Географиялық оқу танымдық жорықтар

География курстарының оқ у бағ дарламасында 6 – сыныптарды кү згі жә не кө ктемгі оқ у таным жорық тары қ арастырғ ан 6 – 8 саны 9 сыныптарғ а танымжорық жергілікті кә сіпорындарғ а ұ йымдастырылады. Географиялық танымжорық – оқ у тә рбие жұ мыстарының формаларының бірі болып табылады. Оны ө ткізу сабақ сияқ ты мұ ғ алім ү шін міндетті болып саналады.

Таным жорық (экскурсия) кезінде оқ ушыларды физикалық жә не экономикалық географиялық білімге негіз болатын табиғ и жә не шаруашылық нысандармен қ ұ білістар жө ніндегі бейнелі жә не мазмұ нды тү сініктері қ алыптасады. Жеткілікті жердегі жү ретін кө птеген қ ұ былыстар мен ү рдістер жө ніндегі оқ ушылардың физикалық географиялық білімдерін терең детуге мү мкіндік беріп қ ызық тырады. Сыныптағ ы кү згі танм жорық кезінде оқ ушылардың алғ ан білімін литосфера жер бедерінің тү зілу жолдары жө ніндегі тү сініктерін қ алыптастыруғ а мү мкіндік береді.

Таным жорық тың жинақ талғ ан материялдарды (ө лкетану) принцптерін жү зеге асыруғ а мү мкіндік береді.

6 – 8 сыныптарда жү ргізілген таным жорық тардың материялдары Қ азақ станның жер бедері мен геологиялық қ ұ рғ ақ шылық генетикалық байланыстарын анық тауғ а пайдалануғ а болады.

Қ азақ станның ішкісуларын ө ткенде ішкісулар жергілікті жердегі ө зендерді негізге ала отырып ө зендердің қ оректену жолдар жылдық режимі шаруашылық маң ызын анық тауғ а қ олданылады. Жергілікті жердегі кә сіпорындарғ а жасалғ ан танымжорық тар кә сіпорын ең бек ө німділігі, мамандану, кооперативтендіру ө ндірістік байланыстар, сияқ ты кү рделі тү сініктерді 9 – шы сынып оқ ушыларына қ алыптастыруғ а мү мкіндік береді.

Таным жорық кезінде белгілі бір аумақ тағ ы табиғ ат компоненттерінің арасындағ ы байланыстарды оқ ып ү йрену арқ ылы табиғ ат кешендеріндегі тепе – тең дікті сақ тау заң дылығ ы, олардың тұ тастығ ына байланысты екенін анық тайды. Жергілікті аумақ тық табиғ ат кешендерінің қ алыптасу заң дылық тарын танып білу табиғ ат байлық тарын ү немдеу, қ оршағ ан ортаның табиғ ат тепе – тең дігін сақ тау туралы дү ниетанымдары қ алыптасады.

Кә сіпорындарғ а танымжорық жасау кезінде оқ ытылып ө неркә сіптің белгілі бір саласының ө ндіріс ү рдістері мен оны ұ йымдастыру формалары ең бек ө німділігінің тиімділігін арттырудың жолдарымен танысады.

Қ орыта айтқ анда оқ у – таным жорық тары мектептегі оқ ушыларғ а географиялық білім беру жү йесінің маң ызды тармағ ы болып табылады. Кү згі таным жорық кезінде сынып оқ ушылары жер бедерін тау жыныстарын жергілікті жердегі су ресурстарын анық тайды, негізгі мақ саты жергілікті жердің табиғ атының ерекшеліктерін тө мендегі білімдерін қ алыптастыру.

Таным жорық кезінде тө мендегі сарамандық жұ мысты орындайды:

1. Жергілікті жердің белгілі бір бө лігінің салыстырмалы биіктігін жыраның терең дігін нивелирдің кө мегімен анық тау.
2. Нивелирдің кө мегімен тө бенің, ө зен аң ғ арының беткейінің кө лбеулігін анық тау
3. жарқ абақ тарының таужыныстарының қ абаттарының суреттерн салып қ ұ рамын анық тау
4. жер бедерін ө згертетін сыртқ ы кү штерді анық тау, ө зен жағ алауының жайылуын анық тау
5. кү н мен компастың кө мегі мен бағ дралау

Таным жорық кезінде тө мендегі жұ птасқ ан ө зара байланыстарды анық тау ұ сынады:

1. Жер бедерімен жер бедерінің тау жыныстарының арасындағ ы байланыстар
2. тау жыныстарының қ абаттары мен жер асты суының терең дігінің арасындағ ы кө ктемгі таным жорық кезінде жер бедері ментау жыныстарының литологиялық қ ұ рамының алуан тү рлілігіне байланысты қ алыптасатын ә ртү рлі табиғ ат кешендеріне сипаттама береді.

Мақ саты: Тау жыныстары мен олардың жыныс бағ ыттары, табиғ ат кешендерінің қ алыптасу заң дылық тары жө нінде алғ ан білімдерін бекітіп тү сініктерін қ алыптастыру. Кө ктемгі танымжорық ты оқ ушылар 7 – ші сыныптағ ы ә ртү рлі табиғ ат жағ дайларындағ ы тү зілген табиғ ат кешендеріне сипаттама береді.

Мақ саты: 6-шы сыныпта ө ткен табиғ ат компоненттерінің ө зара байланысын бекіту. Таным жорық кезінде оқ ушылар жер бедері мен географиялық қ ұ рлысының жербетінің ылғ алдану дә режесі мен жылынуының ө сімдіктердің арасындағ ы ү ш таужыныстарымен топырақ ө сімдіктерінің арасындағ ы байланыстарды анық тайды. Жылу мен ылғ алдың, ө сімдіктердің арасындағ ы байланысты таудың солтү стік жә не оң тү стік (кү нгей теріскей) беткейлерді салыстыру арқ ылы анық тағ ан дұ рыс.

Табиғ ат компоненттерінің ө зара байланысын анық тау арқ ылы оларды белгілі бір климат жағ дайында дамуына кө з жеткізеді. Таным жорық белгіленген жоспар бойынша табиғ ат кешендеріне сипаттама берумен қ орытындыланады.

1. Географиялық орны (елдімекен ө зендерге қ атысты жағ дай)
2. жер бетінің ерекшелігі
3. тау жыныстары
4. топырағ ы, ө сімдіктері, табиғ ат кешендерінің аты

8 – ші сыныпта «ө знің тұ рғ ан облыстарының табиғ ат кешендер» тақ ырыбын ө ткенде ұ йымдастырылады

Мақ саты: жергілікті жердің аумақ тың табиғ ат кешендерін анық тап оларғ а кешенді физикалық – географиялық сипаттама беру.

Таным жорық кезінде мектеп нивелирін қ олданып жергілікті жердің ө зен аң ғ арының географиялық кө лднең қ имасы тұ рғ ызылады.

Қ имасызба барлық табиғ ат кешендерін кескіндеуі тиіс орографияның кө лденең қ има сызбасы ө сімдіктері, топырағ ы, тау жыныстары бояумен боялып сыртқ ы белгімен кө рсетіледі. Жұ мыс барысында жар қ абақ тың биіктігі, ұ зындығ ы мен ені ө лшенеді.

Полярлық кө змө лшермен кескіндеу жұ мыстары жү ргізіліп шағ ын аумақ тың сызбасы (планы жасалады). Табиғ ат кешендерінің дамуы адамның шаруашылық ә рекеті анық талады. Таным жорық барысында тау жыныстары мен жер бедерінің топырақ тың қ алыптасуының арасындағ ы жер бедерінің ерекшелігі мен ылғ алдану дә режесі мен жылынуын арттырады.

Жер бедерінде тау жыныстары мен ө сімдік топырақ тың арасындағ ы байланыстар анық талады. 9 – шы сыныпта жергілікті ө ндіріс орындарының біріне таным жорық жасап кә сіпорында экономикалық географиялық сипаттама беруге қ ажетті материялдар жинақ тайды. Таным жорық барысында таныстырушының айтқ анын тың дап қ ажетті ақ параттарды жазып отырады.

Кә сіпорындар тө мендегі жоспар бойынша сипаттама береді

1. Географиялық орны
2. Кә сіпорынның тарихы
3. Кә сіпорынның маманданғ ан саласы ө ндірістік ө нісмдерінің тү рлері)
4. Кә сіпорынның ө ндірістік ү рдісінің негізгі кезең дері (цехтар)
5. Негізгі инженерлік – техникалық жұ мысшы мамандары
6. Цехтарды кө ру реті (шикізаттан дайын ө німге дейін техникалық қ ауыпсіздік ережелерін сақ тауы