Диспетчерлік бақылау жүйесі

Темір жол учаскелерінде пайдаланылатын, автоблоктау мен автоматты локомотив сигнализациясымен жабдық талғ ан диспетчерлік бақ ылау қ ұ рылғ ы-лары ДК аралық блок-учаскелер, бас жә не қ абылдау-жө нелту жолдарының, сонымен қ атар диспетчерлік учаске шегінде пойыз диспетчеріне кіріс жә не шығ ыс бағ даршамдардың кү йі туралы ақ паратты береді. Бұ л ақ парат пойыз диспетчерінің таблосында қ ажетті блок-учаскелер, бас жә не қ абылдау-жө нелту жолдары бос болмағ ан уақ ытта ақ шамдармен жә не қ ажетті кіріс жә не шығ ыс бағ даршамдары ашылғ ан уақ ытта жасыл шамдармен кө рінеді. Бұ л ретте ә детте станция бастиегінің барлық шығ ыс бағ даршамдарына бір топтық қ айталағ ыш орнатылады. Таблодағ ы шамдардың жану уақ ыты мен ретіне байланысты диспетчер учаскедегі пойыздардың жылдамдығ ы мен қ озғ алыс бағ ыты туралы біліп отырады.

ДК жү йесі учаскедегі пойыздар қ озғ алысын телесигнализациялау жү йесі болып табылады. ДК қ ұ рылғ ылары пойыз диспетчерінің учаскедегі пойыздар қ озғ алысын реттеу бойынша жұ мысын жең ілдетеді. Таблодағ ы ақ парат бойынша диспетчер қ озғ алыс графигін қ адағ алайды. Қ азіргі уақ ытта ДК типтік жү йесі ретінде жиіліктік диспетчерлік бақ ылау ЧДК жү йесі пайдаланылады. Бұ л жү йеде диспетчерлік учаске шегінде диспетчерлік учаскеге ұ зақ тығ ы 13, 6 с бақ ылау циклында 15 станцияда шоғ ырланғ ан 480 объектіден ақ парат беріле алады (станциядағ ы объектілер саны 32-ден кө п емес). ЧДК кабель желісі бойынша ә рекет ету ұ зақ тығ ы 180 км, ә уе желісі бойынша 300 км, жиілігі жоғ ары каналдар бойынша шектелмеген. ЧДК жү йесінде ақ парат бақ ыланатын объектілерден алдымен аралық ты шектейтін станцияғ а келеді, содан кейін осы станциялардан орталық диспетчерлік пунктіге беріледі. Жү йені осылай екі сатымен қ ұ ру аралық станцияларда шектес аралық тардағ ы пойыздық жағ дай туралы ақ парат алуғ а мү мкіндік берді. ЧДК жү йесі аралық станцияларда автоблоктау қ ұ рылғ ыларының жә не шектес аралық тардағ ы ө ту сигнализациясы жұ мысының жарамды екендігі туралы ақ парат алуды қ арастырады. ЧДК жү йесін энергиямен қ амтамасыздандыру жә не байланыс қ ұ рылғ ыларын шұ ғ ыл ауыстыру ү шін телебасқ ару аппаратураларымен толық тыруғ а болады. Қ осымша аппаратура автоблоктаудың жоғ ары вольтты желінің ажыратқ ыш-тарын, қ оректендіру фидерлерінің контакторларын, байланыстың қ ызмет кө рсе-тілмейтін пункттерінің аспаптарын ауыстыруғ а мү мкіндік береді. Жү йеге қ осы-латын басқ арылатын объектілер саны 30-ғ а тең - ә р станцияда екіден. Қ ажет болғ ан жағ дайда телебасқ ару объектілерін ә р станцияда 32-ге дейін арттыруғ а болады; бұ л ретте барлық бақ ылау объектілері телебасқ аруғ а ауыстырылады.

Ақ паратты аралық тан аралық станцияларғ а беру.

Ақ парат сигналдық нү ктелерден станцияғ а 319-1524 Гц диапазонындағ ы каналдарды жиіліктік бө лу арқ ылы ДСН кернеуді екі рет тө мендетудің екі сымды желісі бойынша беріледі (40-сурет). Ә рбір сигналдық қ ондырғ ыда ДСН желісіне, кернеуді екі рет тө мендету релесімен қ атар, ГК генератор қ осылғ ан, ол тіркелегн 16 жиіліктің біріне бапталғ ан (ГК6-1– ГК6-16). Барлық ГК генераторлары, ДСН релесі сияқ ты желіге параллель қ осылады. Станцияда қ абылданғ ан сигналдар УПДК алдын-ала ұ лғ айтқ ышпен кү шейтіледі жә не ПК (ПК5-1 — ПК5-8) камертондық қ абылдағ ыштармен шифрсыздалады, олардың ә рқ айсысында сигналдық қ ұ рылғ ыларғ а қ осылғ ан екі жиілік қ абылдағ ыштар бар. Жиіліктік қ абылдағ ыштардың шығ ысына қ осылғ ан қ абылдау релелерінің тү йіспелері аралық ты бақ ылау таблосында шамдарды басқ ару ү шін, сонымен қ атар ақ паратты орталық диспетчерлік постығ а беру ү шін пайдаланылады. Желі ұ зындығ ының рұ қ сат етілген сө ну шарттары бойынша ДСН болат ә уе желісі ү шін 25 км-ден жә не кабель желісі ү шін 20 км-ден аспауы тиіс.

40-сурет - Аралық станциядағ ы ақ параттың жиналу принципін тү сіндіретін сұ лба

Ауыспалы токтың сандық кодтық автоблоктауы кезінде сигналдық нү ктеде ГК6 типті генератор пайдаланылады (41-сурет). Генератор 3-4 жабық шығ ыстары кезінде жиіліктік сигнал береді.

41-сурет - ГК6 генераторды қ осудың принциптік сұ лбасы

Ақ паратты аралық станциялардан диспетчерлік постығ а беру. Бұ л ақ парат каналдарды жиіліктік бө лу мен бө лу селекциясын пайдалану арқ ылы ДК жеке екі сымды тізбегі бойынша беріледі (42-сурет). Ә рбір станцияғ а 15 жиіліктің ГЛЗ-1–ГЛЗ-15 (ГЛЗ генераторлары ГК генераторлары жұ мыс жасайтын жиілікті пайдаланады) біріне бапталғ ан ГЛЗ желілік генераторы, РДК1 ү лестіргіші жә не f₁₆= 1523, 6 Гц тактты жиілігі бар сигналды қ абылдауғ а бапталғ ан ЧП жиілік қ абылдағ ышы орнатылады. Генератор ГЛЗ ә рбір станция-да РДК1 ү лестіргішінің кө мегімен бақ ыланатын объектілермен байланысқ ан (ПК қ абылдау релелері тү йіспелерімен жә не ЭЦ электрлік орталық тандыру релесі тү йіспелерімен). Бұ л ү лестіргіштер барлық станцияларда ГТ2-16 генера-торы орталық постыда қ алыптастыратын жә не УПДК кү шейткіші арқ ылы ДК диспетчерлік бақ ылау тізбегіне жіберілетін такт импульстерінен жә не ДС дифференциалдық жү йе арқ ылы жұ мыс жасайды.

ГТ2-16 генераторы ұ зақ тығ ы 0, 4 с жә не интервалы 0, 4 с, жиілігі f₁₆=1523, 6 Гц радиоимпульстер ө ндіреді.

42-сурет - Ақ параттың диспетчерде жиналу принципін тү сіндіретін сұ лба

Барлық станциялардың ү лестіргіштері синхронды жұ мыс жасайды, себебі олар орталық постыда бір кө зден ауыстырылады – ГТ2-16 такт импульстері генераторы. РДЮ ү лестіргіштерінің жұ мыс циклі 32 адымнан тұ рады (16 такт импульстері жә не 16 интервалдар), бұ л ә рбір станцияда 32 объектіні қ адағ алауғ а мү мкіндік береді. Ә рбір такт импульсінің ұ зақ тығ ы 0, 8 с. Цикл аяғ ында ұ зақ тығ ы 1, 2 с ұ зақ ү зіліс беріледі, одан кейін ү лестіргіштер бастапқ ы орынғ а қ ойылады. ЦП орталық постысында барлық станциялардан бір уақ ытта f₁ – f₁₅ жиілікпен келетін жиіліктік сигналдар УПДК кү шейткішімен кү шейті-ліп, ПК-ның жиіліктік қ абылдағ ыштармен ерекшеленеді. Бұ л қ абылдағ ыш-тардың тү йіспелері мен орталық пост ү лестіргіші РДК1 диспетчер таблосымен ТД байланысқ ан. Егер блок-учаске бос болмаса, ү лестіргіштің қ ажетті адымын-да станциялардың бірінен бақ ылау жиілігі келмейді жә не диспетчер таблосында диспетчерге блок-учаскенің бос еместігі туралы сигнал беретін қ ажетті шам жанады. Шам циклдердің бірінде блок-учаскенің бос екендігі туралы сигнал келгенге дейін жанып тұ рады. Жарамсыздық туралы ақ парат аралық станция-лардан диспетчерлік постығ а берілмейді.