Тақырыбы:Дақылдардың өсіп жетілу жағдайлары және оларды реттеу тәсілдері

Жоспар:

1.Жылу режимі, жарық

2.Ауа-газ режимі

3.Су режимі

4.Қ оректену режимі

Оттектің, кө мір қ ышқ ыл газдың, азоттың ө сімдік тіршілігіне тікелей қ атынасы бар. Оттек ө сімдіктің тыныс алуына, ә сіресе, тамырдың жә не тұ қ ым ө не бастағ анда кажет. Оттекке талабы жоғ арылар, ә сіресе, тамыры тез ө сетін - қ ияр, қ ауын, қ арбыз сияқ ты дақ ылдар. Оттектің ө сімдіктің барлық мү шелеріне - жапырақ тарына, сабақ тарына жә не тамырларына жетуі мү мкін болуы керек. Ашық жерде ауа алмасуын жақ сарту ү шін топырақ ты қ опсытады, субстратты (арнаулы тө сем) қ олданады, тығ ыздалатын топырақ тарды, борпаң кү йде ұ стайтын жадығ аттарды (материалдарды) қ осады, жабындау (мульчалау) жү ргізеді. Тү қ ымның кө ктеуін тездету ү шін оларды барботылайды (суда оттекпен немесе ауамен қ анық тырады).Биологиялық жылытудағ ы ө сімдік ө сіретін жайларда ауа-газ режимін жақ сарту ү шін желдетуді қ олданады. Ө сімдіктер фото­синтез ү дерісінде органикалық заттар қ ұ рау ү шін кө мірқ ышқ ыл газын (С0₂) жапырақ тарымен ауадан сің іреді. Ө сімдік ү шін жеткілікті жоғ ары жарық тануда жә не температурада ауадағ ы кө мірқ ышқ ыл газының қ олайлы мө лшері 0, 15-0, 30%. Кө мір қ ышқ ыл газының мө лшері 0, 01% дейін кемігенде ассимиляция тоқ талады. Топырақ та С0₂ мө лшері артық (1% кө п) болғ анда тамыр жә не ө не бастағ ан ұ сақ тұ қ ымды (сә біз, пияз, ақ желкен, қ ызанақ) жә не басқ а да ө сімдіктер ү шін, ә сіресе, тө мен температурада жә не ауамен нашар қ амтамасыз етілгенде ө те зиянды. Оттектің мө лшерін кө теру жә не С0₂ мө лшерін кеміту ү шін топырақ ты уақ ы-тында қ опсытып отыру керек. Егістік жерде топырақ қ а жақ ын ауа қ абатындағ ы С0₂ кон­центрациясын кө ң жә не баска да органикалық тың айтқ ыштарды енгізіп кө бейтуге болады, олар топырақ та шіріп, кө мір қ ышқ ыл газын бө ліп шығ арады, немесе кө ң ді жабындау ретінде қ олдануғ а болады. Ө сімдікті С0₂ қ анық қ ан сумен жаң бырлатып суару да жақ сы нә тиже береді.

Қ орғ аулы жер қ ұ рылыстарында биологиялық жылуды қ олдану С0₂ тапшылығ ын сездірмейді жә не алынатын жоғ ары ө німді ә детте, осымен тү сіндіреді. Бірақ мұ ндайда кейде С0₂ мө лшері тым артып ө сімдікке зиянды ә сер жасайды. Артық жә не зиянды газдар желдеткішпен оң ай шығ арылады. Міне, сондық тан ө сімдіктерді отырғ ызуды немесе тұ қ ымды себеді булыжылыжайларғ а кө ң толтырылғ аннан 4-5 кү н соң жү ргізу керек, сонда газдардың зиянды мө лшері азайып ү лгереді. Ірі жылыжай кешендерінде жылыжай ауасын С0₂ байыту ү шін кү кіртсіз табиғ и газды қ олданатын қ ыздыру (бу) қ азандарының қ алдығ ын, немесе табиғ и газды жылыжайда арнаулы (УГ-6) қ ондырғ ылар арқ ылы жақ қ анда пайда болатын С0₂ пайдаланады. Табиғ и газды жақ қ анда зиянды қ оспалардың концентрациясын азайту ү шін шамдалғ а берілетін ауаны 15-20 % арттырады. Кішігірім шаруашылық тарда жылыжай ауасын кө мір қ ышқ ыл газымен байытуды бө шкелерге сиыр қ иын сумен езіп те жү ргізеді. Қ и борсығ ан кезде С0₂ бө ліп шығ арады.Ауаның азоты - инертті газ. Ол кө кө ніс дақ ылдарының ө німіне ә сер етпейді, бірақ оның болуы топырақ тағ ы пайдалы микрофлораның жә не бұ ршақ тұ қ ымдас кө кө ніс дақ ылдарының тү йнек бактерияларының іс-ә рекетіне, тіршілігіне оң ық пал жасайды.

Қ орғ аулы жерде қ иярды ө сіргенде аналық гү лдерді қ алыптастыру ү шін ацетилен газын қ олданады.Этилен, ацетилен, пропилен газдары қ ызанақ тың калыптасқ ан жасыл жемісінің пісіп-жетілуін жеделдету ү шін қ олданылады. Ол ү шін жеміс салынғ ан камерағ а аталынғ ан газдардың аз мө лшерін қ осады. Этиленді қ ызанақ ө сімдігі жә не пісіп келе жатқ ан жемісі бө ліп шығ арады, ондай қ асиет қ ауында да, бұ ршақ та да, алмада да жә не т.б. бар. Газ жасыл кө кө ністерге жә не қ иярғ а қ олайсыз ә сер етеді, олар тез бү лінеді. Сондық тан этилен шығ аратын жемістерді (қ ызанақ ты, алманы, қ ауынды жә не т.б.) жә не оғ ан сезімтал кө кө ніс дақ ылдарын (қ иярды, жасыл жапырақ тыларды) бір жы-лыжайды сақ тауғ а жә не бір кө лікпен тасымалдауғ а болмайды.

Кө кө ніс шаруашылығ ында ауада зиянды газдардың: аммиактың, кү кіртті газдың жә не азот тотығ ының бар-жоғ ын ескеру ө те қ ажет. Аммиактың (0, 6% ке дейін) артық мө лшері жапырақ тардың шеттерін кү йдіреді. Мұ ндай жағ дайды кө шетті жас кө ң ең гізіліп жыртылғ ан жерге, биоотын ретінде тауық саң ғ ырығ ын, аммонийланғ ан шымтезек (ТАУ, ТМАУ) қ оспаларын колданғ аннан кейін отырғ ызғ анда байқ ауғ а болады. Метанның да уландырғ ыштығ ы одан кем тү спейді.Ауадағ ы кү кіртті газдың концентрациясы 0, 0001%, улы газдікі - 0, 0002, ал азот тотығ ынікі - 0, 000003 % аспауы керек.Кейбір ө сімдіктер, мысалы ү рме бұ ршақ, ауаның ластануына ерекше сезімтал, сондық тан кө рсеткішті индикатор бола алады, оның кү йі бойынша атмосфераның тазалығ ы жө ніндегі тұ жырым жасауғ а болады.