Тақырып: Немістің классикалық философиясы. Маркстік фиолософия

Иммануил Канттың ө мірі екі кезең ге: — сынғ а дейінгі кезең (1770) мен сын кезең і деп бө лінеді. Сынғ а дейінгі И.Кант дү ние ө зінен-ө зі табиғ и пайда болды деген пікірге тоқ тады. Онда ол ө зінің " Аспанның жаппай табиғ и тарихы мен теориясы" (1755) деген кітабында метафизиканың тұ йық шең берін бірінші болып бұ зып, планеталардың алғ аша газғ а ұ қ сас тү мандардың қ оюланып, қ атаюынан, ө здігінен, ешқ андай сыртқ ы кү штің ә серінсіз пайда болғ анын шамалады. Бұ л Н. Коперниктен кейінгі ғ ылымғ а қ осылғ ан ү лкен ү лес еді. " Сын" кезең інде ол " Таза ақ ылғ а сын" (1781), " Практикалық ақ ылғ а сын" (1788) деген ең бектерін жазды. И. Кант дү ниені ө здігінен, біздің санамыздан тыс ө мір сү ретін " ө зіндік зат" (вещь в себе) жә не " біздік зат" (вещь для нас) деп екіге бө лді. Ол дү ниенің танымдылығ ын мойындамай, жоқ қ а шығ арды. Дү ниені тануғ а болмайды деген агностиктік ұ йғ арымғ а келді. Ол — сонымен қ атар субъективтік идеалист, дуалист. 1783 жылы И. Кант " Прологомендер" (" Кіріспе") деген ең бегін жазды. Онда ол ө зінің философиядағ ы теориялық бастамаларын анық тады. Ол философиялық категориялар тә жірибеден тыс, оғ ан дейін адам басында таза идея кү йінде пайда болады деп жазды. Олардың 12 тү рін атап кө рсетті. Олар: бірлік, кө птік, бү тіндік, нақ тылық, терістеу, т.б. Дінге тек сену қ ажет, ол философиядаіы ғ ылым мен теория мә селесі емес деген қ орытынды жасады. Мә селен, Қ ұ дайды барлық тә жірибе арқ ылы дө лелдей алмаймыз, оғ ан тек илану керек. И. Кантгың ақ ылғ а сыятын бір пікірі — антиномия, былайша айткднда, санада қ арсыластық бар дегені. Айтқ анын нақ тылай келіп, ол ө рбір ойдың кері тү рі бар деді. Мә селен, дү ние уақ ыт жағ ынан да, кең істік жағ ынан да шекті. Екінші ой — олар қ ай жағ ынан алғ анда да шексіз. Иоганн Готлиб Фихте (1762-1814) - И. Канттың шә кірті. Оның басты ең бегі — " Ә рқ илы жаң алық ты сынау тә жірибесі". Ол - субъективтік идеалист. Фихтенің пікірінше, нақ ты ө мір сү ретін — тек біздің санамыз. Материалдық дү ние, болмыс, табиғ ат тек біздің санамызда, біздің сезімімізде, елесімізде, ұ ғ ымымызда болады. Оның пікірінше, практикалық істен сана бұ рын басталады. Сана іштен туады. Фихтенің тағ ы бір пікірі - дө ң гелектер туралы ілім. " Қ андай да бір шындық болмасын, ол — " меннің " жемісі" дейді философ. Бірақ " меннің " екі тү рі бар: жекелік " мен" жә не абсолюттік " мен". Бұ л екеуі тығ ыз байланыста. Егер " мен-ді" " мен емес" бейнелейтін болса, онда субъект теориялық болады да, ал егер керісінше болса, онда ол практикалық болады. Ал 1800 жылдан кейін ол " мен еместі" " менге" біржолата бағ ындырады. Георг Вильгельм Фридрих Гегель — классиктік неміс философиясының кө рнекті ө кілі. Объективтік идеалист. Гегель ө зінің " Барлық ақ ылғ а сыятын нә рсе — шындық, барлық шындық ақ ылғ а сыяды" деген қ ағ идасын И. Фихтеден алып дамытты. Басты ең бектері: " Логика ғ ылымы", " Философиялық ғ ылымдар энциклопедиясы", " Қ ұ қ ық философиясы", " Философия тарихы туралы лекциялар", " Тарих философиясы туралы лекциялар", т.б. Гегель философиясының жү йесі мынадай ү ш бө лімнен тұ рады: а) логика; б) табиғ ат философиясы; в) рух философиясы (феноменология). Гегель философиясының басты мө селесі — ә лемдік рух, абсолюттік идеяыың бү кіл дү ниені жаратқ аны айтылады.Бұ л пікірді Гегель " Логика ғ ылымы" деген ең бегінде жан-жақ ты баяндағ ан. Мұ нда ол абсолюттік идеяны, дү ниежү зілік рухты табиғ ат, қ оғ ам пайда болғ анғ а дейін ә лі ештең е емес, таза идея кү йінде қ арап, оның диалектиканың ү ш жалпылық зандары — санның сапағ а кө шуі, қ арама-карсылық тың бірлігі жә не кү ресі, терістеуді терістеу негізінде, ө здігінен қ озғ алып, дамуын идеалистік тұ рғ ыда табиғ аттьщ пайда болуына дейін алып қ арастырады. Бұ л ең бектің бірінші бө лімі — " болмыс", екінші белімі — " мә н", ү шіншісі " ұ ғ ым" деп аталады. " Логика ғ ылымы" ең бегінде Гегель ең алғ ашқ ы болып диалектиканың осы ү ш жалпылық заң ын, жоғ арыда айтылғ андай, идеалистік тұ рғ ыда зерттеп кө рсетеді. Бү л завдарда Гегель берген кө птеген философиялық дү рыс анық тамалар да бар. Біз оның, мә селен, мө лшер — сандық сапа немесе сапалық Сан деген, сондай-ақ, " карама-қ арсылық қ а", " қ айшылық қ а", " санғ а", " сапағ а", " терісте-уге", т.б. берген анық тамаларын қ олданамыз. Гегельдің пікірінше, дү ниежү зілік тарих шығ ыс-тан батысқ а ауысып келеді. Революция, Гегельше, субъективтік рухтың абсолюттік жаратушы рухтың жасағ ан шындығ ына наразылығ ы кө рінеді. Соғ ысты Гегель адам қ оғ амьшың рухани іріп-шіруінен сақ тап, қ оғ амды моральдық жағ ынан тазартатын қ ұ былыс, ә рекет деп тү сіндірді. Бұ л Гегельдің кешірілмейтін қ ателіктеріне жатады. Дегенмен, философияда оның орны ерекше. Людвиг Фейербах — классикалық неміс философиясының соң ғ ы ө кілі. Германиядағ ы жү з жылғ а созылғ ан идеалистік, діни кө зкарастың тү ндігін батыл сыпырып тастап, ө зін ашық тан-ашық материалистпін деп жариялады. Оның басты ең бектері: " Христиандық тың мә ні", " Болашақ философиясының негізгі қ ағ идалары", т.б. Ол дү ниенің материядан тұ ратынын мойындап, табиғ аттың санадан тыс, оғ ан бағ ынышсыз екенін дә леддеді. Ол рух пен дене арасының алшақ тығ ын жойды. Фейербах болмысты — бастауыш, сананы баяндауыш деп карады.