Диспетчерлік орталықтандыруды басқару аппаратурасы

Кодтық орталық тандыруы бар станцияларда станция бойынша кезекшінің кодтық басқ ару кезінде маршрутты беру іс-ә рекеттері оның маршруттық орталық тандыруды басқ ару кезіндегі іс-ә рекеттерінен айырмашылығ ы жоқ, ал таблодағ ы кодтық басқ арылатын аудандар ү шін индикация маршруттық орталық тандыру индикациясымен бірдей. Кө рсетілген индикациямен қ атар таблода ТУ жә не ТС сигналдарының ө ткендігі тіркеледі, пультте ВК батырма-сы орнатылады (ТС сигналын шақ ыру) жә не резервтік басқ аруғ а ауысу қ арастырылғ ан.

Станциялық кодтық орталық тандырудың резервтік басқ ару пульті маршруттық релелік орталық тандыру пульт-таблосына ұ қ сас. Резервтік басқ а-руғ а ауысу ү шін манипулятордағ ы резервтік басқ ару батырмасы басылады. Таблода қ ызыл лампа жылтылдай бастайды, ал резервтік басқ ару пультінде – жасыл. Осымен қ атар, кодтық қ ұ рылғ ыларды пайдаланбай, резервтік басқ ару пультіндегі арнайы батырманы басу арқ ылы резервтік басқ аруғ а кө шуге болады, бұ л ретте таблода мен резервтік басқ ару пультіндегі шамдар ү здіксіз жанады. Резервтік басқ аруды қ айтару резервтік басқ ару жә не манипулятордағ ы батырмаларды созу арқ ылы жү зеге асырылады, бұ л ретте бақ ылау шамдары сө ніп, сұ лба кодтық басқ аруғ а ауысады. Манипулятордағ ы резервтік басқ аруғ а ауысу батырмасы пломбаланғ ан болуы тиіс.

Диспетчерлік орталық тандырудың басқ ару жә не бақ ылау аппаратурасы жол бө лімі ғ имаратындағ ы орталық диспетчерлік постыда немесе жеке арнайы ғ имаратта орналасқ ан. Диспетчерлік орталық тандыру постында пойыз диспет-черлері (аппаратуралық), кодтық аппаратура, электрмен қ оректендіруші қ ұ рыл-ғ ылар, аккумуляторлар, байланыс қ ұ рылғ ыларына арналғ ан жайлар болуы қ ажет. Аппараттық жайлар саны берілген пост қ ызмет кө рсететін диспетчерлік айналымдар санымен анық талады.

Жолдары тек кө лденең сұ лбалы станцияларда батырмалардың ү ш қ атары қ арастырылғ ан, ал жолдарды тік сұ лбалы станцияларда – тө рт қ атар. Ә рбір қ атардағ ы батырмалар саны берілген учаскенің ең ірі станциясы жолдарының максимум санымен анық талады. Пульт-манипулятордың оң жә не сол зоналарында қ осымша батыралар орнатылады.

Пульт-манипуляторда маршрут маршруттық принцип бойынша беріледі. Маршрутты бермес бұ рын диспетчер тө менгі зонадағ ы қ ажетті батырманы басу арқ ылы желілік пунктіні таң дайды. Желілік пунктінің дұ рыс таң далуын диспетчер желілік пункттердің атауы бар, батырмалардың ү стінде пульт-мани-пулятордың тө менгі зонасында орналасқ ан жарық тық ұ яшық тар бойынша қ адағ алайды. Маршрут пульт-манипулятордың ортаң ғ ы зонасындағ ы батырма-ларды басу арқ ылы беріледі. Маршруттың басына сә йкес келетін батырма басылғ аннан кейін, маршруттық батырмалардың ү стіндегі Беру жарық тық ұ яшығ ында ақ шам жанады жә не диспетчер маршруттың аяқ талу батырмасын басқ анғ а дейін жанып тұ рады. Маршрутты сигналдарды ашпай беру қ ажеттілігі болғ ан уақ ытта БС батырмасы басылады, осы батырма арқ ылы алдында ашылғ ан сигнал ауыстырылып қ осылады. Аяқ талмағ ан маршрутты беруді бол-дырмау ү шін Болдырмау батырмасы бар. Оң жә не сол зоналардағ ы қ осымша батырмалар екі қ атармен орналастырылғ ан (ә р қ атарда жеті батырмадан), жә не зонаның батырмалары – бір бастиекке, ал сол жақ тыкі келесісіне жатады. Қ осымша батырмалар жоғ ары вольтты желінің ажыратқ ыштарын басқ аруғ а, бағ ыттамаларды жергілікті басқ аруғ а беруге, станцияның қ ажетті бастиегі жұ мысшыларын станция бойынша кезекші немесе электрмеханик жайынан шақ ыртуғ а, автономды басқ арылатын пойызды станциядан жө нелтуге рұ қ сат беруге, ТС сигналдарын беруді шақ ыруғ а (спорадикалық іс-ә рекет жү йелерін-де), таблоны жарық тандыру мен аяқ талмағ ан іс-ә рекеттерді болдырмауғ а арналғ ан.

Пойыздың қ озғ алуы бойынша бағ ыттамалы учаскелер мен қ абылдау-жө нелту жолдарының ұ яшық тарында олар бос болмағ ан уақ ытта қ ызыл шамдар жанады; олардың индикациясы босағ аннан кейін сө ндіріледі. Қ абылдау-жө нелту жолын пойыз иемденгеннен кейін пойыздың бас жағ ындағ ы ортаң ғ ы жә не шеткі ұ яшық тарында қ ызыл шамдар жанады, осы арқ ылы жолдың бос еместігі мен пойыз қ озғ алысының бағ ыты тіркеледі. Станциядағ ы бағ ыттамалар кү йі қ ажетті станциялық батырма мен Жарық тандыру батырмасы арқ ылы бақ ыланады.

Станция ауданын жергілікті басқ аруғ а беру станция таң далғ аннан кейін пульт-манипулятордағ ы жергілікті басқ арудың қ ажетті батырмасын басу арқ ылы жү зеге асырылады. Жергілікті басқ ару ауданын дұ рыс таң дау таблода жергілікті басқ ару ауданын шектейтін ұ яшық тардың қ ызыл жарығ ымен бақ ыланады. Осыдан кейін Жергілікті басқ аруды іске қ осу батырмасы басылады. Таблодағ ы мұ ндай индикация станцияның ө зінде резервтік басқ ару пультінен жергілікті басқ аруғ а ауысу кезінде қ олданылады. Автономды режим-мен жұ мыс жасайтын станция ү шін таблода қ абылдау-жө нелту жолдарының кү йін, кіріс жә не шығ ыс бағ даршамдардың ашық кү йін бақ ылау жә не пойызды жө нелту рұ қ сатын алу бар. Пойыздар қ озғ алысының орындалғ ан графигін автоматты тү рде жазу ү шін ППР-100 типті поездограф пайдаланылады, ол диспетчерлік орталық тандыру қ ұ рылғ ыларымен байланысты жә не бақ ылау реле тү йіспелерінен жазу ү шін мә ліметтер алады. Поездограф пульт-манипуля-тор ү стелінің алдың ғ ы бө лігіндегі басқ ару қ алқ аншасынан басқ арылады. Қ алқ аншада бес батырма бар: графикті жылжыту механизмінің қ озғ алысын қ осу, басушы электромагниттерді қ осу, график қ озғ алысы баптаулары (рамка ә рбір басқ ан сайын 0, 1 мм-ге жылжиды), таспа тү стерін ауыстыру, басушы электромагниттердің жұ мысын сынамалау. Диспетчерлік орталық тандыру қ ұ рылғ ыларының жұ мыс жасау сенімділігі дұ рыс жә не қ азіргі кү нге сай қ ызмет кө рсетумен байланысты. Ү немі графикпен белгіленген мерзімде бақ ылау-ө лшеу пункттерінде (БӨ П) кодтық қ ұ рылғ ылар тексеріледі (релелік аппаратура – жылына бір рет, тү йіспесіз – екі жылда бір рет). Осымен қ атар, орталық постыда жә не желілік пункттерде жоспарсыз ауыстыру ү шін аппаратураның резервтік жинағ ы бар. Желілік тізбектерді, ТУ жә не ТС каналдарындағ ы сигналдар дең гейін жә не желілік сымдардың оқ шаулау кедергісін ү немі тексеріп отыру қ ажет. Диспетчерлік орталық тан-дыру аппаратурасын сынау жә не реттеу ү шін «арнайы сынау қ ұ рылғ ылары» қ арастырылғ ан, олармен БӨ П жабдық талады. «Нева» жү йесінде орталық постта ИЦ типті сынау стативі орнатылады, ол ТУ жә не ТС каналдарында зақ ымдануларды табуғ а мү мкіндік береді. Қ азіргі уақ ытта диспетчерлік орталық тандыру жү йелерінде диспетчердің жұ мыс орнына бір немесе бірнеше графикалық электронды дисплейлер орнатылады, олардың кө мегімен диспетчерге учаскедегі пойыздың жағ дайы, аралық тардың, қ абылдау-жө нелту жолдары мен станция бастиегінің кү йі туралы, сонымен қ атар учаскеде орналасқ ан пойыздар қ озғ алысының нө мірлері мен бағ ыттары мен станцияда ө ткізілетін маневр жұ мысы туралы толық ақ парат беріледі.