Практика.Зерттеу аппараты

Зерттеу ə дістемесінің (методика) дайындығ ы ғ ылыми ізденіс логикасына орай жү ргізіледі. Бұ л ə дістеме ө те кү рделі де сан қ илы қ ызметтермен байланысты нысан болғ ан білімдену процесін аса жоғ ары шынайылылық пен зерттеуге мү мкіндік беретін теориялық жə не эмпирикалық ə дістер (метод) тобынан қ ұ ралады. Ə дістердің тұ тастай бір бө лігін қ олданудан назарғ а алынғ ан проблема жан-жақ ты айқ ындалады, оның барша қ ырлары мен шектері тү гелдей зерттеуден ө теді. Педагогикалық зерттеу ə дістерінің ə діснамадан ө згешелігі - бұ л педагогикалық қ ұ былыстарды зерттеу, олар жө ніндегі ғ ылыми ақ параттарды жинақ тап, заң дылық ты байланыстар, қ атынастарды анық тау, оның нə тижесінде ғ ылыми теория қ алыптастыру мақ сатымен жү ргізілетін іс-ə рекет жолдары мен тə сілдерінің ө зі. Ə дістер кө п тү рлі де сан қ илы, бірақ жү йелестіре келгенде, бұ лардың бə рі ү ш топқ а ажыралады: 1) педагогикалық тə жірибені зерттеу ə дістері; 2) теориялық зерттеу ə дістері, 3) математикалық ə дістер.

Педагогикалық тə жірибені зерттеу ə дістері – білім беру процесін ұ йымдастырудың кө з алдымызда қ алыптасқ ан тə жірибесін зерт-теудің жолдары. Зерттеуге озат тə жірибе, яғ ни танымал мұ ғ алімдер мен қ атардағ ы тə лімгерлер қ ызметтері бірдей алынады. Олардың жұ мыстарында кезігетін қ иындық тар педагогикалық процесс қ айшылық тарымен, пайда болғ ан не енді туындауы мү мкін проблемалармен байланысты келеді. Педагогикалық тə жірибені зерттеу барысында келесідей ə дістер қ олданылады: бақ ылау, ə ң гімелесу, интервью, анкеттеу, оқ ушылардың жазба, графикалық жə не шығ арма жұ мыстарын кө зден ө ткеру, педагогикалық қ ұ жаттармен танысу.

Бақ ылау – зерттеу барысында нақ ты дерек материал жинақ тау мақ сатымен қ андай да педагогикалық қ ұ былыстың назарғ а алынуы. Бақ ыланғ ан қ ұ былыстар міндетті тү рде хатталады. Бақ ылау нақ ты нысанмен жете танысуғ а орай алдын ала белгіленген жоспар бойынша жү ргізіледі. Бақ ылау жұ мысы келесі кезең дерге бө лінеді: 1) міндеттері мен мақ саттарын айқ ындау; 2) бақ ыланатын объект, оның элементтерін жə не ситуацияларын таң дастыру; 3) бақ ылау жə не оның барысында ақ парат топтастыруғ а оң тайлы ə рі тиімді тə сілдерді іріктеу; 4) байқ алғ андарды хатқ а тү сіру формасын ойластыру; 5) жинақ талғ ан ақ параттарды ө ң деу жə не дə йектеу.

Бақ ылау тү рлері: араласа бақ ылау – ізденуші зерттеу жү ргізіп жатқ ан топтың мү шесі ретінде қ атысады; сырттай бақ ылау- зерттеуші ізденіс жұ мыстарына тікелей араласпайды; ашық жə не жасырын бақ ылау; тұ тастай жə не таң дамалы бақ ылау.

Бақ ылау – орындалуы тұ рғ ысынан ең оң ай ə діс, бірақ ө зіндік кемшілігі де жоқ емес: кө п жағ дайларда бақ ылау барысындағ ы не соң ғ ы нə тижеге зерттеушінің тұ лғ алық -ə леуметтік жеке –дара бітістері (кө зқ арасы, мү ддесі, жан толғ анысы) ық пал жасап, оның қ андай да шынайылылық тан ауытқ уына себепші болуы мү мкін.

Сұ хбат ə дісі - қ ажетті ақ паратты алу немесе бақ ылау барысында тү сініксіздеу болғ ан қ ұ былыстың мə нін аша тү су мақ сатымен дербес не қ осымша қ олданылатын зерттеу тə сілі. Сұ хбат айқ ындалуы тиіс нақ ты сұ рақ тар бойынша кү ні ілгері тү зілген жоспармен орындалады. Ə ң гімелесу еркін жү ргізіліп, сұ хбаттас кісінің жауаптары хатталмайды. Сұ хбаттасудың екінші бір тү рі педагогикағ а ə леуметтану саласынан енген – интервью алу. Бұ л ə дісте сұ рақ тар алдын ала тү зіліп, бірізділікпен қ ойылып барады. Интервью жауаптары анық жазылып, хатталады.

Анкеттеу – ауқ ымды материал жинақ тау ү шін қ олданылады. Сұ рақ жауаптары жазба кү йінде қ абылданады. Сұ хбаттасу мен интервью алу бетпе-бет ə ң гімелесумен жү ргізіледі, ал анкеттеу – сырттай орындалады. Аталғ ан ə дістердің нə тижелі болуы қ ойылатын сұ рақ тардың мазмұ ны мен қ ұ рылымына тə уелді. Сауалнама тү зуде ескерілетін жə йттер: 1) алынатын ақ параттың сипатын анық тап алғ ан жө н; 2) қ ойылатын сұ рақ тың бірнеше баламалы ө рнегі болғ аны қ ажет; 3) сауалнаманың бірнеше жоспары тү зіліп, ол алғ ашқ ы тексеруден ө ткізілуі тиіс; 4) сауалнама кемшіліктері тү зетіліп, пайдалануғ а ақ ырғ а редакциясының ұ сынылуы дұ рыс.

Қ ұ нды материал оқ ушылардың шығ армашылық туындыларын зерттеу ə дісімен де алынады. Олар: шə кірттер орындағ ан жазба, графикалық, шығ армашылық жə не бақ ылау жұ мыстары; балалардың суреттері, сызылмалары, жасалғ ан қ осалқ ы бө лшектер, кейбір пə н дə птерлері. Мұ ндай жұ мыстар оқ ушылардың даралық қ абілеттерінен дерек береді, олардың қ андай да бір саладағ ы ептілік жə не дағ ды жетістіктерінің дең гейін кө рсетеді. Мектеп қ ұ жаттарымен танысу ə дісін қ олдана отырып, оқ ушының жеке ісі (личное дело), дə рігерлік карта, кү нделік, жиналыс не отырыс хаттамалары жə не сол секілді мектеп хат-қ ағ аздарымен танысу арқ ылы зерттеуші оқ у-тə рбие, білім игеру процесін ұ йымдастыру практикасында нақ ты қ алыптасқ ан объектив жағ дайлар жө ніндегі ақ параттармен қ аруланады.