Поршенді сығымдағыштар

Поршеньді сығ ымдағ ыштар суық ө ндірімділігіне байланысты: кіші (Q_o ˂ 12 кВт), орташа (12 ˂ Q_o ˂ 120 кВт) жә не ірі (Q_o ˃ 12 кВт) болып ү ш тү рге бө лінеді. Қ олданылатын тоң азытқ ыш зат тү ріне байланысты: аммиакты, хладонды жә не ә мбебапты болып бө лінеді. Қ олдану аймағ ына байланысты: тұ рақ ты жә не транспортты болып бө лінсе, сығ ымдағ ыштағ ы цилиндр санына байланысты: бір, екі жә не кө п цилиндрлі болып бө лінеді [17-22, 24-32].

Сығ ымдағ ыштарды конструкциясына байланысты, қ ұ рылысына жә не басқ а да кө рсеткіштеріне байланысты мынадай тү рлерге жіктеуге болады:

- кривошипті – шатунды механизм тү ріне байланысты: крейцкопсыз жә не крейцкопты, негізінде кө п тарағ аны крейцкопсыз тү рі;

-сығ ымдағ ышта цилиндрдің орналасуына байланысты: тік, кө лденен, V, W, VV, жұ лдызша тә різдес тү рлері;

- қ ысу сатысына байланысты: бір жә не кө п сатылы тү рілері.

Сығ ымдағ ыштарды герметикалық жабылу дә режесіне жә не қ осылатын немесе бө лінетін бө лшектер тү ріне байланысты мынадай тү рлерге бө луге болады:

- сығ ымдағ ыш электрқ озғ алтқ ышпен бірге бір герметикалық қ орапта орналасқ ан;

- сығ ымдағ ыш сальниксіз электроқ озғ алтқ ыштың осіне орналастырылып жабық қ ораптың қ ақ пағ ы шешілетін болып;

- ашық немесе сығ ымдағ ыштан шығ ып тұ ратын білік бө лігі сальникпен тұ йық талғ ан болып;

- поршеннің тоң азытқ ыш затын қ ысу тү ріне байланысты: бір жағ ымен қ ысу немесе оның екі жағ ыда сығ атын болып бө лінеді.

Қ азіргі уақ ытта Қ азақ стан Республикасында тоң азытқ ыш сығ ымдағ ыштары шығ арылмайды. Еуропа елдері арасында сығ ымдағ ыштар жасайтын кә сіпорындардың ішіндегі ең озық кә сіпорын бұ л «Frascold» (Франция) болып табылады. Бұ л кә сіпорында поршенді жә не бұ рандалы сығ ымдағ ыштардың бір қ атар модельдері жасалынып шығ арылады.

Ресей мемлекетінде тоң азытқ ыш сығ ымдағ ыштарды жасайтын бірқ атар кә сіпорындар бар. Мысалы «Bitzer», ОАО «Пезкомпрессормаш», ОАО «Холодмаш», Краснодар сығ ымдағ ыш зауыты жә не тағ ыда басқ а кә сіпорындар жасайды. Аталғ ан кә сіпорындарында поршенді, ротационды, бұ рандалы жә не турбосығ ымдағ ыштардың барлық модельдерімен сериялары жасалынады. Мысалы бұ рандалы сығ ымдағ ыштардың мынадай маркілері: ВХ280, ВХ410, ВХ350, МS3-2500, МS3-900, GEO MC-2 жә не де басқ а маркілері шығ арылса, поршенді сығ ымдағ ыштардың мынадай тө менгідей тү рлері: АУ200, АУ300, П110, П220 жә не де басқ а модельдері шығ арылады.

Украина мемлекетінде ең ірі сығ ымдағ ыш жасайтын кә сіпорын - бұ л «Bitzer» кә сіпорнының филиалы болып табылады. Онда сығ ымдағ ыштардың «Octagon» тү рлерінің бірнеше сериялары жасалынады. Бұ л сығ ымдағ ыштарда тоң азытқ ыш зат ретінде: R22, R134а, R404а, R407 жә не R507а қ олданылады.

Ашық сығ ымдағ ыштар. Электрқ озғ алтқ ышсыз сығ ымдағ ыштар-ды ашық сығ ымдағ ышдеп айтады. Қ азіргі уақ ытта ашық сығ ымдағ ыштардың ішіндегі ең кө п тарағ аны крейцкопсыз сығ ымдағ ыштар (46 - сурет).

Бұ л сығ ымдағ ыштардың қ ұ рылымы ө те қ арапайым жә не шағ ын болып келеді. Сығ ымдағ ыштың бұ л тү рінде поршен тоң азытқ ыш затын бір жағ ымен қ ысады.

Ашық сығ ымдағ ыштарда цилиндр саны бірден алтығ а дейін жетеді.

Бір жә не екі цилиндрлі сығ ымдағ ыштар негізінде тік болып келсе цилиндір саны кө бейген сайын цилиндрдің сығ ымдағ ыш ішінде орналасу бұ рышына байланысты - V, W, VV, жұ лдызша тә різдес болып жасалынады.

46-сурет. Ашық сығ ымдағ ыштар модельдері

Қ азіргі уақ ытта ашық сығ ымдағ ыштардың ішіндегі ең кө п қ олданылып жү рген тү рі бұ л блок-картерлі сығ ымдағ ыштар. Блок-картерлі сығ ымдағ ыштардың цилиндрлері ұ зақ жұ мыс істеген кезде желінбес ү шін оның ішіне ауыстырып тұ руғ а болатын гильза орналастырылады.

Сығ ымдағ ышқ а тү сетін жылулық салмақ шамасына жә не қ олданылатын тоң азытқ ыш зат тү ріне байланысты сығ ымдағ ыштағ ы цилиндр ауамен немесе сумен суытылады.

Тікелей ағ ынды сығ ымдағ ыштарда сору клапандары поршен тү бінде орналасса, шығ ару клапандары цилиндрден жоғ ары орналасқ ан арнайы қ ақ пақ та орналасады.

Тікелей емес ағ ымды сығ ымдағ ыштарда сору жә не шығ ару клапандары цилиндрдің жоғ ары жағ ында арнайы қ ақ пақ та орналасқ ан болып келеді. Поршен жоғ арғ ы ө лі нү ктеден тө мен қ арай қ озғ алғ ан кезде цилиндрдегі қ ысым сору қ ұ бырындағ ы бу қ ысымнан тө мендеп, тоң азытқ ыш затының буы сору клапандары арқ ылы ө тіп цилиндрді толтырады. Поршен жоғ ары қ арай қ озғ алғ ан кезде цилиндрдегі тоң азытқ ыш затының бу қ ысымы кө теріліп шық тану қ ысымынан артқ ан кезде шығ ару клапаны ашылып сығ ылғ ан бу айдамалы қ ұ бырына ағ ады.

Бұ л сығ ымдағ ыштарда екі тіректі, екі иінді жә не иіндері арасындағ ы бұ рыша 90° тең иінді білік қ олданылады.

Герметикалы сығ ымдағ ыштар. Герметикалы сығ ымдағ ыштар электрқ озғ алтқ ышпен бірге болаттан жасалынғ ан қ аптамамен жабылып қ ойылады (47 - сурет).

Мұ ндай сығ ымдағ ыштар ашық сальникті сығ ымдағ ыштармен салыстырғ анда айтарлық тай артық шылық тары бар жә не қ олдануғ а тиімді.

Герметикалы сығ ымдағ ыштардың электрқ озғ алтқ ышының роторы тікелей иінді біліктің жалғ асына орнатылғ ан. Герметикалық сығ ымдағ ыштарда иінді біліктің айналу жиілігі 50 с^-1 тең. Мұ ндай айналу жиілігі сығ ымдағ ыштардың геометриялық ө лшемдерін жә не массасын азайтуғ а мү мкіндік береді. Герметикалы сығ ымдағ ыштарда электрқ озғ алтқ ыш тоң азытқ ыш зат буының ағ ымымен салқ ындатылады. Бұ л электрқ озғ алтқ ыштың кү шін арттыруғ а мү мкіндік береді. Бірақ будың қ ызуы жә не оны қ ысуғ а жұ мсалатын меншікті жұ мыс шамасы артады. Герметикалы машиналар дыбыссыз жұ мыс жасайды. Герметикалы сығ ымдағ ыштардың негізгі тү рлері бір жә не кө п цилиндрлі сығ ымдағ ыштар болып келеді. Мысалы: цилиндрлері кө лденең орнатылғ ан ФГ0, 45, ФГ0, 7, ФГ1, 1, ФГ2, 8, ФГ5, 6, ПГ5, ПГ7, ПГ10.

47- сурет. Герметикалы сығ ымдағ ыштар модельдері

Ресейде «Борец» кә сіпорны герметикалы сығ ымдағ ыштардың АВ-5, 1АВ-5, АВ-5-01, 1АВ-5-01, АВ-5-02, 1АВ-5-02, АВ-10, 1АВ-10 модельдерін шығ арады. Бұ л сығ ымдағ ыштарда тоң азытқ ыш зат ретінде R 22 жә не экохол-3 пайдалынады. Жоғ арыда аталғ ан герметикалы сығ ымдағ ыштардың суық ө ндірімділігі 6000 –нан 1200 Вт аралығ ында болып келеді.

Украинада «Bitzer» кә сіпорны шығ аратын герметикалы машиналардың басқ а герметикалы машиналарғ а қ арағ анда артық шылығ ы, ол жұ мысшы клапандардың тиімді жұ мыс істеуінде, ө лі кең істіктің минимальді болуында жә не тиімді ү лкен кө лемді электрқ озғ алтқ ышын қ олдануында (48-сурет).

48-сурет. «Bitzer» кә сіпорны шығ аратын герметикалы машиналар модельдері