Тақырып: Эллиндік және римдік философия.

Скептицизм философиясы. «Скептицизм» термині ежелгі гректің «скепсис» - «қ арастыру», «талдау», «толқ у» мағ ынасындағ ы сө зінен шығ ады. Скептицизм – кү мә ндану – басты, универсалды қ ағ ида болып табылатын, яғ ни, кез-келген білімнің шындық екендігі жү йелі тү рде терістелетін философиялық бағ ыт.Антикалық скептицизмнің негізін қ алаушы – Пиррон, рим философиясындағ ы скептицизмнің кө рнекті ө кілі – Секст Эмпирик болып табылады.

Пиррон. Ғ ұ мыртарихы. Пиррон (б.д.д 360-270ж.ж) – Элида қ аласында туылып, софист Брисоннан ілім ү йреніп, Македондық Александрдың досы Анаксархпен бірге Ү ндіге дейін жаугершілік сапарларғ а шығ ып, соның ық палында болғ ан философ. Пирронның «кү мә ндану қ ағ идасын» қ атаң ұ станғ аны соншалық ты, «Пиррон, сен тірісің бе?» деген сұ рақ қ а да «Білмеймін» деп жауап береді екен.Негізгі ең бектері. Пиррон ә дейі жазбағ ан ештең е.Философиялық кө зқ арастары. Пиррон философиясының орталық сұ рағ ы – «Адам қ алай бақ ытты бола алады?» Жә не бұ л мә селені шешу ү шін ол ү ш сұ рақ қ а жауп беру жеткілікті деп санайды. Олар: 1. Бізді қ оршап тұ рғ ан не? 2. Қ оршағ ан ортағ а қ алай қ арауымыз керек? 3. Тиісті қ атынастан не туады?.1.ө зіне дейінгі философияны қ арастыра отырып Пиррон «тү рлі даналар дү ниені тү рліше қ арастырып, оның мә ні мен шығ уын тү рліше тү сіндіріп келгендіктен» бір пікірді екіншісімен алмастыру мү мкін еместігін тұ жырымдайды. 2.екінші сұ рақ қ а жауап бірінші жауаптан туады: біз дү ниеде бар нә рселер туралыпікірлерден тартынуғ а тиіспіз. 3.бұ дан ү шінші сұ рақ қ а берілетін жауап туады: толық мызғ ымастық, (атараксия) – яғ ни, бақ ыт. Секст Эмипирик. Ғ ұ мыртарихы. Ө мір сү рген жылдары, шамамен, ІІ ғ асырдың екінші жартысы – ІІІ – ғ асырдың басы аралығ ы. Тарихи мә ліметтерден оның дә рігер болғ аны, лақ ап атының Эмпирик екені ғ ана белгілі. Негізгі ең бектері. «Пиррондық қ ағ идалар», «Ғ алымдарғ а қ арсы», «Математикатерге қ арсы». Бұ л ең бектер антикалық скептицизм туралы бізге жеткен бірден-бір жалғ ыз дерек кө зі болып табылады.Философиялық кө зқ арастары. Философия тарихы. Тү рлі философиялық ілімдерді талдай отырып, Секст олардың ақ иқ ат еместігін негіздеді. Сондық тан оның кітаптары антикалық философиядан мә лімет беретін қ ұ нды дерек кө зі болып табылады.

Стоялық философия. Киниктер идеясының дамуына жауап ретінде стоя философиялық мектебі (б.д.д 300 жыл) қ алыптасты жә не дамыды.«Стоя» - Афиныда осы мектептің идеялары насихатталатын орынның – портиктің (ү й алдында тіреумен кө терілген тө бесі жабық, қ абырғ асыз қ алқ а) аты.Негізін қ алаушы – китиондық Зенон (антикалық философиядағ ы Зенондар – екеу. Біріншісі: Элейдік Зенон – апрориялардың –парадокстардың авторы – басқ а!). Стоялық философия ө з дамуында мынадай кезең дерден ө тті: 1. ерте стоя (б.д.д ІІІ – ІІ ғ.ғ), ө кілдері – Зенон, Клеанф, Хрисипп.т.б 2. орта стоя (б.д.д ІІ – І ғ.ғ) – Панетти, Посидоний; 3. кейінгі стоя (б.д.д І – б.д ІІ ғ.) – Сенека, Эпиктет, Марк Аврелий. Китиондық Зенон. Мектептің негізін қ алаушы – Китиондық Зенон болды (б.д.д 300 жыл)Негізгі ең бектері: алғ ашқ ы екі кезең нен жекелеген фрагменттер ғ ана жетті. Есесіне соң ғ ы кезең інен – Сенеканың «Луцилийге адамгершілік хаттары», Рим императоры болғ ан Марк Аврелийдің «Оң аша қ алғ анда» атты кү нделігі.Философиялық кө зқ арастары. Ғ ылымдар классификациясы. Стоиктер ғ ылымды жұ мыртқ амен немесе бақ шамен салыстыра отырып, барлық ғ ылымдарды ү шке: логикағ а, физикағ а (натурфилософияғ а) жә не этикағ а бө леді. Эпикур ілімі. Эпикуреизмді, тұ тас алғ анда, эллиндік дә уірдің атомизмі деп атауғ а болады. (Алайда Эпикурдің ө зі Демокрит ық палын ешқ ашан мойындамағ ан).Негізін қ алаушы. Эпикур (б.д.д 342/341 – 270/271 жылдар аралығ ы) – Самос аралында афинылық кірме, тә рбиеші отбасында туылып, 18 жасында Афинығ а келіп, одан кейін Кіші Азияғ а қ оң ыс аударғ ан философ. Б.д.д 307 жылы Афинығ а қ айта оралып «Эпикур бақ шасын» ашады. Мектеп қ ақ пасында «Жиһ анкез бұ л жерде сенің кө ң ілің жай табады; мұ нда сен жоғ арғ ы игілікті-раһ атты табасың» деген жазу болғ ан. Негізгі ең бектері. Эпикур 300 ге жуық ең бек жазғ ан. Бірақ олардан бірнеше хаттар мен ү зінділер ғ ана сақ талғ ан. Эпикур ілімі Лукрецийдің «Заттар табиғ аты» поэмасынан белгілі.Эпикур философиясы 3 бө лімнен тұ рады: 1. Табиғ ат жә не космос туралы ілім («физика»); 2.Таным туралы ілім («каноника»); 3.Адам жә не оның тә ртібі туралы («эстетика»). Киниктер мектебі. Киниктер – ежелгі грек философиясының Сократтық кезең індегі (б.д.д ІV ғ.) мектептердің бірі Негізгі ө кілдері: Антисфен, Синоптық («бө шкедегі»), Диоген, Кратет. Мектептің («киниктің»-«ит») атының шығ у тегі екі тү рлі: 1.Антисфеннің Афиныдағ ы Киносарг қ ыратында орналасқ ан философиялық мектебінің (гимнасийнің) орны. 2.Диогеннің лақ ап атының бірі («кинос»-«ит»). Антикалық философияның римдік кезең і. Римдік кезең індегі ойшылдардың кө пшілігі эллиндік кезең ін концепцияларын ұ станды. Ал бұ л кезең де қ алыптасқ ан мектептерге неоплатонизм мен гностицизм жатады.Римдік кезең дегі философтар: Сенека; Марк Аврелий (161-180 жылдардағ ы Рим императоры); Тит Лукреций Кар; Неоплатонизм.. Философиялық кө зқ арас. Неоплатонистер пікірінше, мектептің ө мірін космостан тысқ ары жә не керісінше, космос тіршілігін философиясыз тү сіну мү мкін емес. Тіршілік иерархиялар тү рінде қ ұ рылғ ан: Біртұ тас-Игілік, Ақ ыл, Жан жә не материя. Ең жоғ арғ ы орынды Біртұ тас Игілік иеленген. Біртұ тас – нағ ыз бастапқ ы мә н, ал барлығ ының бір нү ктеге шоғ ырлануы. Егер сіз тү рлі нә рселердің (ақ ылды – ақ ылсыз) бар екенін мойындасаң ыз, жоғ арғ ы дү ниеде олардың дә л ө зі болып табылмайтын бейнелері орналасқ ан. Біртұ тас – Игілік образы – ақ ылмен емес, жоғ ары ақ ылды экстаз арқ ылы танылады.