Ндірістік (шаруашылық) жіктеу

Кө кө ніс шаруашылығ ында бұ л жіктеуді кешенді белгілері (ботаникалық, ө нім мү шелері жә не ө сіру тә сілдері) бойынша қ олданады. Осы белгілері бойынша В.И. Эдельштейн тө менгі топтарғ а бө леді.

1.Орамжапырақ ты ө сімдіктер-ақ, қ ызыл, савойлық, брюсседьдік, тү сті, кольраби.

2.Жемістілер - қ ызанақ, бұ рыш, баялды, қ ызылқ ұ лақ, асқ абақ, қ ауын, қ арбыз, қ ияр, асбұ ршақ, бұ ршақ, ү рме бұ ршақ, қ анттық жү гері, самсар, кә ді.

З.Тамыржемістілер — қ ызылша, сә біз, ақ желек, балдыркө к, ботташық, тарна, шомыр, шалқ ан, шалғ ам.

4. Жуалық тар — қ атпарлы немесе басты пияз, шалот, порей, сарымсақ.

5.Жапырақ тылар — сү тжапырақ (сү тшө п, балпанақ, шашыратқ ы, шытыр), саумалдық, аскө к, пекиндік орамжапырақ, жапырақ ты қ ыша, жебір.

6. Кө пжылдық тар - ақ желкек, қ ымыздық, рауғ аш, қ ояншө п, бө рікгү л, жуалар (батун, шнит, кө п қ ат-қ абатты (дең гейлі), шырылжын жусан (шырылжын, қ ызылшө п), қ атыран, жалбыз, зире (зере), ә птиө к аскө гі.

7. Саң ырауқ ү лақ тар - қ озық ұ йрық, томарқ ұ лақ, жү зікше, жерқ ұ лақ жә не т. т.

Орамжапырақ ты ө сімдіктер қ аудан - ақ, қ ызыл жә не савойлық орамжапырақ тарда, қ олтық тық бү ршік (қ ауданшалар) - брюссель орамжапырағ ында; жұ мыргү л - тү сті орамжапырақ та; жуандағ ан сабақ - кольрабиде ә ртү рлі ө нім мү шелерін қ алыптастырады. Орамжапырақ тарды ө сірген кезде агротехникалық шаралар гү лсидамды сабақ тың болдырмауына жағ дай жасауы керек, себебі гү лсидамы пайда болса, жапырақ тары қ атайып, тағ амдық жә не дә мдік сапалары нашарлайды.

Жемісті кө кө ніс ө сімдіктер тобының кө кө ніс ө німі ретінде жемісі пайдаланылады. Бір ө сімдіктердің жемісі тамақ қ а толық піскен кү йінде пайдаланылса, қ арбыз, қ ауын, қ ызанақ, баялды, екіншілерінікі - қ ияр, кә ді, табақ ша асқ абақ, қ антты жү гері, бұ ршақ, ү рме бұ ршақ, ас бұ ршақ - толық (техникалық) піспеген кезінде жеуге жарайды. Жемісті кө кө ніс дақ ылдарын ө сіргенде барлық агротехникалық шаралар кү шті дамығ ан тамыры жә не ассимиляциялық жү йесінің жедел дамуына мү мкіндік жасауы ке­рек. Бү л, басқ а жағ дайлар бірдей болғ анда, ө сімдіктің гү лдеуіне жә не жеміс қ алыптастыруының тезірек ө туін тездетеді.

Тамыржемісті ө сімдіктер ә детте, жақ сы дамығ ан, тармақ талынбағ ан жуан тамыр жемістер қ алыптастырады. Олар уақ ытынан бұ рын гү лсидамды сабақ қ ұ растыруғ а ө тпеуі керек, агротехникалық тә сілдер алғ ашқ ы кезең дерде тамыр жү йесін жә не ассимиляциялық бетті кү шейте тү седі. Осындай да гү лсидамды сабақ тың пайда болуы ө сімдіктің ө німді бө лігінің дә мдік жә не азық тық сапасын кү рт тө мендетеді. Жуа тұ қ ымдастарда кә дімгі (бас­ты пияз, сарымсақ, шалот) немесе жалғ ан жуашық (порей) қ алыптасады. Жуа тұ қ ымдастарда азық -тү лікке ө сіргенде, қ оректік заттарды шығ ындайтын - гү лсидамды сабақ тарды болдырмау керек. Бұ ның сидам сабақ танатын сарымсақ пен қ атқ абатты (дең гейлі) жуағ а қ атысы жоқ.

Жапырақ ты кө кө ніс ө сімдіктерінің тамақ қ а жапырақ тары мен олардың бө ліктері (жапырақ сағ ағ ы) пайдаланылады. Бұ ларда гү лсидамды сабақ тың қ алыптасуы ә деттегі жай, сондық тан жоғ ары ө нім алу ү шін оларды жұ лып тастайды. Гү лсидамды сабақ ты болдырмау ү шін тұ қ ымды яровизацияламау керек. Гү лсидамды сабақ тардың пайда болуы ылғ алдың жетіспеушілігінен болатындық тан, қ ұ рғ ақ ауа райында суландыру қ ажет болады. Дә мтатымдық кө кө інс дақ ылдарының (аскө к, жебіршө п, райхан, майоран) гү лсидамдық сабақ тарын жұ лмайды. Себебі, тамақ қ а тек жапырақ тары ғ ана емес, жас ө ркендері де пайдаланылады.