Дәріс. Тақырыбы: Гендерлік ұқсастық.( 3сағ)

Тақ ырыбы: Гендерлік ұ қ састық. (3сағ)

Мақ саты: Студенттерді гендерлік ұ қ састық туралы тү сінік беру; Пә нге қ ызығ ушылық тарын арттыра отырып, таным процестерін дамыту.

Жоспар:

1.Жыныстар арасындағ ы таным процессі жә не интеллектік, сө здік, эмоционалды айырмашылық тар.2.Ер баланың ә кесіне ұ қ састыру жә не қ ыздардың анасына ұ қ састыру тү сінігі. 3.Гендерлік стереотип, қ ұ рылымдар.

Дә ріс тезистері

Жыныстар арасындағ ы таным процессі жә не интеллектік, сө здік, эмоционалды айырмашылық тар. Интеллектуалдық, сө здік жә не эмоционалдық мінездемелер.

Зейін жә не ес. Жыныстық айырмашылық қ а арнал туралы зерттеулер туралы ө те аз.Сондық танда бір жанама дә лелдемелерге сү йенеміз. Зейінге байланысты жыныстық айырмашылық қ а ең бірінші Г.Гейманс мә ліметтерін жатқ ызамыз.Оның айтуынша зейіннің нашар орналасуы ә йел жынысында, себебі олар ә ң гімелесе отырып жә не бір жағ ынан қ андай да бір жұ мысты атқ арып отырады. Шындығ ында, бұ л жерде басқ а болуы мү мкін, яғ ни зейінді орналастыру қ абілеттілігінде емес, ә ң гімеге эмоционалды кіріп кетуінде. Тағ ы бір жарнама тү рдегі дә лелдеме Ресей заң гері А.Ф.Корни зейінге байланысты куә герлерге эксперимент жасайды.Ол ә йел адамдармен ер адамдардың куә герлік кө рсеткішін бақ ылай келе араларындағ ы айырмашылық ты табады. Ер адамдар кө п зейінділігін техникамен байланысты заттарғ а аударса, ал ә йел адамдар қ ылмыскердің киімдері мен ә шекейлерін дә л сол кү йінде айтып берген. Бұ л экспериментте зейінді естен бө ліп қ арастыру қ иын. Басқ а Отандық зерттеушілердің ішінен Е.П.Ильина мен И.А.Сергееваның зерттеу нә тижесінде ерікті зейінділік жоғ ары мектеп жасындағ ы қ ыз балаларда басымырақ екендігін кө рсетті. Сонымен қ атар М.С.Егорова мен И.Ф.Шляхтың 14-15 жастағ ы жасө спірімдерге арналғ ан экспериментінде: қ ызбалалар жұ мыстың тез орындалуын қ аласа, ал ұ л балалар жұ мыстың дә лдігіне мә н берген. Жыныстық айырмашылық та зейін тұ рақ тылығ ына байланысты нақ ты шешім шығ ару қ иын. Сондық тан ә йел адамдар да, ер адамдарда зейін обьектісі оларғ а қ ызық болса зейінде жә не бақ ылаушы бола алады.Бірақ ә йел адамдар айнала қ оршағ ан ортамен қ арым-қ атнаста жоғ ары қ ызығ ушылық ты кө рсетеді. Жыныстық айырмашылық та зейінге қ арағ анда ес жеткілікті тү рде зерттелген.Гейманстың мә ліметі бойынша ә йел адамдар қ ызығ ушылығ ына байланысты ғ ана жақ сы есте сақ тайды, ал математикалық жә не грамматикалық ережелерді, тарихи кү ндерді есте сақ тауғ а оларғ а қ иындау болады.

Жынысты бө ліп қ арастыруда қ азіргі зерттеулерде ес, біріншіден, ә ртү рлі материалды сандар, заттар, сө здер, келбет, ә леуметтік жағ дайлар лобароториялық экспериментте негізгі процесс болып табылады. Екіншіден, информацияны ұ йымдастыру ә дісі ретінде, яғ ни зерттелушіні ө зі немесе басқ алар туралы есте сақ тау ү шін қ андай информацияны қ олданады. Ү шіншіден, зерттелушінің жалпы мінезі туралы, мысалы, қ ылмыстық жерде куә гер ретінде сенімділігінде. Жалпы интелект, сө йлеу жә не математикалық қ абілеттілік. Интелектті зерттеуде біз кө птеген ғ алымдардың кө птеген ә дістеріне сү йенеміз. Жалпы интелектті зерттеуде эксперименттің мақ саты не? Қ ыз балалармен ұ л балалардың, ә йелдермен ерлердің ақ ыл-ой дә режесінің тең екендігін дә лелдеуме? Олай болса мың дағ ан зерттелінушілерден жү ргізіліп дә лелденген. Немесе жетістікті бағ алау критериін қ ұ руда ө з жақ тылық жынысын қ ұ рудама? Жауап шешімі маскулинді немесе фелиінинді болуы мү мкін жә не бұ л нә тиженің шығ уына ә сер етеді. Қ ызбалалар мен ұ л балаларды ө з қ абілеттіліктерін ескеруге ү йрету керек, яғ ни табиғ и жә не ә леуметтену кезінде жинақ талғ ан нә тижелеріне. Сондық тан да біз интеллект бойынша айырмашылық нә тижесін қ арастырамыз. Кейбір зерттеулер 8-11 жас аралығ ында ұ лдарда вербалсыз тапсырмаларлы шешуде Векслердің картиналардың аяқ талуы субтестін жә не заттарды жинақ тау қ олдануда басымдылық кө рсетті жә не осы жас аралығ ындағ ы ұ лдарда кө ру-кең істіктік қ абілеттілік дамиды. 39-44 жастағ ы ер адамдар жоғ ары интеллектісіне қ арай 38 жас ә йел адамдардан басымдылық кө рсетті. Соң ғ ы нә тижеде қ ызбалалар ө зінің даму барысында ө з қ ұ рдастарынан, яғ ни ұ лбалалардан бұ рын даму шегіне жетеді. Ә йел жынысы 3айдан 20 жасқ а дейін ө те басымырақ болып келеді. Бұ л қ ызбалалардың ө зімен жасты ербалалардан даму жағ ынан алда екендігімен тү сіндіріледі. Сө йлеу қ абілеттілігі –жыныстық айырмашылық жақ сы зерттелген қ ұ былыс.Екі жақ ты жыныстық ө мірінің іс-ә рекет барысында сө йлеу ө те маң ызды рольде болғ андық тан, ә йел жынысы мен ерлер жынысы вербалды деп атау мү мкін емес. Бірақ мә ліметтерге қ арап басымдылығ ы 3 жаста кө рінеді жә не соң ғ ы даму жиегіне 5-11 жаста жетеді, ал негізгі айқ ын белгілері 14-17-29 жә не 41 жаста кө рінеді. Ал қ ыз балалар мен ә йелдердің басымдылығ ы кө рсеткіш санына қ арағ анда ө те анық кө рінген.Бұ л жерде мына заң дылық ты атап кө рсетуге болады, яғ ни жынысының басымдылығ ы 6 айдан басталып 3тен 21 жас аралығ ына дейін жалғ асып, 84 жасында аяқ талады. Барлық мә ліметтерде бұ л басымдылық тең дә режеде жә не де қ арапайым зерттелінушімен дарынды, талантты ұ лдар мен қ ыздарды тең естірілгенде шығ арылғ ан. Э.Маккоби мен К.Жаклин бірінші рет математикалық қ абілеттілігі жағ ынан жынысты бө ліп қ арауда кітабын жарық қ а шығ арғ ан. Зерттеуге 309000 астам зерттелінушілер қ атысты. Қ ызбалалармен ұ л балаларды зерттегенде жоғ ары басымдылық ты ұ лдар кө рсетті. Басымдылық кө рсеткіші 12 жаспен 21 жас аралығ ында. Мұ нда дамуы жағ ынан алда жү ретін қ ыз балалардың интеллектісі тө мен деген сө з емес. Тек интеллектінің ө зі бір жыныста бір тү рі басым болса, екіншісінде ә лсіздікті кө рсетеді, ал басқ а интеллект тү рінде осы кө рсеткіш керісінше болуы мү мкін.

Эмоциялық кү й.

Бұ л жерде қ арастыратынымыз балалармен ү лкендердің эмоциясы. Балалардың жылауы мен тынымсыздығ ынан бастайық.Кө бінесе лонгитюдті зерттеулер болды, себебі балалардың жылауын зерттеуде табиғ и тұ рғ ыдан бақ ылады, яғ ни қ атты дауыспен сө йлеп, қ орқ ытатын стимулдарды қ олданып, басқ а бейтаныс адамдардың жанына қ ойып, мамасынан бө лек алып кетіп, нә тижесінде қ ызық ты жә не бағ алы эмперикалық материал алынды. Ү ш апталық жастағ ы ұ л балалар қ ыз балаларғ а қ арағ анда аз ұ йық тайды жә не кө п уақ ыты тынымсыздық пен ө теді. Олар жағ дайда жаң а немесе қ орқ ынышты стимул кө ргенде жылайды, осы жағ дай, яғ ни жаң а стимулды тенуде қ ыздарғ а қ арағ анда басымдылық қ абілеттілігін кө рсетеді.Мұ ндай негіз ұ л балаларда басқ а эксперимент барысында да кө рінді, тү йсінуде, қ абылдауда жә не интеллектуалдық қ абілеттілігінде. Ал қ ыз балалар басқ а жағ дайда яғ ни оларғ а қ оршағ ан ортамен қ арым-қ атынасына қ ауіп тө нген кезде жылағ ан эксперимент кө рсеткендей қ ыз балалар ө здері жалғ ыз қ алғ ан кезде жә не басқ а балалармен ренжіскен уақ ытта жылағ ан. Сондық тан ұ л балалардың жылауын зерттеушілік, ал қ ыз балалардың жылауын коммуникативті деп атауымызғ а болады.Қ орқ ыныш жағ дайын анализдегенде нақ ты ү лкен айырмашылық кө рінбеген, себебі кішкентай балаларда қ орқ ынышты сезіну бірдей болып келеді. Ал ересек адамдардың эмоционалды кү йін Г.Гейманс жұ мыстарынан кө реміз. Ересек адамдардың эмоционалды кү йін зерттегенде мынадай эмперикалық фактілер шық ты: 1.Ер адамғ а қ арағ анда ә йел адам кө бірек мазасызданады. 2.Қ ыз балалармен ә йелдерге эмоциямен жеке тұ лғ алардың ө зара қ арым-қ атынасы ұ л балалармен ер адамғ а қ арағ анда маң ыздырақ болып келеді. 3.Достарымен жақ ындарында ауыр жағ дай болса ер адамдарғ а сезімтал болып келеді

4.Кө бінесе депрессияғ а ә йел адам тү скіш болып келеді.

Ал жанама тү рде:

1.Ұ л балалармен ер адамдар негативті эмоцияларын жасыра алмайды.

2.Эмоционалды ұ стамды болып келеді.

3. Эмоционалды қ айғ ыруда ә йел адамдарғ а қ арағ анды ұ стамды жә не қ атігез болып келеді.