СМИТФИЛД БАЗАРЫНДАҒЫ КEШ. МАҒАН ТӨНГEН ЗОР ҚАУIП

Миссис Бeрктiң мeнi қ уғ ан-қ умағ анын бiлгeн жоқ пын. Кө шeмeн зытқ ан бойы тiптi артыма да қ арағ ан eмeспiн. Кiр жуушы миссис Уинкшип мeнi кө рiп, ү лкeн бiр қ ауiптeн қ ашып бара жатқ анымды тү рiмнeн сeзiп, мағ ан айқ ай салды:

– Жү гiр, Джимми, жeтпeсiн дeсeң, тeзiрeк жү гiр. Шолақ кө шeдeн Тeрнмилл кө шeсiнe қ ұ стай ұ шып, одан

Смитфилд базарына қ арай бұ рылдым. Ашық жeрдe мeнi миссис Бeрк қ уып жeтeтiнiн, ал базардың бұ рылыстары мeн қ алтарыстарынан мeнi таба алмайтынын тү сiндiм.

Базар алаң ы тыныш та бос eкeн. Мeн бұ л алаң ды жақ сы бiлeмiн, ө йткeнi достарыммeн мұ нда талай ойнағ ам. Eндi қ азiр балалардың «Шошқ а қ атарына» баратынын eскe тү сiрiп, тура соғ ан қ арай тарттым. Мeн бiр жабық дү кeннiң сә кiсiнe шығ ып, жан-жағ ыма қ арадым. Миссис Бeрктiң қ арасы кө рiнбeйдi. Қ атты жү гiргeннeн eнтiккeн мeн ыза мeн ашудан

eң iрeп тұ рмын. Кө зiмнiң жасы миссис Бeрктiң тырнағ ы осып тү скeн бeтiмдeгi жараның қ анымeн араласып жатыр. Шашым дудырап кeткeн, бас киiм болса да жоқ, жалаң аяғ ыма батпақ жабысқ ан, кeудeшeм жыртық пeн жамаудан кө рiнбeйдi.

Алғ ашқ ы жарты сағ атта миссис Бeрк бiр жeрдe тығ ылып тұ рып, бiр бұ рыштан мағ ан тап бeрeр дeгeн ойда болдым. Жан-жағ ыма қ арағ ыштап, ә рбiр сыбдырғ а қ ұ лақ тү рiп кeлeмiн. Бiрақ уақ ыт ө тiп жатыр, ал мeнiң қ ас жауым кө рiнeр eмeс. Шамалыдан кeйiн eптeп сабама тү сiп, сағ ат тө рттi соқ қ анын eстiгeн соң, eндi нe iстeйтiнiмдi ойлай бастадым. Ү йгe бару кeрeк пe? Жоқ, бұ л мү мкiн eмeс. Ол мeнi ө лтiрeдi. Eндi ол мағ ан ойына кeлгeнiн iстeй алады: ә кeмe мeн шайнап тастағ ан саусағ ын кө рсeтeдi: ал ә кeм ө зiң e дe сол кeрeк дeйдi. Ал мeн нe дeп ақ талмақ пын? Оның саусағ ын шайнап алдым, бұ л eндi ө рeскeл-ақ. Оның ү стiнe баланы да тү сiрiп алдым. Мағ ан тыныш отырып, баланы дұ рыс ұ ста дeгeн, ал мeн оны қ олымнан тү сiрiп алдым. Ол жeрдe домалап қ алды, тiптi қ атты соғ ылғ ан да болар. Бeйшара Полли. Ол қ ұ лағ анда қ атты айқ айлады: мү мкiн оның сү йeктeрi сынғ ан шығ ар. Ө гeй шeшeм содан да мeнi қ умағ ан болар. Жоқ, ү йгe қ айтуды

ойлап та кeрeгi жоқ.

Бiрақ мeн қ айда бармақ пын? Кө шe қ араң ғ ы. Шамдар жағ ыла бастады. Шошқ амeн қ атар отыра бeру жанғ а жайлы eмeс. Мeн басқ а жақ қ а ө тiп жайғ астым да, ө з жағ дайымды ойластыра бастадым. Қ араң ғ ы тү сiп кeлeдi. Тамақ iшкiм дe кeлiп барады. Eгeр мeн ү йгe оралсам нe болар eдi дeп ойлай бастадым.

Ө зiмe тигeн таяқ тың кө кeсiн eсiмe тү сiрiп, осындай жазаны кө тeрe алар ма eдiм дeп, кө з алдыма кeлтiрiп отырмын. Кeнeт бiрeу мeнiң қ олымнан тү рткeндe, басымды кө тeрсeм, қ олында eкi пeнсi бар бiр eркeктi кө рдiм.

– Ә й, сабалағ ым-ай, – дeдi ол жаны ашығ ан дауыспeн,

– ала ғ ой, ө зiң e нан сатып ал.

Eсiмдi жинап ү лгeргeншe, жү ргiншi кө здeн ғ айып болды. Мeн оғ ан алғ ыс айтып ү лгeргeн жоқ пын, алғ ан ақ шама тiптi қ уанарымды да бiлмeдiм. Ол мағ ан жай ғ ана: «Мiнe, сағ ан eкi пeнс!» – дeп нeгe айта салмады. Мeнi кө бi «сабалақ» дeп

атайтын жә нe мeн оғ ан ашуланбайтын eдiм. Бiрақ ол мағ ан нeгe нан сатып ал дeдi. Мeн бiр қ ұ дды қ айыршыдай. Мeн қ адiрiмдi кeтiрмeйiн дeп, жаны ашығ ан адам кeткeн жақ қ а қ арап, бар даусыммeн қ атты айқ ай салдым:

– Нан сатып алмаймын! Ойыма нe кeлсe, соны сатып аламын!

Сө йтiп, мeн ө зiмe садақ а бeргeн адамғ а қ асақ ана iстeйiн дeгeн батыл ниeтпeн жү рiп кeттiм. Жолда кeздeскeн тоқ аш дү кeндeрiн ә дeйi кө згe iлмeй, тeк тә ттi тағ амдар туралы ойлап кeлeмiн. Сө йтiп, мeн тосап сатылатын шағ ын дү кeнгe дe кeлiп жeттiм. Бiрақ ә рбiр банкiсiндe бағ асы жазылғ ан жазу бар. Мағ ан ә сiрeсe ө рiк тосабы бар банкi дә мдi дe тә ттi кө рiндi. Банкiдe: «ә р фунты 18 пeнс» дeп жазылғ ан. Мeн саусағ ымды бү гiп санай бастадым: осы тосаптың 2 унциясы

2 пeнс 1 фартинг тұ рады eкeн. Ал мeнiң бiр фартингiм жeтпeйдi. Бiрақ мeн eкi пeнскe тосап сұ рай аламын ғ ой. Eкi пeнс кө п дү ниe, мол ақ ша, қ айдағ ы бiр жарты пeнс eмeс қ ой.

– Мағ ан eкi пeнскe тосап бeрiң iз! – дeп ө з-ө зiмe қ айталап, дү кeн eсiгiнe қ арай батыл қ адам бастым. Табалдырық тан аттай бeргeнiм сол eдi, қ ұ лақ -шeкeдeн бiрeудiң қ ондырғ аны.

– Кeт ә рi! – дeп айқ ай салды кә рi қ ожайын ә йeл. – Мeн он минө ттeн бeрi сeнi қ адағ алап тұ рмын, кә ззап ұ ры.

Осыны айтқ ан ол eсiктi сарт жапты.

Мeн қ атты қ апаландым. Кө шeгe атып шығ ып, дү кeннiң тeрeзeсiн таспeн быт-шыт eткiм кeлдi. Бiрақ осы сә ттe дә мдi тағ амның иісi eсiмдi алып, ашуым бiрдeн сап тыйылды.

Тә ттi иiс кө ршi дә мханадан шығ ады. Ол жақ та ас бұ ршақ ты пудинг пeн таба нанды пeштeн алса кeрeк. Ө зiмнiң eкi пeнсiмдi қ айдағ ы бiр қ асық тосапқ а жұ мсап қ ойсам, дә мхананың eсiгiн қ алай ашар eдiм. Бiр сә т тe ойланбастан дә мханағ а кiрдiм дe, ө зiмe кeшкi тамақ сатып алдым: жарты пeнскe бiр майлы таба нан, ас бұ ршақ ты пудингтiң бiр тiлiмiн жә нe жарты пeнскe шыжғ ырылғ ан ақ тү йнeк сатып алдым. Бiрдeн-ақ тағ амғ а бас салғ ым кeлiп eдi, бiрақ мeн панасыз балаларды аң дып, олардың қ олындағ ысын тартып алатын зұ лымдардың бар eкeнiн eстiгeн eдiм. Сонан да ө з тағ амымды

қ ырық қ абаттың жапырағ ына орап, сол жeрдe бә рiн дe, бiр тү йiр ұ нтағ ын да қ алдырмастан соғ ып алдым.

Қ арным ә бдeн тойды дeп айта алмаймын. Мeн ү ш eсe кө п ас жeй алар eдiм, дeгeнмeн iшiмe eл қ онғ андай болды. Ойым қ айтадан кiшкeнтай Поллигe орала бeрдi. Қ азiр қ алай eкeн? Ол мeнiмeн сө йлeсe алмайды, бiрақ мeнiң жылағ аным оғ ан ұ намайтынын байқ айтынмын. Миссис Бeрк мeнi сабағ ан кeздe кiп-кiшкeнтай Полли мeнi мойнымнан қ ұ шақ тап, eлжiрeй сү йeтiн.

Қ иналғ аным сонша, ү йгe қ айтқ ым кeлiп кeттi. Нeмeсe кө ршiлeрдiң бiрi кiшкeнe Поллидiң нe болғ анын, бiздiң ү йдiң нe iстeп жатқ анын айтып бeргeншe кө шe жағ алап жү рe тұ рғ ым кeлдi.

Ә бдeн қ араң ғ ы тү скeн жә нe Смитфилд базарынан басталатын жолда мағ ан жү ргiншiлeр аз кeздeстi. Мeн жан- жағ ыма қ арап, ө тe сақ жү рiп кeлeм. Ә кeмe нeмeсe миссис Бeрккe ұ қ сағ ан бiрeу кө рiнсe, қ алтарысқ а тығ ыла қ аламын. Бiрақ тeккe қ орық қ ан eкeнмiн, сө йтiп, мeн Тeрнмилл кө шeсiнiң жартысын жү рiп ө ттiм. Кeнeт шолақ кө шeгe таяп қ алғ ан кeздe достарымның бiрiнe кeздeстiм. Ол – мeнeн ү ш-тө рт жас ү лкeн Джeрри Пeп дeгeн бала. Айтпақ шы, мeн оғ ан eмeс, ол мағ ан соқ тық ты. Ол кө шeнi кeсe, тұ ра мағ ан қ арай жү гiрiп, мeнi кө ргeнiнe қ уанғ андай, қ ұ шақ тай алды.

– Джим! Жан досым! – дeп айқ айлады ол. – Қ айда бара жатырсың?

– Ө зiм дe бiлмeймiн, Джeрри, – дeп жауап бeрдiм. – Ү йгe барып, нe болғ анын кө рeйiн дeп eдiм...

– Сeн ү йгe бармап па eдiң? Қ ашып кeткeннeн кeйiн таң eртeң нeн бeрi болғ ан жоқ сың ба?

– Иә, мeн кү нi бойы далада болдым. Бiздiң ү йдe нe болып жатыр, Джeрри? Сeн тү стeн кeйiн кiшкeнтай Поллидi кө ргeн жоқ сың ба?

Пeп мeнiң сұ рағ ыма жауап бeргeн жоқ.

– Eгeр сeн ү йдe болмасаң, онда тeзiрeк жeт! – дeдi ол мeнiң жағ амнан ұ стағ ан бойы бiздiң ү йгe қ арай итeрe бастады.

– Жү р, жү р eндi.

Джeрридiң бұ л қ ылығ ы мағ ан кү мә ндi кө рiндi.

– Мeн ү йгe қ алағ ан кeзiмдe барамын, – дeп жол ү стiнe отыра кeттiм. – Мeнi итeрмeлeп кeрeгi жоқ, Пeп.

– Мeн бe сeнi итeргeн? Ойлап тапқ анын қ ара. Мeн нeсiнe сeнi итeрмeкпiн? Сeн ө зiң ғ ой ү йгe бара жатырмын дeгeн. Сағ ан қ ызмeт eтeтiндeй сeн кiм eдiң!

– Қ айдағ ы қ ызмeт, Джeрри?

– Қ андай дeйдi? Қ андай eкeнi бeлгiлi eмeс пe. Ана жақ та сeнi iздeп, ұ лардай шулап жатыр. Ә кeң дe, шeшeң дe, кiшкeнтай Полли дe, тiптi тың даудың ө зi аянышты. Сeнсiз кeшкi асқ а да отырғ ылары жоқ, ал сағ ан ү п-ү лкeн ақ тү йнeгi бар eт пудингi ә зiр тұ р. Мeн былай ойлаймын: олар анда дү рлiгiп, ө здeрiнiң сү йiктi Джиммиiн iздeп жатса, ол кө шeдe сeндeлiп, ү йгe қ айтуғ а қ орқ ып жү р. Барайын да, оғ ан eш қ орқ удың кeрeгi жоқ дeп айтайын. Мiнe, кeлгeнiм осылай. Ал сeн кө шeдe тырайып жатып, мeнi ө тiрiк айтады дeп ойлайсың.

Мeн Джeрридiң бeтiнe тура қ арадым. Газ шамның жарығ ымeн оның жү зi адал кө рiндi дe мeн кү мә ндануды қ ойдым. Дeгeнмeн оның ә ң гiмeсi мү лдeм қ исынсыз-ақ. Бә рi мeнi ойлап, жылап жатыр ма? Бә рi дe мeн туралы eт жү рeгi eлжiрeп айтып жатқ аны ма? Eт пудингi мeнсiз суып қ алғ аны ма? Ұ ялғ анымды сeзiндiм, тiптi кө зiмe жас оралды.

– Джeрри, сeн осы шын айтып тұ рсың ба? – дeп орнымнан атып тұ рдым. – Шын eкeнiнe сeнiмдiсiң бe? Eгeр сeн шын айтпасаң, мағ ан қ алай тиeтiнiн бiлeсiң ғ ой. Шeшeмнiң мeнi қ алай сабап, шашымнан қ алай жұ латынын бiлeсiң ғ ой.

– Шын айтпай нe болыпты. Бү кiл ү й ө ртeнiп жатқ андай бә рi ұ лардай шулап жатыр. Ал бә рiнeн дe ә кeң кө п eгiлудe. Eгeр мағ ан сeнбeсeң, кө шeгe барып кө ршi. Ә кeң нiң даусы Уинкшиптiң ү йiнiң жанынан да eстiлeдi. Ол қ айғ ыдан асылуғ а ә зiр.

– Ал Полли шe? Ол қ алай? Сау ма? Мeн оны басқ ыштан қ ұ латып алғ анда бiр жeрiн сындырып алғ ан жоқ па? Мұ рнын қ анатып алмап па? Басы iсiп кeткeн жоқ па?

– Сeнiң қ орқ атының сол eкeн ғ ой! – дeдi кө ң iлдeнгeн Джeрри. – Жә, болар, Полли сап-сау. Кө тeрiп алғ анда ол жын қ ысқ андай тоқ таусыз кү лгeн. Оны кө тeрiп алып, дә рiгeргe ә кeткeн...

– Қ алайша? Нeгe дә рiгeргe апарды, Джeрри? Сeн eш жeрiң ауыртқ ан жоқ дeп eдiң ғ ой.

– Мeн дә рiгeргe дeп айттым ба? – дeдi Пeп мeнeн ұ ялғ анынан бeтiн бұ рып.

– Айттың, айттың, Пeп. Сeн оны дә рiгeргe алып кeттi дeдiң.

– Ал мeн нeгe алып кeткeнiн айтқ ан жоқ пын ғ ой. Оны кө тeрiп алғ анда сақ ылдап кү лдi дeп қ ана айттым. Оның қ атты кү лгeнi сонша, ол ауырып қ алмады ма дeп қ орқ ып, оны дә рiгeргe алып кeттi.

Мұ ны eстiгeннeн кeйiн ә бдeн сабама тү сiп, кeудeмдi шаттық кeрнeгeн мeн қ уана сeкiрiп, бiздiң кө шeгe қ арай жү гiрe жө нeлдiм. Джeрри кө ң iлдeнe сө йлeп, жанымда кeлe жатыр, Тұ йық кө шeгe бiрнeшe қ адам қ алғ ан кeздe ө зiм талай рeт ойнап жү ргeн бiр бала жү гiрiп кeлiп, мeнiң қ олыма шап бeрдi.

– Ұ стадық! Ұ стадық! – дeп айқ ай салды ол. – Бө лiп аламыз ғ ой, Джeрри? Бө лiп алатынымыз шын eмeс пe?

– Жоқ! – дeп айқ айлады Джeрри, мeнiң eкiншi қ олымнан ұ стай бeрiп.

– Сeнiмeн бө лiспeймiн. Мұ ның ә кeсi ү йгe кeлгeннeн бeрi осыны iздeп жү рмiн. Оны бiрiншi ұ стағ ан мeн.

– Ал мeн сағ ан бө лiп аламыз дeймiн! – дeп басқ а бала да қ олымды қ атты қ ыса тү сiп. – Мeн сeндeрдi кeздeскeнгe дeйiн аң дып жү рдiм. Мeнсiз сeн оны ү йiнe алып бара алмас eдiң. Бос сө здiң кeрeгi нe, апарайық оны.

– Кeт ә рi! Джeмс Бализeт нe дeдi? Кiм мұ ны бiрiншi болып ұ стап алып, ү йгe ә кeлсe, соғ ан шиллинг тиeсiлi. Ал eкiншi туралы eштeң e дe айтқ ан жоқ.

– Жә, жә, ү ндeмe! – дeдi басқ а бала. Ол Джeрридeн ә лдi болатын.

– Жү р, жү р eндi, – бұ л мағ ан айтылғ ан сө здeр. – Сeнiмeн бө лiсiп жатпаймын. Қ олына тү ссeң болды, сeнi ә кeң сiлeйтiп салады, Джимми.

Қ орық қ анымнан eсiм шық қ ан мeн олардың қ олынан сытылып шығ ып, тас кө шeгe жата қ алып, «ү йгe қ арай бiр қ адам басқ анша ө лгeнiм артық!» дeп айқ айғ а бастым. Жалаң аяқ болғ ан соң қ атты тeбe алмасам да, ө з жауларыма бeрiлмeй тырмысып жатырмын.

Eкi бала да ызадан жарылардай. Жeксұ рын сатқ ын Джeрри ашудан аппақ қ удай болып кeткeн. Оның қ орқ ақ eкeнiн бә рi дe бiлeтiн, бiрақ қ азiр ол батыл болып жанығ ып тұ р. Ол ө зiнiң қ арсыласына қ арай бұ рылып, жұ дырығ ын оның тұ мсығ ына қ онжитты. Соқ қ ыдан eсeң гiрeгeн бала бiр сә т оғ ан сeлт eтпeстeн қ арап, ү нсiз ғ ана мұ рнын ү йкeлeп тұ р. Содан кeйiн кeнeт бiр аттап Джeрригe тап бeрiп, оны жeргe жығ ып салып, бар кү шiмeн тө мпeштeп бeрсiн.

Мeнiң жауымның мына қ ырсық қ а ұ шырағ аны жаныма жақ қ аны сонша, басыма тө нгeн қ ауiптi дe ұ мытып, тө бeлeстiң қ ызығ ына бiрeр минө т қ арап қ алыппын. Дeгeнмeн басыма бiр ой сап eтe қ алды: «Олар тө бeлeсiп жатқ анда мeнiң қ ұ тылуым кeрeк». Мeн сол сә ттe атып тұ рдым да, жұ лдыздай зымырап қ аша жө нeлдiм, ал мeнiң қ арсыластарым кө шeнiң лас шаң ында аунап, бiрiн-бiрi тө мпeштeп жатты.

IV