Мектепалды даярлық топтары мен сыныптарында тәрбиелеу-оқыту үдерісін ұйымдастыру ерекшеліктері

Мектепалды даярлық білім беру жү йесінің алғ ашқ ы сатысы ретінде мектепке дейінгі жә не бастауыш білім берудің сабақ тастығ ы мен ү здіксіздігін қ амтамасыз етеді, 6-7 жастағ ы балалардың зияткерлік жә не денесінің дамуы ү шін жағ дайлар жасайды.

Қ азіргі таң да мектепалды даярлық мектепке дейінгі ұ йымдарда жә не жалпы білім беретін мектептердің мектепалды сыныптарында жү зеге асырылады.

Мектепалды даярлық тың негізгі міндеті – балалардың мектепте оқ уғ а уә жін жә не оғ ан эмоциялы дайындығ ын қ алыптастыру.

Мектепалды даярлық тың негізгі мақ саты мектеп жасына дейінгі балалардың жалпы, зияткерлік, дене дамуы, олардың білімді игеруге дайындығ ын қ амтамасыз ету, оқ у ә рекетін мең геру ү шін балада тұ лғ алық қ асиеттерін қ алыптастыру болып табылады.

Міндеттері:

- балаларды мектепте оқ уғ а мақ сатты бағ ытпен жә не жү йелі дайындау;

- жеке қ абілеттері мен дарындылығ ын дамыту;

- ұ лттық, жалпы адами этикалық жә не мә дени қ ұ ндылық тарғ а балаларды баулу, баланың зияткерлік дамуы;

- рухани-адамгершілік қ ұ ндылық тарды, отан сү йгіштік, тө зімділікті қ алыптастыру;

- балалардың коммуникативтік жә не ә леуметтік қ ұ зыреттіліктерін қ алыптастыру;

- білуге қ ұ марлық ты, шығ армашылық белсенділік пен бастамашылық ты дамыту;

- балалардың денесі мен психикалық саулығ ын нығ айту;

- білім берудің сабақ тастығ ы мен ү здіксіздігін қ амтамасыз ету.

Мектепалды топтары мен сыныптары 5 жастан 6 (7) жасқ а дейінгі балаларды қ амтиды.

Мектепалды сыныптары мен топтарында ұ йымдастырылғ ан оқ у іс-ә рекетін (бұ дан ә рі – Ұ ОӘ) ұ йымдастыру мен ө ткізу Қ азақ стан Республикасы мектепке дейінгі тә рбие мен оқ ытудың жалпы білім беретін типтік бағ дарламасы, Мектепалды даярлық тың білім беру бағ дарламасы, Мектепке дейінгі тә рбиелеу мен оқ ытудың ү лгілік оқ у жоспары негізінде жү зеге асырылады.

Оқ уғ а сапалы дайындық тың мазмұ ны мектепке дейінгі тә рбие мен оқ ытудың жалпығ а міндетті мемлекеттік стандартына (бұ дан ә рі – МЖМС) сә йкес жә не ү лгілік бағ дарлама негізінде ә зірленген мектепалды даярлық тың білім беру бағ дарламасымен (бұ дан ә рі – Бағ дарлама) анық талады.

Бағ дарлама бұ дан ә рі қ арай мектепте оқ ытуғ а балалардың тұ лғ алық қ асиеттерін, денсаулығ ын сақ тау мен нығ айтуғ а, шығ армашылық белсенділігін, коммуникативтік дағ дыларды қ алыптастыруғ а, рухани-адамгершілік жә не эмоциялық -еріктік қ асиеттерін дамытуғ а бағ ытталғ ан.

Бағ дарлама мектепке дейінгі жә не бастауыш білім берудің сабақ тастығ ы мен ү здіксіздігін қ амтамасыз етеді, баланың зияткерлік жә не дене дамуына жағ дай жасайды.

Бағ дарламаның мазмұ ны балалардың жас жә не жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оларды жан-жақ ты дамытуғ а бағ ытталғ ан «Денсаулық», «Қ атынас», «Таным», «Шығ армашылық», «Ә леуметтік орта» білім беру салалары арқ ылы іске асады.

Осы жастағ ы балаларды тә рбиелеу мен оқ ыту бағ дарламасының мазмұ нын игеру білім беру салаларын заттық -кең істіктік дамытушы орта жағ дайында оларды кіріктіру жолымен жү зеге асырылады.

Білім беру ү дерісінде тіл дамыту, жазу, санау, сурет салу, қ ұ растыру, мү сіндеу жә не басқ аларды қ амтамасыз ететін оқ у-ә дістемелік кешендер қ олданылады.

Мектепке дейінгі тә рбие мен оқ ытудың жалпығ а міндетті мемлекеттік стандарты мен Ү лгілік оқ у жоспарына сә йкес мектепке дейінгі топтар мен сыныптардағ ы оқ у жү ктемесі 24 сағ атты қ ұ райды, одан 20 сағ ат ұ йымдастырылғ ан оқ у іс-ә рекетіне, 4 сағ ат – вариативті компонентке қ арастырылғ ан.

Мектепалды топтары мен сыныптарындағ ы ө ткізілетін ұ йымдастырылғ ан оқ у іс-ә рекетінің ең жоғ арғ ы саны тө рттен артық емес ұ зақ тығ ы 25-30 минут. Ү зілістердің арасындағ ы ұ зақ тық осы уақ ытта орташа қ арқ ынды қ имылды ойындар ұ йымдастырылатын 10-12 минут болуы керек.

Балалардың мектепке ә леуметтік-психологиялық дайындығ ы келесі дағ дылар мен біліктер бойынша анық талады:

- оқ у уә ждемесі (мектепке барғ ысы келеді, оқ удың маң ыздылығ ы мен қ ажеттілігін тү сінеді, жаң а білімді алуғ а айтарлық тай қ ызығ ушылық танытады);

- қ ұ рбыларымен жә не ересектермен тілдесе білу (бала қ арым-қ атынасқ а оң ай тү седі, агрессиялы емес, тілдесудің ө зекті жағ дайларынан шығ а біледі, ересектердің беделін таниды);

- оқ у тапсырмасын қ абылдай алады (зейінмен тың дайды, қ ажеттілігіне қ арай тапсырманы нақ тылайды);

- басқ а қ оғ аммен (балалар) араласа біледі, басқ алармен бірге ә рекет ете алады, топтың қ ызығ ушылық тарына бағ ынады.

Балалардың мектепке дайындығ ының психологиялық аспектілері:

- қ олдың ұ сақ бұ лшық еттерін дамыту (қ ол жақ сы дамығ ан, бала қ арындашты, қ аламды, қ айшыны сеніммен ұ стайды);

- кең істікті бағ ыттау, қ имылдарды ү йлестіру («жоғ ары-тө мен», «алғ а-артқ а», «оң -сол» ұ ғ ымдарын ажырата білу);

- «кө з – қ ол» жү йесін ү йлестіру (бала қ арапайым графикалық бейнені, ө рнекті, пішінді арақ ашық тық та кө ріп қ абылдап, дә птерге тү сіре алады);

- логикалық ойлауды дамыту (тү рлі заттарды салыстыру кезінде ұ қ састығ ы мен айырмашылығ ын табу қ абілеттілігі, жалпы маң ызды белгілері бойынша заттарды топтарғ а дұ рыс топтастыра білу);

- тұ рақ ты зейінді дамыту (15-20 минут бойы орындалатын жұ мысқ а зейінді шоғ ырландыру қ абілеттілігі);

- тұ рақ ты есті дамыту (жанама есте сақ тауғ а қ абілеттілік: есте сақ тайтын материалды нақ ты белгімен байланыстыру: сө з-сурет немесе сө з-жағ даят).

Физиологиялық дайындық – физиологиялық жә не биологиялық даму дең гейі, денсаулық жағ дайы.

Тіл дамыту мен сауат ашуғ а дайындық.

Баланың мектепке дайындығ ының маң ызды ө лшемдерінің бірі фонематикалық естуді дамыту болып табылады:

- сө йлеген кезде берілген дыбысты бө ле білу;

- сө здегі дыбыстың орнын анық тай білу (басында, ортасында, соң ында);

- сө зді дыбыстық талдау дағ дыларын игеру: дауысты жә не дауыссыз, ү нді жә не ұ яң, қ атаң жә не жің ішке дыбыстарды ажырату;

- сө зді буындарғ а бө ле білу;

- 3-4 сө зден тұ ратын сө йлем қ ұ рай білу;

- жалпылаушы ұ ғ ымдарды қ олдана білу, зат есімге анық тама беру;

- суреттер топтамасы бойынша, мазмұ нды сурет, берілген тақ ырыпқ а ә ң гіме қ ұ растыру;

- заттар туралы (ересектің ұ сынғ ан жоспары бойынша) ә ң гіме қ ұ растыра білу;

- шағ ын ә деби мә тіндердің мазмұ нын ө з бетінше, мә нерлі, реттілікпен беру.

Қ арапайым математикалық ұ ғ ымдарды дамыту жә не математиканы оқ уғ а дайындық:

- заттардың берілген саны бойынша санау жә не есеп;

- жиырмағ а дейін тура жә не кері санау;

- берілген саннан бұ рынғ ы жә не кейінгі санды атай білу;

- бірінші ондық тың қ ұ рамындағ ы (бө лек бірліктерден тұ ратын) жә не екі кіші сандардан тұ ратын сандарды білу;

- знание цифрларды білу: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9;

- белгілерді білу: +, -, =, қ имылдың арифметикалық белгілерін қ олдана білу;

-цифрлар мен заттардың санын салыстыра білу;

- қ осу мен азайтуғ а есептер қ ұ руғ а жә не шығ аруғ а қ абілеттілік;

- геометриялық пішіндер (шең бер, сопақ ша, ү шбұ рыш, шаршы, тө ртбұ рыш) мен денелерді (шар, текше, цилиндр) білуі;

- шең бер мен шаршыны екі жә не тө рт бө лікке бө луді білуі;

- торланғ ан қ ағ аз парағ ына бағ дарлана білуі.

Баланың ой-ө рісі жә не білімді игеруге дайындығ ы:

- ү йінің мекен-жайын, телефонын, ата-анасының толық аты жө нін жә не отбасы қ ұ рамын атай білуі;

- ересектер қ ызметінің ә ртү рі туралы жалпы тү сініктері болуы;

- қ оғ амдық орындар мен кө шедегі мінез-қ ұ лық ережелерін білуі;

- жыл мезгілдері мен маусымдық қ ұ былыстар туралы жалпы тү сініктерінің болуы;

- ай аттарын, аптаның кү ндерін жә не олардың ретін білуі.

Жазуғ а дайындық кезең індегі балағ а пайдалы сабақ тар:

Қ олдың ұ сақ бұ лшық еттерін дамыту:

- ә ртү рлі конструкторлармен жұ мыс;

- қ айшымен, ермексазбен жұ мыс;

- альбомғ а (қ арындашпен, жақ па бояулармен) сурет салу.

Танымдық қ абілеттерін (есте сақ тауын, зейінін, қ абылдауын, ойлауын) дамытушы жаттығ улар жә не ойындар арқ ылы дамыту:

- ойнаймыз, ү йренеміз, дамытамыз;

- ойлау қ абілеттерін қ алыптастыратын ойындар;

- торлар бойынша сурет саламыз;

- штрихтау;

- екінші жартысының суретін салып аяқ та;

- графиктік диктанттар;

- кең істікте бағ дарлау;

- бірдей суреттерді боя.

Жоғ арыда аталғ ан білім, дағ ды жә не біліктер балаларды мектепке даярлауғ а бағ ытталғ ан ә рқ айсысы дербес тараулардан тұ ратын білім беру салалары арқ ылы жү зеге асырылады.

Ә рбір білім беру саласының мазмұ нында мектепке дейінгі ересек жастағ ы балалардың базалық білім, білік жә не дағ дыларды игеру дең гейлері бойынша кү тілетін нә тижелері айқ ындалғ ан.

Мектепалды даярлық бойынша оқ у материалдары

Мектепалды даярлық бойынша оқ у материалдары пә ндік кешендері тү рінде ұ сынылды. Ә рбір кешен қ ұ рамына ә ліппе-дә птер, дидактикалық материалдар, оқ улық -хрестоматия, мультимедиялық -анимациялық электрондық қ ұ ралдар жә не ә дістемелік жетекші қ ұ рал кіреді.