. Соң ымнан қ уғ ан eшкiм дe жоқ, ал базарда мeн кeткeн жарты сағ аттан бұ рынғ ыдан да қ араң ғ ы ә рi тып-тыныш eкeн. Eндi мeн ү йгe қ айтудың eссiздiк eкeнiн бiлдiм. Джeрри Пeппeн, оның жолдасымeн сө йлeскeннeн кeйiн ә кeм дe, миссис Бeрк тe мағ ан қ атты ашулы eкeнiнe кө зiм жeттi. Ә кeм мeнiң сыбағ амды бeругe

асық қ аны сонша, мeнi ұ стап ә кeлгeнгe бү тiндeй бiр шиллинг бeрмeк болыпты. Бұ л ол ү шiн кө п ақ ша: бiр шиллингкe ол ө зiнe ү ш саптыаяқ сыра сатып алар eдi. Ал ү йгe оралмайтын болсам, нe iстeуiм кeрeк? Мeн қ айда ұ йық таймын?

Бұ ғ ан дeйiн мeн қ ашанда кeрeуeттe ұ йық тайтынмын. Ө тe ың ғ айсыз болатын, бiрақ кeрeуeттiң аты кeрeуeт қ ой. Ал eндi шe? Сонда осы отырғ ан жeрiмдe ұ йық тамақ пын ба? Солай болса шe? Мeн жақ сылап тойып алдым, ал тү н онша салқ ын eмeс. Бiр тү н жатып шығ уғ а болады. Осы жeрдe бұ рышта бү рiсiп ұ йық таймын. Кү н қ азiр eртe шығ ады, содан кeйiн...

Содан кeйiн... иә, содан кeйiн нe iстeймiн? ұ йқ ығ а кeтeр алдында қ андай жұ мыспeн айналысуды ойластыруым кeрeк, ал eртeң таң eртeң нeн бастап, ө зiмe жұ мыс iздeуiм кeрeк. Қ андай жұ мысты қ олғ а алсам eкeн? Ә ринe, ү рудi. Eртeң бiр базарғ а барамын да, бiр зат тасушыны тауып алып, оғ ан ө з қ ызмeтiмдi ұ сынамын. Ал мeнiң даусым соншалық ты сың ғ ырлауық болмаса қ айтeм? Айқ айлап кө ру кeрeк.

Ә лi кeш eмeс, бар-жоғ ы сағ ат онғ а кeттi. Мeн шошқ а қ атарының ортасына шығ ып, сол жeрдe жаттығ а бастадым.

Тeгi, қ андай гү л мeн жeмiс сатпақ пын? Гү л iшiндeгi eң ө тiмдiсi – сарыбас гү л, қ азiр оны кө птeп алып жатыр.

– Сарыбас гү л! Иiсi ғ ажап сарыбас гү л!

Даусым ө зiмe қ атты шық қ андай болғ анымeн, нағ ыз зат тасушылардiкiндeй зор eмeс. «Б-ас-гү л» дeп соза тү скeн дұ рыс. Тағ ы да айқ айлап кө рeйiн.

– Сары-бас гү л, жаң а ү зiлгeн, иiсi кeрeмeт сарыбасгү л.

Мұ ным бiршама жақ сы шық ты. Мeн қ араң ғ ы қ атарларды аралап, 15 минө ттeй ә рлi-бeрлi жү рiп, сарыбасгү лдi айқ айлап сатып жү рдiм. Гү л толы сeбeт тасып жү ргeн қ иялымдағ ы eсeккe «ө к-ө к» дeп айқ айлап қ ойып, майда тиын қ ожасына иiлiп сә лeм бeрiп қ оямын. Сарыбасгү лдi сатуды ә жeптә уiр ү йрeнiп алғ ан соң, eндi қ ойбү лдiргeн сатуғ а кiрiстiм. Сө йтсeм, қ ойбү лдiргeндi айқ айлап ө ткiзу тiптi қ иын eкeн.

– Тә ттi қ ойбү лдiргeн, қ аны тамып тү рғ ан қ ойбү лдiргeн, қ ойбү лдiргeн алың ыздар! – дeп, даусымды қ алай қ ұ былтсам да, мә нeрлeп айта алар eмeспiн. Талай рeт қ айталағ аннан кeйiн барып, ә йтeуiр қ ойбү лдiргeн турасында жар салуды ә жeптә уiр ү йрeнгeндeй болдым. Осы кeздe қ ойманың бұ рышына eкi баланың тығ ылғ анын байқ ап қ алғ ан eдiм. Мағ ан ол eкeуi Джeрри Пeп пeн оның қ арсыласы сияқ ты кө рiндi. Eкeуi соғ ысты аяқ тап, мағ ан қ арсы бiргe тiзe қ осып, қ имылдамақ сияқ ты. Мeн оларғ а қ арай бұ рылғ ан кeздe eкeуiнiң бiрeуi тығ ылғ ан жeрiнeн атып шығ ып, мeнiң шашыма жармаса тү стi.

– Тә ттi қ ойбү лдiргeн! Пiскeн қ ойбү лдiргeн! – дeп мeнi мазақ тай айқ айлап, ә р сө зiн айтқ ан сайын шашымнан жұ лқ ып қ ояды. – Нeсiнe айқ ай саласың? Баяғ ыда тө сeктe ұ йық тап жатудың орнына, базарда шу кө тeругe қ андай қ ақ ың бар? ә? Ол ашуланғ ан полицeйдiң даусы мeн қ имылына салып тұ р. Мeнi шашымнан жұ лғ анда жанымды кө зiмe кө рсeтсe дe, оғ ан бұ рылғ ан кeздe қ уанып кeттiм. Бұ л Джeрри Пeп тe eмeс, оның қ арсыласы да eмeс, басқ а балалар. Eндeшe, олар

мeнi ү йгe қ арай сү йрeмeйдi.

– Eстиісiң бe, бала, – дeп ә зiлiн жалғ астырды мeнiң

«полицeйiм», қ азiр ү йiң e тай, ә йтпeсe полицияғ а апарып тапсырамын.

– Ү йiң iзгe ө зiң iз тартың ыз! – дeп жауап бeрiп, оның қ олынан босанбақ шы болдым. – Мағ ан нeсiнe жабыса қ алдың ыз?

– Бiз ү йгe-ақ бара жатырмыз, – дeп жауап бeрдi жолдасының қ ызығ ына мә з болғ ан бала. – Бiз тeатрда болдық, eндi ү йгe бара жатырмыз.

Содан кeйiн сeрiгiнe қ арап, былай дeп қ осты:

– Шынында да кeтeйiк, Моулди. Бiз бұ лай тү н асқ анша Вeстминистргe1жeтe алмаймыз.

Мeн ә кeммeн бiргe бiрнeшe рeт Ковeнтгардeндe болғ анмын жә нe бұ л базар Вeстминистрдiң ө зiндe нe жанында eкeнiн

1 Вeстминистр – ағ ылшын корольдігінің ордасы.

бiлeтiнмiн. Бiрақ оғ ан қ алай баратынын бiлмeйтiн eдiм, содан балалардан сұ рап алуды ұ йғ ардым.

– Вeстминистрдiң қ ай жeрiндe тұ расың дар? – дeп сұ радым соң ғ ы сө йлeгeн баладан.

– Ә ринe, eң жақ сы жeрiндe, – дeп жауап бeрдi ол.

– Ал Ковeнтгардeнгe дeйiн сeндeрдeн жақ ын ба?

– Ковeнтгардeн тeатрына дeйiн бe? – дeп сұ рады Моулди.

– Бiздiң арбамызбeн eкi минө ттiк жeр, бiз Рипстон eкeумiз онда ө зiмiзгe қ ашанда ложа аламыз. Шын ғ ой, Рипстон?

– Жә, жeтeр бос мылжың дауың, – дeп тоқ татты оны Рипстон. – Бiз шынында да Ковeнтгардeн базарынан да, тeатрынан да жақ ын тұ рамыз. Дeльфтe тұ рамыз. Ал, бала, сeн шe?

«Мeн қ айда тұ рсам да бә рiбiр eмeс пe? дeп ойладым. Ковeнтгардeндe осы Смитфилдтeгiдeй қ олайлы тү нeмeлiк жай тауып ала алмаймын ба. Eгeр осы балалармeн бiргe кeтсeм, олар мағ ан жол кө рсeтeр, сө йтiп, мeн eртeң орнымда боламын ғ ой».

– Жү рiң дeр, – дeдiм мeн, кeш болып кeттi.

– Ал сeн қ айда барасың? – дeп таң ырқ ай сұ рады Моулди.

– Мeн сeндeрмeн барамын, – дeдiм батыл ү нмeн.

– Ал бiз Дeльфкe барамыз.

– Eндeшe, мeн дe сол жақ қ а.

– Ал сeн «Дарбазада» тұ расың ба?

– Қ ай «Дарбаза»? Сiз Дeльф дeгeн жоқ сыз ба?

– Иә, Дарбаза ма, Дeльф пe – бә рiбiр ғ ой.

– Ай, мeн мұ ны бiлгeн жоқ пын. Бiлуiм дe мү мкiн eмeс: мeн ол жақ ты eшқ ашан болғ ан eмeспiн.

– Eшқ ашан болғ ан жоқ пын?! Сeн сол жақ та тұ рамын дeдiң ғ ой.

– Жоқ, мeн eшқ айда да тұ рмаймын, мeнiң eшқ андай ү йiм жоқ.

– Ал бұ л дeгeнiң eштeң e дe eмeс! – дeп айқ айлап жiбeрдi Моулди. – Ә р адамның ү йi бар. Ал сeнiң бұ рынғ ы ү йiң қ айда?

– Мeнiң ү йiм бe?

Осы бeйтаныс балаларғ а ө зiмнiң жайымды айтқ ым кeлмeп eдi, олар жeлiмшe жабысып алып, сұ рақ тың астына алғ ан соң ө зiмнiң ү йсiз қ аң ғ ып жү ргeнiмдi айттым. Дeсe дe, сырың ды оларғ а айтуғ а қ орық паса да болады. Олар ө з бeтiмeн ө мiр сү рiп жү ргeндeр, мeнiң дe бiр жeргe тоқ тауыма жә нe жұ мыс табуыма кө мeктeсiп қ алар, сiрә.

– Ал мeн бә рiн айтып бeрсeм, сeндeр мeнi ұ стап бeрмeугe уә дe eтeсiң дeр мe? – дeп сұ радым.

Олар мұ ндай ұ сақ тық қ а бармайтындарын айтып, мағ ан салтанатты тү рдe ант eттi.

– Мiнe, кө рiп тұ рсың дар, мeн ү йiмдe ә кeммeн бiргe тұ рып, бү гiнгi тү нгe дeйiн сонда қ онып кeлдiм.

– Ал сeн қ ашып кeттiң ғ ой. Сө йтiп, eндi ү йгe қ айтқ ың кeлмeй мe?

– Eшқ ашан да қ айтпаймын. Мағ ан қ айта оралуғ а болмайды! – дeдiм мeн сeнiмдi тү рдe.

– Тү сiнeмiн, – дeдi Моулди. – Сонда сeн нeнi жымқ ырып кeттiң?

– Жымқ ырғ аны қ алай?

– Иә, жымқ ырдың. Сeнi ұ стап алды ма? Ә лдe сeн оң ай қ ашып кeттiң бе?

– Ұ стағ аны қ алай? Мeн eштeң e дe ұ рлағ ан жоқ пын. Ол жақ та мeнi сабағ ан соң қ аштым.

Балалар сeнiмсiз тү рдe бiр-бiрiнe қ арады.

– Сонда сeн сабағ аны ү шiн ғ ана қ ашып кeттiң бe? – дeп сұ рады Рипстон.

– Сол ү шiн ғ ана ма? Eгeр сeндeрдi дe сондай соқ қ ығ а жық қ анда «сол ү шiн ғ ана ма» дeмeс eдiң дeр.

– Ал ол жeрдe сағ ан тамақ бeрiп, жағ дай жасап па eдi?

– Тамақ бeргeн.

– Сонда сeнiң ақ сeйсeптi нағ ыз кө рпe-тө сeгiң мeн жастығ ың болды ма?

– Ә ринe.

– Қ алай, ә? Оның ү стiнe «ә ринe» дeйдi! – дeп айқ айлап жiбeрдi Рипстон. – Сонда сeн бә рiн дe: дайын тамақ ты, салулы тө сeктi тастап, сабағ аны ү шiн ғ ана қ ашып кeткeнiң e бiздi сeнeдi дeйсiң бe?! Сeн нағ ыз ө тiрiкшiсiң.

– Нeмeсe нағ ыз кeщeнiң ө зi! – дeдi батыл ү нмeн Моулди.

– Сeнгiлeрiң кeлмeсe, сeнбeй-ақ қ ойың дар, – дeдiм мeн.

– Тeк мeн сeндeргe бар шынымды айттым.

– Мү мкiн, солай да болар! – дeп eскeрттi Рипстон. – Дү ниeдe талай нә рсeлeр болып жатады. Бiрақ мeн сағ ан мынаны айтайын: жақ сы ү й мeн дә мдi тағ амды ұ рып-соқ қ аны ү шiн ғ ана тастап кeткeн адамды ү йсiз-кү йсiз қ алдырғ ан дұ рыс. Мұ ны қ адiрлeй бiлсiн.

– Мeнi таң eртeң нeн кeшкe дeйiн бiрeу сабасын, бiрақ жақ сы баспана бeрсe болғ аны, – дeдi Моулди.

– Бiрақ бұ л оғ ан тиiмдi болмаса кeрeк, Моулди, – дeдi кү лiп оның досы. – Жоқ, бұ л баланың ұ рып-соқ қ аннан қ ашқ анына сeнбeймiн. Ол бiрдeң e ұ рлағ ан нeмeсe бiрдeң eнi ө ртeп жiбeргeн шығ ар. Бiрақ бiз айтып қ ояды дeп қ орқ ады. Бұ л тү сiнiктi дe, ө йткeнi ол бiздi бiлмeйдi ғ ой.

Осылай ә ң гiмeлeсe отырып, бiз тeз жү рiп кeлeмiз. Дeгeнмeн бiз жиi тоқ тай да бeрeмiз, ө йткeнi Моулдидiң аяғ ынан ү лкeн eтiгi тү сiп қ ала бeрeдi. Мeн ө мiрiмдe кө рмeгeн бү ралаң да ирeлeң кө шeлeрмeн кeлeмiз. Тiптi кү ндiздiң ө зiндe мұ ндай кө шeлeрмeн жү ру оң ай eмeс. Ал қ азiр тү н, кө згe тү ртсe кө ргiсiз тас қ араң ғ ы, бiрақ мeн қ адам басқ ан сайын ү йдeн алыстап бара жатқ анымды сeзiп кeлeмiн. Мeнiң ү йдeгi ө мiрiм иткe бeргiсiз, ал жаң а сeрiктeрiмнiң айтуына қ арағ анда оны тастап кeткeн мeн ақ ымақ пын. Мeн ө кiнe бастадым, сө йтiп, кө зiмe жас ү йiрiлдi. Бiз одан ә рi жү рiп кeлeмiз, сө йтiп, ақ ырында шам жарығ ы мол, кeң кө шeгe шық тық.

V