Шықтандырғыштар

Тоң азытқ ыш техникаларын жасап жатқ ан ө ндірістердегі шығ арылып жатқ ан шық тандырғ ыштарды мынадай тү рге бө луге болады: кө лденең жә не тік тү тік-қ аптамалы, буландырғ ышты жә не ауамен суытылатын [11- 14, 17-22, 24-32].

Кө лденең тү тік–қ аптамалы шық тандырғ ыштарды тамақ ө ндірісінде аммиакты жә не хладонды тоң азытқ ыш қ ондырғ ыларда қ олданады. Олар болаттан жасалғ ан цилиндр тә різдес қ аптамалы, қ аптама ішінде тү тікшелер кө лденең жайғ асқ ан, тү тікшелердің соң ы тү тікше торғ а бекітілген болады. Салқ ындатылатын су осы тү тікшелердің ішімен кү шпен ө теді. Шық тандырғ ышта су берілетін жә не шығ атын қ ұ бырлары бір жақ та орналастырады. Сонымен қ атар судың аппарат шіндегі айналымы жұ п болуын қ амтамасыз ету қ ажет. Аппаратқ а су тө менгі жағ ынан беріліп жоғ ары жағ ынан шығ арылады. Сонымен қ атар аппаратқ а қ аупсіздік клапаны, тоң азытқ ыш затының дең гейін кө рсететін ө лшегіш қ ұ ралы жә не аппараттан ауаны шығ аратын вентиль орналастырылады (58 –сурет).

58 -сурет.Кө лденең тү тік–қ аптамалы шық тандырғ ыш

Кө лденең тү тік–қ аптамалы шық тандырғ ыштарда тоң азытқ ыш затының буы қ ұ быр тү тікшелерінің арасында сыртқ ы бетінде шық танады. Шық тандырғ ыштың бұ л тү рі суды суыту қ ондырғ ыларымен бірге жұ мыс істейді.

Аммиакты жә не хладонды шық тандырғ ыштардың бір-бірінен айырмашылығ ы оларды жасайтын материалдармен жылу алмасу ауданының пішінінде ғ ана болады.

Хладонды шық тандырғ ыштарда негізінен тү сті металлдар жә не қ олданылатын қ ұ бырлардың сыртқ ы бетіне, жылу алмасу ү рдісін жақ сарту мақ сатында, ә р тү рлі пішінде жасалынғ ан қ абырғ алар орналастырылады.

Казіргі уақ ытта кө лденең тү тік–қ аптамалы шық тандырғ ыш жасайтын компаниялар олардың бір қ атар модельдері шығ арылады, мысалы: КНГ, ККГ, ESK, FKN, FKH, FKM, «Ангар» жә неде басқ а модельдері шығ арылады. Бұ л модельдердің ә р қ айсысында 10-25 тү рлері болады Мысалы «Фабрика холода» кә сіпорны шығ аратын кө лденең тү тік–қ аптамалы шық тандырғ ышы 59 –суретте кө рсетілген.

59 –сурет. Кө лденең тү тік–қ аптамалы шық тандырғ ыштары

Тік тү тік-қ аптамалы шық тандырғ ыштар ө те ірі тоң азытқ ыш зат ретінде аммиакты қ олданатын тоң азытқ ыш қ ондырғ ыларында пайдаланады. Мұ нда тік болаттан жасалғ ан цилиндрге жоғ ары жә не тө менгі бө ліктеріне екі тү тік торлар орналастырылады. Осы торларғ а алты қ ырлы етіліп тү тікшелер орналастырылады. Тоң азытқ ыш затының буы аппаратқ а жоғ ары жағ ынан беріліп, сұ йық тү рі тө менгі бө лігінен алынады. Тоң азытқ ыш затының буы, алдында қ арастырылғ ан аппараттағ ыдай, қ ұ быр тү тікшелерінің сыртқ ы бетінде шық танады. Аппарат ішінде ашық жағ дайда суды реттегіш қ ондырғ ыш орналастырылғ ан. Ә р қ ұ быр ішінде су жоғ арыдан тө мен ақ қ ан кезде айналмалы қ озғ алыс жасайды. Тоң азытқ ыш затының тү тікшелер сыртындағ ы қ ысымы 1, 8 МПа аспауы керек, тү тікшелер ішіндегі су қ ысымы атмосфералық болып келеді (60–сурет).

Бұ л шық тандырғ ыш тү рінің артық шылық тары:

- сығ ымдағ ыштар цехынан бө лек жерде орналастыруғ а болатындығ ында;

- орналастыру ү шін аз аудан керек ететіндігінде;

- кез келген су тү рін қ олдануғ а болатындығ ында;

- қ ұ бырлар іші оң ай тазалануында;

- судың шығ ынын кө бейту арқ ылы ү лкен жылулық салмақ ты игеруге болатындығ ында.

Негізгі кемшілігі-судың қ ұ быр ішіндегі бір келкі таралмауында болып табылады.

Буландырғ ышты шық тандырғ ыштар тамақ ө ндірісінде енді қ олданылып келеді. Бұ л шық тандырғ ыштарда жылу тоң азытқ ыш затынан қ ұ быр қ абырғ алары арқ ылы, қ ұ быр сыртымен жұ қ а қ абат болып ағ ып тұ рғ ан суғ а беріледі. Қ ұ бырдың сыртқ ы қ абатындағ ы судың булану салдарынан жылу ауағ а беріледі.

60 –сурет.Тік тү тік-қ аптамалы шық тандырғ ыш

Буландырғ ышты шық тандырғ ыштар конструкциясында екі ирек – ирек қ ұ бырлар шоғ ы орналасқ ан: біріншісі- форшық тандырғ ыш, екіншісі негізгі шық тандырғ ыш деп аталады.

Буландырғ ышты шық тандырғ ыштардың корпусы жабық болып келеді. Шық тандырғ ыш астында су жиналатын бак бар. Бактағ ы су насостың кө мегімен кө теріліп коллекторғ а қ ұ йылады. Жоғ арыдан желдеткіштің кө мегімен ауа ү рленеді де ол судың булануын кү шейтіп ауа су буының жылуын қ абылдайды.

(61 –сурет).Буландырғ ышты шық тандырғ ыштар

Тоң азытқ ыш затының аса қ ызғ ан буы алдымен ирек – ирек қ ұ бырғ а (форшық тандырғ ыш) кіріп шық тану температурасына жақ ын температурағ а дейін салқ ындайды. Ә рі қ арай қ анық ан тоң азытқ ыш затының буы май бө лгіш аппаратынан кейін шық тандырғ ыштың кө лденең орналасқ ан негізгі тү тікшелер қ ұ бырына кіріп шық танады. Қ ұ быр ішіндегі тоң азытқ ыш затының шық тану жылуы қ ұ быр сыртындағ ы жұ қ а қ абат болып ағ ып жатқ ан суғ а беріледі. Алынғ ан жылу кейін жоғ арыдан тө мен соғ ып тұ рғ ан ауағ а беріледі(62 –сурет).

Бұ л шық тандырғ ыштардың артық шылығ ына:

- орналастырғ анда аз аудан алуы;

- судың шығ ынының аздығ ы;

- сумен ауаның интенсивті жылу алмасуы;

- қ ыс уақ ытында ауамен суытылатын шық тандырғ ыш ретінде қ олдана алуында.

Ауамен суытылатын шық тандырғ ыштар сауда-саттық жабдық тарында, тұ рмыстық тоң азытқ ыштарда, изотермиялық транспорттар агрегаттарында кең інен қ олданылады.

Ауамен суытылатын шық тандырғ ыштар жай ауа қ озғ алысында (Q_o = 100...350 кВт) жә не ауаның еріксіз қ озғ алысымен (Q_o> 350 кВт) суытылатын болып екіге бө лінеді. Тоң азытқ ыш заты ирек-ирек қ ұ бырлар ішімен ө теді, ал жылу сыртқ ы ирек-ирек қ ұ бырлар бетінен ауаның конвективті немесе еріксіз қ озғ алысы арқ ылы алынады (62 –сурет).

62 –сурет. Ауамен суытылатын шық тандырғ ыштар