Неркәсіптік көліктегі радиобайланыс

Радиобайланысты ұ йымдастыру принциптері. Тербеліс контуры. Электрмагниттік толқ ындар шығ ару жә не тарату

Радиобайланыс кезінде телеграфтық сигналдар немесе телефондық сө йлесу электрмагниттік тербелістер (радиотолқ ындар) кө мегімен беріледі, олар кең істікте таралып, энергияны сымсыз тасымалдайды. Радиобайланысты жү зеге асыру ү шін (46-сурет) таратушы жә не қ абылдаушы радиостанциялар қ ажет. Олардың ажырамас бө лігі антенна болып табылады, ол биік мачталарғ а ілінген, жерден оқ шауланғ ан сым (немесе бірнеше сымдар). Таратушы радиостанцияда антенна А _п кең істікке электрмагниттік энергияны шығ аруғ а арналғ ан, ал қ абылдаушыдағ ы антенна (А_пр антеннасы) – кең істіктен келген электрмагниттік энергияны басқ ару ү шін. Таратушы радиостанцияда антеннағ а жиілігі жоғ ары арнайы генератордан ГВЧ жиілігі жоғ ары ауыспалы ток беріле-ді, жә не антенна қ оршағ ан кең істікке электрмагниттік толқ ындар (радиотол-қ ын) тү рінде тарайтын электрмагниттік энергия шығ арады. Шығ арылатын электрмагниттік тербелістер басқ арушы қ ұ рылғ ы УУ кө мегімен басқ арылады.

46-сурет - Радиобайланыс принципі

Радиотелеграфия кезінде электрмагниттік тербелістер Морзе кілтімен басқ арылады (манипуляция), ал радиотелефония кезінде электрмагниттік тербелістер ВЧ амплитудасы микрофон туғ ызатын (амплитудалық модуляция) сө йлесу ауыспалы тогы амплитудасы ө згерістерімен сә йкес ө згереді. Кең істікте жарық жылдамдығ ымен (300 000 км/с) таралатын электрмагниттік радио-толқ ындар қ абылдау радиостанциясының А _пр антеннасы ө ткізгішінен ө тіп, онда ауыспалы э.қ.к. туғ ызады, ол ВЧ ауыспалы тоғ ын туғ ызады. Бұ л ток Пр қ абылдағ ышына бағ ытталады, ол онда кү шейтіліп, дыбыс жиілігі токтарына тү рленеді жә не ВУ ө ндіруші қ ұ рылғ ығ а беріледі (телефон, дауыс зорайтқ ыш).

Бұ л былай тү сіндіріледі. L1 орауышы арқ ылы ү демелі ток ө ту сә тінде L2 орауышында э.қ.к. индукцияланады. L2 орауышы ток ұ лғ айғ ан уақ ытта L1 орауышында Т коллекторы тізбегіндегі ток ұ лғ аятындай етіп қ осылғ ан. Бұ л ретте орауышта қ алғ ан электрмагниттік энергия конденсатор разрядталғ ан уақ ытта бірақ толығ ады, осы арқ ылы контурдағ ы шығ ындардың орны жабылады. Осығ ан байланысты С конденсаторы алғ ашқ ы мә ндегі зарядқ а ие болып отырады жә не контурдағ ы тербелістер сө нбейтін болады. L3 орауышының кө мегімен сө нбейтін тербелістер таратқ ыш сұ лбасына беріледі.

47-сурет - Сө нбейтін тербелістер генераторы

Электрмагниттік толқ ындарды шығ ару жә не тарату. Тұ йық тербелтуші контур кең істікке энергия шығ ара алмайды, себебі оның электр ө рісі конден-сатор астарлары арасындағ ы тар кең істікте шоғ ырланғ ан, ал магниттік ө ріс – орауыш орамдарына жақ ын. Электрмагниттік энергияны кең істікке шығ ару ү шін, яғ ни радиотолқ ындар жасау ү шін контурдың электр жә не магнит ө рістері ү лкен кө лемді иеленуі қ ажет.

Радиотолқ ын ұ зындығ ы дегеніміз ол бір кезең ге тең уақ ытта ө тетін қ ашық тық аталады. Радиотолқ ын ұ зындығ ы

γ = υ /f

мұ нда 0 = 3-10⁸ м/с – радиотолқ ынның таралу жылдамдығ ы;

f – таратқ ыш генераторы тербелістері жиілігі.

Радиотолқ ындар мынадай тү рлерге бө лінеді: ұ зын – 3000 м жә не одан жоғ ары, орташа – 200 м-ден 3000 м-ге дейін, аралық – 50 м-ден 200 м-ге дейін, қ ысқ а – 10 м-ден 50 м-ге дейін жә не ультрақ ысқ а (УКВ) – 10 м-ден тө мен.

Таратқ ыш антеннасы шығ аратын радиотолқ ындар қ абылдау пунктіне екі жолмен тү се алады): жер бетін бойлай таралу арқ ылы жә не атмосфераның иондалғ ан қ абатынан шағ ылу арқ ылы (кең істіктік толқ ын немесе кең істіктік сә уле).

Ұ зын толқ ындар кө бінесе жер сә улесі тү рінде таралады, себебі олардың кең істіктік сә улесі ионосферада кө п жұ тылады. Жер сә улесі топырақ тағ ы шығ ындардан сө ніп қ алса да алысқ а таралады, жер беті мен ә р тү рлі кедергі-лерді жең іл айналады. Ұ зын толқ ындарда қ уат жоғ ары болғ ан уақ ытта ұ зак радиотарату алуғ а болады. Ұ зындығ ы 1000-3000 м орташа толқ ындар ұ зын толқ ындар сияқ ты таралады; ұ зындығ ы 200-600 м толқ ындарда кең істіктік сә уле атмосфераның иондалғ ан қ абатымен кө п жұ тылады (ә сіресе кү ндізгі уақ ытта), ал жер сә улесі – топырақ пен (ә сіресе жазда) жұ тылады. Қ араң ғ ылық тү скен уақ ытта, атмосфераның жоғ арғ ы қ абатының ионизациялану дә режесі азайғ ан уақ ытта, жә не қ ыста, топырақ қ атып, оның гіштігі кү рт азайғ ан уақ ытта, орташа толқ ындар радиобайланысының ұ зақ тығ ы ұ лғ аяды. Орташа толқ ындар, ереже бойынша, аз қ ашық тық тағ ы байланыс ү шін пайдаланылады, неггізінен жергілікті радиохабарлар ү шін пайдаланылады.

Аралық толқ ындар ө те кіші қ ашық тық тар ү шін пайдаланылады (шамамен 150 км-ге дейін), себебі осы диапазонның беттік жә не кең істіктік сә улелері топырақ пен ионосферамен жұ тылады.

Радиотаратқ ыш қ ұ рылғ ылар

Радиотаратқ ыш қ ұ рылғ ы қ ұ рамына (радиотаратқ ыш) жиілігі жоғ ары тербелістер беру генераторы, басқ арушы қ ұ рылғ ы, антенна, қ арсы салмақ (жерлендіру) жә не қ оректендіру кө здері кіреді.

48, а-суреттегі ық шамдалғ ан сұ лба бойынша телеграф радиотаратқ ышы-ның жұ мыс жасау принципін қ арастырайық. Телеграф кілті Кл таратқ ыштың қ уатты кү шейткішінің коллекторлық тізбегін басқ аратын Р релесін іске қ осады, оғ ан ЗГ генераторы қ осылғ ан. Егер Кл кілті басылмағ ан болса, онда транзистордың Т коллекторлық тізбегі ажыратылғ ан жә не LC контурында тербелістер пайда болмайды. Кл –ды басқ ан уақ ытта Р релесі іске қ осылады жә не Т транзистордың коллекторлық тізбегін тұ йық тайды, осының салдарынан LC контурында жилігі жоғ ары тербелістер пайда болады.

L_CB орауышы арқ ылы жиілігі жоғ ары тербелістер А антеннасына бағ ытта-лады жә не кең істікке сә уле шығ арады. Кл кілті ажыратылғ ан уақ ытта антеннағ а тербелістер беру жә не оларды сә улелендіру тоқ татылады. Сонымен, Кл кілті-мен жұ мыс жасай отырып, Морзе кодымен радиотелеграфтық тарату жү ргізу мү мкіндігі бар. Ср конденсаторы ажыратқ ыш болып табылады, ол жиілігі жоғ ары токтар ө ткізіп, тұ рақ ты токтың LC контурына бару жолын бө гейді. С сыйымдылығ ы тербеліс контур сұ лбасында ауыспалы сыйымдылық конденсаторы тү рінде орындалғ ан, бұ л тербеліс контурын іске қ осушы ЗГ генераторының жиілігі жоғ ары тербелістері бар резонансқ а баптауғ а мү мкіндік береді. Бұ л шығ арылатын радиосигналдардың ең жоғ ары қ уатын алу ү шін қ ажет.

48-сурет - Телеграфтық (а) жә не телефондық (б) радиотаратқ ыш жұ мысының принциптері

Телефондық радиотаратқ ыштың жұ мыс жасау принциптерін қ арасты-райық (48, б-сурет). Жиілігі жоғ ары генератор қ ұ растырылғ ан Т2 транзисторы-ның коллекторлық тізбегіне Ср бө лу конденсаторы арқ ылы антенна тізбегімен индуктивті байланысқ ан LC тербеліс контуры қ осылғ ан.

Радиоқ абылдау қ ұ рылғ ылары

Радиоқ абылдау қ ұ рылғ ылары таратқ ыш антеннасы шығ аратын модульденген ЖЖ тербелістерді қ абылдауғ а, оларды жиілігі тө мен тербелістер-ге (дыбыстық) тү рлендіруге жә не қ ажетті радиосигналды жаң ғ ыртуғ а арналғ ан.

Радиоқ абылдау қ ұ рылғ ысының қ ұ рамына: қ абылдау антеннасы, радиоқ а-былдағ ыш жә не радиосигналды жаң ғ ыртатын аспап – телефон, дауыс зорайт-қ ыш, ал кейде жазушы қ ұ рылғ ы кіреді. Радиоқ абылдағ ыш негізінен қ абылда-ғ ышты қ абылданатын тербелістер жиілігіне баптауғ а арналғ ан тербеліс контуры тү ріндегі кіріс тізбегінен жә не ЖЖ тербелістерді дыбыстық жиілік сигналдарына тү рлендіруге арналғ ан детектордан тұ рады.

Электрмагниттік толқ ындар қ абылдау антеннасында ЖЖ ауыспалы токтар туғ ызады, олар қ абылдағ ыштың тербелтуші контурына тү седі. Тербеліс контурмен қ абылданатын сигналдың қ абылдағ ыштың детекторлық тізбегінде ЖЖ ток туғ ызатын ауыспалы кернеуі ерекшеленді. Сигналдың қ арқ ындылығ ы жоғ ары болуы ү шін радиоқ абылдағ ыштың кіріс тізбегінің контурын берілген радиостанциядан қ абылданатын тербелістерге резонанс баптау қ ажет.

Детектор ретінде электронды шам немесе транзистор пайдаланылады. Детекторлаудан кейін дыбыстық жиіліктің бө лінген токтары тө мен жиіліктің кү шейткішіне, одан кейін дауыс зорайтқ ышқ а Гр тү седі. Шам радиоқ абылда-ғ ыштарын қ оректендіру ә детте ауыспалы ток желісінен радиоқ абылдағ ыш сұ лбасында жинақ талатын тү зеткіш қ ұ рылғ ы арқ ылы жү зеге асырылады. Транзисторлық қ абылдағ ыштар, сонымен қ атар, тү зеткіш элементтер немесе батареялардан қ оректенуі мү мкін.

Транзисторлық радиоқ абылдағ ыштардың ерекше белгісі олардың ық шамдылығ ы мен қ оректендіру ү немділігі.

9.2 Шұ ғ ыл-технологиялық телефон байланысы

Шұ ғ ыл-технологиялық телефондық байланыстың тү рлері

Тасымалдау процесін ұ йымдастыру мен темір жол бө лімшелерінің барлық жұ мысын басқ аруда шұ ғ ыл-технологиялық байланыс (ОТС) маң ызды рольге ие. Бұ л байланыс темір жолдық технологиялық процестерді басқ аратын жә не ұ йымдастыратын шұ ғ ыл жетекші мен жұ мысшылар арасында ұ йымдасты-рылады: тасымал, арту-тү сіру, жылжымалы қ ұ рам кү тімі, жолдар, электрмен қ амтамасыздандыру қ ұ рылғ ылары жә не т.б. ОТС каналдары, ереже бойынша, байланыс тораптарында коммутацияланбайды, ал біртіндеп пайдаланушыларғ а беріледі.

Шұ ғ ыл-технологиялық байланыс магистраль, жол жә не бө лімшелікке бө лінеді.

Басқ ару байланысы темір жол желісінде тасымалдау процесін басқ аруғ а арналғ ан. Магисртальдық басқ ару байланысы МГТС диспетчерлік аппаратымен басқ арылады. Жолдық басару байланысы кезекшінің тасымал қ ызметі басқ ару бө лімі бойынша бө лімшелер мен станциялар бойынша кезекшілермен пойыз-дар қ озғ алысын реттеу сұ рақ тары бойынша сө йлесуге арналғ ан. ОТС кө птеген тү рлері, кең естер байланысын қ осқ анда, жол бө лімшелерінде пайдаланым табады. Бө лімшелік ОТС кең інен тарағ ан тү рлері келесілер болып табылады:

пойыздық диспетчерлік байланыс (ПДС), бұ л арқ ылы пойыздық диспетчер (ДНЦ) оның учаскесіне кіретін барлық станциялар жұ мысын басқ арады жә не пойыздардың тоқ таусыз қ озғ алысын қ амтамасыз етеді;

желілік-жол байланысы (ЛПС), жол дистанциясының жол қ ұ рылғ ылары мен жасанды ү ймереттерге қ ызмет кө рсету мен жө ндеумен айналысатын техникалық персоналының жұ мысын оперативті басқ ару ү шін арналғ ан;

Станциялық байланыс (ПС) станция жұ мысшылары, разъездер мен аялдама пункттерінің ө зара жә не шектес учаскелік станциялар жұ мысшылары-мен қ ызметтік сө йлесулерін қ амтамасыз етеді;

Энергодиспетчерлік байланыс (ЭДБ), бұ л арқ ылы темір жолдың электр-ленген учаскелерін электрмен қ амтамасыз етуді шұ ғ ыл басқ ару жү зеге асырылады;

Вагондық диспетчерлік байланыс (ВДБ) бө лімнің вагондық қ ызметі жұ мысшыларының станция жұ мысшыларымен вагон паркін пайдалану мен бө лу мә селелері бойынша қ ызметтік сө йлесулер жү ргізуге арналғ ан;

Электрмеханиктердің қ ызметтік байланысы (СЭМ) сигнал беру дистан-циясының техникалық персоналы жұ мысын шұ ғ ыл басқ аруғ а жә не автоматика, телемеханика қ ұ рылғ ыларының тоқ таусыз жұ мыс жасауын қ амтамасыз ету бойынша байланысты, станциялар мен аралық тардағ ы байланысты қ амтамасыз етуге арналғ ан.

Таң дамалы шақ ыру пайдаланылатын шұ ғ ыл-технологиялық байланыс таң дамалы деп аталады.

Пойыздық диспетчерлік байланыс

Пойыздық диспетчерлік байланыс (ПДБ) пойыздар қ озғ алысы графигін орындау қ ауіпсіздігі мен басшылық ты қ амтамасыз ету ү шін арналғ ан.

Темір жолдардың кү ллі желісі диспетчерлік учаскелерге бө лінген. Бір учаске шегіндегі пойыздық диспетчерлік байланыс ө з учаскесінде пойыздар қ озғ алысын басқ аратын пойыздық диспетчердің (ДНЦ) жеке басқ аруына беріледі. Диспетчерлік учаскенің ұ зындығ ы орташа есеппен 120-150 км-ге тең. Диспетчерлік байланыстың топтық каналдарын ұ йымдастыру ү шін екі сымды физикалық ауа жә не кабель тізбектері, сонымен қ атар тарату жү йелері каналдары пайдаланылады. Соң ғ ылары ПДС-ты ұ йымдастыру кезінде кең інен қ олданыс табуда.

ПДС-тың кө мегімен пойыздық диспетчер ө з учаскесінің кез келген станциясын, станциялар тобын немесе бір уақ ытта барлық станцияларды шұ ғ ыл тү рде шақ ырып, олармен екі жақ ты сө йлесулер жү ргізуге мү мкіндік береді. Пойыз диспетчері ПДС-ты пайдалана отырып шектес диспетчерлік учаскенің диспетчерін шақ ырып, олармен сө йлесе алады. Пойыздық диспетчерлік байланыс пойыздық радиобайланыспен толық тырылады, ДНЦ оны пайдала отырып, қ азіргі сә тте оның учаскесінде орналасқ ан локомотивтер машинистерімен сө йлесулер жү ргізе алады. Локомотивтер машинистері ө з кезегінде дә л осылай жақ ын станциялардың кезекшілерін пойыздар қ озғ алысы мә селесі бойынша шақ ырып, олармен сө йлесулер жү ргізе алады.

Жолдың бір бө лімшесі шегінде диспетчерлік учаскелердің санына тең ПДС тізбегі ұ йымдастырылады. Қ ашық тық тағ ы диспетчерлік учаскелер жолда орналасқ ан басқ арушы станциямен айналмалы каналдар арқ ылы қ осылады. ПДС-тің болат тізбектерінде ө шу ауқ ымды болғ ан уақ ытта байланыс қ ашық -тығ ын ұ лғ айту ү шін екі жақ ты ә рекет ететін аралық кү шейткіштер пайдаланылады.

Жол бө лімшесінің пойыз диспетчері пойыздар қ озғ алысы туралы ақ парат алмасу ү шін шектес бө лімшенің диспетчерімен тура байланысқ ан.

49-сурет - Екі шектес жолдардың пойыздық диспетчерлері арасындағ ы тура байланысты ұ йымдастыру сұ лбасы

Мұ ндай байланыс бө лімшелер арасындағ ы телефондық байланыстың тура каналы бойынша (49, а-сурет), немесе екі шектес бө лімшелердің диспет-черлік учаскелері тізбектерін қ осу байланыстыру қ ұ рылғ ысы СУ арқ ылы қ амтамасыз етіледі (49, б-сурет).

Станция бойынша жә не желілік-жол байланысы

Станция бойынша байланыс ( ПС ) аралық станциялар мен аялдау пункт-тері жұ мысшыларының жә не шектес учаскелік жә не бө лімшелік станциялар жұ мысшыларының ө зара қ ызмет бабымен сө йлесулеріне арналғ ан. ПС каналда-ры бойынша осы байланысқ а қ осылғ ан аралық пункттер, сонымен қ атар, жолдық телефондық байланыс каналдарына шығ а алады.

ПС басқ ару пунктінде басқ ару станциясы РС мен коммутаторғ а КМ қ осылатын топтық тізбектер бойынша ұ йымдастырылады (50-сурет). Бұ л жабдық басқ ару пункті рө лін атқ аратын учаскелік жә не бө лімшелік станция-ларда орналасқ ан.

50-сурет - Станция бойынша байланысты ұ йымдастыру сұ лбасы

Станция бойынша байланыста, пойыздық диспетчерлік байланыс (ПРС) сияқ ты тонды таң дамалы шақ ыру пайдаланылады. Бұ л аппаратураның жұ мыс жасау принципі кө бінесе ПДС аппаратурасының жұ мыс жасау принципіне ұ қ сас. ПС-тың ПДС-тен айырмашылығ ы байланыс командирі КМ коммута-торында ПС абоненттері арасында байланыс орнататын телефонист ә йел болып абылады. Ол ө неркә сіптік пункт абоненттерін таң даулы тү рде шақ ырады, ал олар ө з кезегінде – телефонист ә йелді арнайы шақ ыру сигналымен шақ ырады.

Желілік-жол байланысы (ЛПС) жол дистанциясының техникалық персо-налын шұ ғ ыл басқ аруғ а жә не желілік жұ мысшылардың қ ызметтік сө йлесуіне арналғ ан.

ЛПС ПС сияқ ты басқ ару пунктіне қ осылатын, ә детте жол дистанциясы конторасында орнатылатын топтық каналдар бойынша ұ йымдастырылады. Басқ ару станциясы қ ұ рамына басқ ару станциясы РС мен коммутатор КМ кіреді. Бұ л қ ұ рылғ ылардың жұ мысы басқ ару станциясының станция бойынша байланыс жабдық тары жұ мысына ұ қ сас.

ЛПС-ты ұ йымдастыру кезінде ө неркә сіптік пункттердің телефон аппарат-тары жол дистанциясы бастығ ында, жол жә не кө пір шеберлері жә не т.б. орнатылады. Жол дистанциясы жұ мысының шұ ғ ылдылығ ын арттыру ү шін ЛПС аппаратурасы станциялар бойынша станциялық байланыс аппаратурасына қ осыла алады.

Аралық жә не станция аралық байланыс

Аралық байланыс (ПГС) автоблоктаумен жабдық талғ ан қ арқ ынды қ озғ алыс учаскелерінде ұ йымдастырылады жә не жол жұ мыстары бастық тары-ның, автоблоктау қ ұ рылғ ылары мен тү йіспе желісіне қ ызмет кө рсететін электр механиктер, берілген аралық ты шектейтін станция бойынша кезекшілермен сө йлесулері ү шін арналғ ан. ПГС байланысын аралық та тоқ тағ ан пойыздар бригадалары пайдаланады.

ПГС тізбегіне қ осылғ ан телефон аппараттарында бө тен адамдардың пайдалануына жол бермейтін бекітілетін қ ақ пағ ы бар металл корпусы бар. Аралық тағ ы жұ мысшылар станция бойынша кезекшілер арқ ылы осы қ ызметтер жұ мысшыларымен шұ ғ ыл тү рде технологиялық байланыстар бойынша байла-ныс орната алады: ПДС, ЭДС, ПС, ЛПС, СЭМ.

Аралық тағ ы жө ндеу-қ алпына келтіру жұ мыстары кезінде ПГС тізбегіне арнайы ажыратқ ыштар арқ ылы тасымалды аппараттар қ осуғ а болады.

Станция аралық байланыс (МЖС) жеке екі сымды тізбек бойынша станциялар арасында ұ йымдастырылады жә не кө рші станциялар жұ мысшыла-рының пойыздар қ озғ алысын ұ йымдастыру мә селелері бойынша тура байланы-сы ү шін пайдаланылады. Станцияларда МЖС байланысы КАСС жинағ ына қ осылады. Аралық тарда МЖС тізбектері аялдама пункттері жайларына, реле шкафтары мен аралық тардағ ы ө зге де ү ймереттерге енгізіледі, сондық тан қ ажет болғ ан жағ дайда МЖС байланысы ПГС байланысын резервтеу ү шін пайдаланылады.

Басқ ару телефон байланысы.

Басқ ару телефон байланысы жол байланысы желісінде кең інен таралғ ан. Жолдық басқ ару байланысы (ДРС) жол тасымалы қ ызметінің шұ ғ ыл-басқ ару бө лімі (ДГП) бойынша кезекшінің басқ аруында болады. ДРС-ты пайдалана отырып, кезекші жолдағ ы пойыздар қ озғ алысы графигінің орындалуын бақ ылайды, вагондарды арту мен тү сіруді жоспарлайды жә не бақ ылайды, бос вагондардың ү лестірілуін реттейді. ДРС-қ а бө лімшелер, станциялар, локомотив деполары кезекшілерінің аппараттары жә не т.б. қ осылады. Жолдың қ ұ рылымы мен кө леміне байланысты оның шекараларында, ә детте, ДРС-тың бірнеше шең берлері ұ йымдастырылады, оның ә рқ айсысына бірден ү шке дейінгі бө лім-шелер кіреді. ДРС-ты ұ йымдастыру ү шін тарату жү йесі (СП) каналдарымен қ атар, физикалық ә уе жә не кабель желілері пайдаланылады.

ДРС-та жергілікті абоненттерге - МА ДРС-Р немесе ДРС-И орнату пункттерінде орнатылғ андар, қ ашық тық тағ ығ а ДРС-Р мен ДРС-И -ден қ ашық -тық та орналасқ ан абоненттер жатады. Қ ашық тық тағ ы абоненттер желілері таң дамалы шақ ыру жү йесі бар топтық желілерге қ осылады.

Басқ ару байланысын ұ йымдастырудың кең інен тарағ ан аппаратурасы ДРС болып табылады, ол бірнеше нұ сқ ада болуы мү мкін: басқ ару, басқ ару-орындау.

ДРС станциясының барлық аспаптары стандартты тағ андарғ а орнатылғ ан жә не кернеуі 24 В тұ рақ ты ток кө зінен қ оректенеді.

Кең естер байланысы

Кең естер байланысы (СС) магистраль, жол жә не бө лімшелік болып бө лінеді. Бұ л байланыс МПС-тың, жол басқ армалары мен бө лімшелерінің басқ арушы жұ мысшыларының, оларғ а бағ ынышты бө лімшелердің ә р тү рлі мә селелері бойынша шұ ғ ыл кең естерін ө ткізу ү шін пайдаланылады: тасымал-дар жоспарларын орындауды талдау, шұ ғ ыл бө лшектеу, қ озғ алыс қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету жә не т.б. Кең естерді байланыстыру ү шін, ереже бойынша, тарату жү йелері кө мегімен ұ йымдастырылғ ан байланыс каналдары пайдаланы-лады, осы арқ ылы байланыстың жоғ ары сапасы қ амтамасыз етіледі.

СС ү шін арнайы студиялар жабдық талады, онда сө йлеудің жақ сы тү сінілуін қ амтамасыз ету ү шін акустикалық ө ң деу орындалады.

Жол басқ армасында орнатылғ ан АСС басқ арушы станция (РС) режимінде жұ мыс жасайды, АСС бө лімшелер мен станцияларда орындаушы станциялар (ИС) режимінде жұ мыс жасайды. Барлық АСС РС немесе ИС режиміне тә уелсіз тарату режимінде де, сө йлеуді қ абылдау режимінде де жұ мыс жасай алады.

Кең естер байланысын ұ йымдастыру ү шін МСС-12-6-60, МСС-12-6-М, МСС-2-1-60, ОСС-63 типті аппаратуралар пайдаланылады.

МСС-12-6-60 жә не МСС-12-6-М аппаратуралары МПС-те, жол басқ арма-лары мен бө лімшелерінде орнатылады. Ол бір студияны, 12 тө рт сымды каналдар мен алты екі сымды желілерді қ осуғ а мү мкіндік береді.

МСС-2-1-60 аппаратурасы байланыстың шағ ын тораптарында аралық немесе ақ ырғ ы орындау станциясы ретінде пайдаланылады. Ол студия, екі тө рт сымды каналдар мен бір екі сымды желіні қ осуғ а арналғ ан.