Арақұмық мәдениетінің сипаттамасы.

Қ арақ ұ мық тұ қ ымдасының дә нді дақ ыл шаруашылығ ында жалғ ыз мә дениетімен, яғ ни қ арақ ұ мық пен кө рсетілген (Fagorpyrum Mill). Бұ л сабақ ты тамырдан, жапырақ ты шыбық тан (травинистый ветвистый стебель), найзалы жапырақ тардан тұ ратын біржылдық жаздық ө сімдік. Гү лденген тілшелерге жиналғ ан. Қ арақ ұ мық тың айтылғ ан ө сімдік, жақ сы бал тасушы болып табылады. Алайда тек бір кү нде ғ ана емес, бірнеше кү нде тілшелері ашылады, сондық тан ауа райының жағ дайына, қ ұ рт қ ұ мырсқ алардың зиянына қ атты ә сер етеді. Сонымен қ атар тұ қ ым ө нуі де бір уақ ытта болмайды. Қ арақ ұ мық – жемісі ү ш қ ырлы жаң ғ ақ, ү ш бө ліктен – ұ рық тан, эндоспермнен жә не қ абық шадан тұ рады. Ұ рық ленте сияқ ты ө те ұ зын, латын S ә рпіне ұ қ сас, эндоспермнен толық ө тіп, ядро бетінен жартылай ө теді. Эндоспермі ұ нтақ ты, ө ндіргенде оң ай ұ сақ талатын болып келеді. Ядросы (эндосперм ұ рығ ымен) ашық қ ызғ ылт жұ қ а қ абық шамен қ апталғ ан, ал дұ рыс ө нбеген ядрода ол жасылдау болуы мү мкін. Жаң ғ ағ ы сыртынан қ атты тұ қ ым қ абыршағ ымен қ апталғ ан, тек ядромен байланысатын жерде ө сімдікке бекітілген. Тұ қ ым қ абыршағ ының тү сі сұ рлау кү містен қ оң ырқ ай тү ске дейін, ол сорттан да сол сияқ ты ұ рық тың ө су мерзіміне сай болады.

Қ арақ ұ мық тұ қ ымдас бө ліктерінің % есебімен шақ қ анда: эндосперм 55-65; алейрон қ абаты 4-5; ұ рық 10-15; ұ рық қ абық шасы (пленчатость) 17-25.

Бобтық мә дениетінің сипаттамасы.

Бобтық мә дениет мотыльдік тұ қ ымдасына (Leguminosae), двудольный ө сімдік класына жатады. Біздің елімізде бә ржылдық шө птік ө сімдіктер тағ амғ а пайдаланылады – горох, фасоль, соя, чечевица, чина, нут, бобтар, вигна.

Бобтық мә дениеттің тамырлары сабақ ты, жақ сы дамығ ан, ө зіне тә н ерекшелігі – оларғ а екі тү рлі бактериялар қ онады: азотобактлар жә не клубеньдік, олар азот пен ауаны бақ ылап тұ рады, сонымен қ атар тың жерді азоттық заттармен байытады. Гү лдері – симметриялы емес, ұ шқ ан мотылек сияқ ты, тү сі ашық тан қ ою кү лгінге дейін. Гү лденген тілшелерге жиналғ ан. Ө сіп ө нуі мен гү лдену ұ зақ тығ ы мө лшермен ә р тү рлі, яғ ни дә н кө лемінің біркелкілігі жә не ө сіп ө ну мерзімі бұ зылады, астық тың тө мендеуіне ә келеді.

Тұ қ ым – боб ә р тү рлі формалы, екі створоктан тұ рады, тұ қ ым қ абығ ы жақ сы дамығ ан, олардың ішінде 10-ғ а жуық дө ң гелек ұ рық тар болады. Бобтық мә дениеттің дә ндерінің тү сі оның тү рі мен сортына байланысты, ақ, жасыл, сары болуы мү мкін. Сыртындағ ы семя қ алың қ абыршақ пен қ апталғ ан. Семяның сабақ қ а жалғ анатын бө лігі қ абыршағ ында толық рубчик бар. Бобтардың қ абыршағ ы мө лдір болуы мү мкін, мө лдір еместер ақ, біркелкі не біркелкі емес боялады. Негізі қ ою тү сті дә ндерді (фасольды ескермесек) жем ретінде пайдалануғ а болады.

Семень бө ліктерін % есебімен шақ қ анда: семядоли – 87-93; сабақ - 1-2, 5; семень қ абығ ы- 6-11.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ауылшаруашылық дақ ылдарының тү рлерін ата?

2. Дә нді-дақ ылдар тұ қ ымдасының сипаттамасы?

3. Қ арақ ұ мық мә дениетінің сипаттамасы қ андай?

4. Бобтық мә дениетке сипаттама бер?