Білім беру жүйесіндегі психолог жұмысына қойылатын талаптар.

Психолог тулғ асына қ ойылатын талаптарды келесі сипаттамалар бойынша кө рсетуге болады: (Р.В. Овчарова).

1. жоғ ары ақ ыл – ой қ абілеттері;

2. адамдармен жұ мыс жасауғ а, белсенді топтарды оң ай қ ұ растыруғ а бейім;

3. есте сақ тау қ абілеті жоғ ары;

4. бірлескен іс - ә рекеттерді жақ сы кө ру, жауапкершіл, ө зіне бағ ындыра алу, практикалық сұ рақ тарды тез шеше алатын;

Қ андай тұ лғ алық кө рсеткіштер психолог жұ мысымен сә йкестендірілмейді?

Бұ л тұ лғ аның жетілмеуі, «эго» кү шінің тө мендігі, интеллект дең гейінің тө мен болуы, эмпатияның жоқ тығ ы, ойлауының тә уелсіздігі, ө з проблемаларын шеше алмау, ұ йымдастырушы қ абілетінің тө мендігі, стресске қ арсыласуының тө мендігі, ү рей сезімінің жоғ ары болуы.

Тө менде психолог қ ызметінің психограммасы кө рсетілген.

Психолог маманының қ асиеттер мен дағ дыларын дамытуғ а бағ ытталғ ан ұ сыныстар: логикалық жә не тә уелсіз ойлау, топтық жұ мыс, лидерлік, тұ лғ ааралық қ арым-қ атынас мұ қ ияттылығ ы.

Оқ ушыларғ а сапалы білім, саналы тә рбие беруде ата – ана - оқ ушы - мұ ғ алім ү штік одағ ы тығ ыз жұ мыс атқ арады. Ә ртү рлі формада ата – аналар жиналысы, оқ улары ө ткізіледі.
Бастауыштың ә р сатысында оқ ыту мен тә рбиелеудің негізі қ алыптасады. Ата – ана, қ оғ ам, мұ ғ алім бірлесе отырып, жоғ арыда айтылғ ан жұ мыстар нә тижесінде бастауышта білім мен тә рбиені қ алыптастырып, алмастай ө ткір, мық ты, берік, ө з ортасында ү немі жарқ ырап жү ретін жан – жақ ты, бә секеге қ абілетті, дү ние жү зіне танымал, ұ лттық сана - сезімі оянғ ан, Отанын, елін шын жү регімен сү йетін азаматты тә рбиелеп шығ ару – біздің мақ сатымыз.
Диагностикалық талдау жұ мыстары ата - аналармен ө зара іс - ә рекеттің ең қ ызық ты ә рі жауапты бағ ыты. Сынып жетекшісі ө з сыныбы оқ ушыларының ата - аналарын жан - жақ ты зерттеп, олардың педагогикалық білім дә режелерін, отбасындағ ы қ арым – қ атынас дең гейін анық тау арқ ылы жыл бойы атқ арылуғ а тиісті жұ мысты тиімді жоспарлауғ а мү мкіндік береді. Диагностикалық зерттеулер:
сыныпқ а кө мегі;
ө з баласына ық палы;
мұ ғ аліммен қ арым – қ атынасы;
ата - аналарды топтау;
мектептегі оқ у - тә рбие ү рдісіне кө з қ арасы;
Бұ қ аралық – мә дени жұ мыс ата - аналарды сыныптың жә не мектептің дә стү рлі іс - шараларына мейлінше кө бірек қ атыстыруғ а бағ ытталуы қ ажет:
мектептің кә сіптік бағ дар беру жұ мыстарына қ атысу;
ө здерінің мамандық тарына сай факультативтік жә не ү йірме жұ мыстарын жү ргізу;
мектептің жө ндеу жұ мыстарына, ауланы кө галдандыруғ а қ атысу;
кітапхана қ орын молайтуғ а, кө рме ұ йымдастыруғ а кө мектесу;
іс - шараларды ұ йымдастыруғ а жә не оларды ө ткізуге материалдық кө мек кө рсету.
Жетістік арқ ылы тә рбиелеу баланың жә не оның отбасының қ адір – қ асиеттеріне, қ ұ ндылық тарына, мұ раттарына сү йенген тү рде оқ ушыны, ата - аналарды мейлінше терең ірек тү сінуге деген мектептің ұ мтылысын кө здейді. Бала тә рбиесінің тиімді тә сілдерін отансү йгіштік қ асиеттерді қ алыптастыру мақ сатында пайдалану екі жақ қ а да тиімді тә сіл болып табылары сө зсіз.

Психологиялық жұ мысы келесі бағ ыттар бойынша жү зеге асады:

ПСИХОПРОФИЛАКТИКАЛЫҚ ЖҰ МЫС – ата-аналарғ а, оқ ушыларғ а, ұ стаздарғ а психологиялық білімінің қ ажет екендігін, ә рі оны ө з жұ мыстарында дұ рыс пайдалана білу мен жеке басының дамуына ө з септігін тигізетіндігін, ә р баланың жас кезендеріне байланысты жан-жақ ты дамуына қ олайлы жағ дай жасау, интеллектуалдық жә не тұ лғ алық қ алыптасуына кедергі болатын жағ дайларды дер кезінде анық тау, ә рі олармен жұ мыс жү ргізу.

1) Психопрофилактикалық жұ мыс (Психологиялық профилактика)

Мақ саты: тұ лғ аның психикалық жә не тұ лғ алық дамуын кездесетін сә тсіздіктерге ескерту жасау.

Мектеп психологы осы тү рдегі іс-ә рекеттің басты мақ саты педагогтар мен оқ ушыларды психологиялық білімдерге қ ажеттілікті, оларды ө з тіршілік ә рекеттерінде қ олдануды қ алыптастыру; оқ ушының толық қ анды психикалық дамуына арналғ ан жағ дайлар туғ ызу; оқ ушылардың тұ лғ асы мен қ абілеттерін қ алыптастырудағ ы ық тимал қ ателіктерді болжамдау жә не алдын алу.

Бұ л бағ ыттың міндеттері педагогтар мен балалардың психологиялық білімге деген мұ қ таждық тарын дамыту қ ажеттілігімен анық талады, оларды баламен жұ мыстанғ ан кезде немесе ө зінің жеке дамуына ерекше мә н бергенде қ олдануғ а болады, ә р жас ерекшелік кезең інде баланың толық психикалық жетілуі ү шін жағ дай жасалуы керек, жеке тұ лғ аның жә не интеллектінің қ алыптасу кезінде болатын ө згерістерді уақ тылы ескертуі керек.

Психопрофилактикалық жұ мыс баланың, жасө спірімнің жеке ерекшеліктерінің дамуына ә сер ететін педагогикалық ұ жым мү шелерімен, ата-аналармен жә не басқ а да ересек адамдармен жү ргізіліп тұ руы керек.

Психопрофилактикалық бағ ыт бойынша психологиялық қ ызметтің қ ызметкерлері, яғ ни мектеп практик-психологы келесі психопрофилактикалық іс-ә рекет саласында нақ ты шараларды жү зеге асырады:

1. Балалардың балабақ шағ а ү йренуі бойынша жұ мыстар жү ргізіледі; ү йрену кезең інде балағ а кө мектесу ү шін ата-аналар мен тә рбиешілерге кең ес беріледі.

2. Баланы ересектер тобынан мектепте оқ уғ а ә зірлеу жоспары бойынша даярлық тобына (5 жасында) ауыстырғ ан кезде балаларғ а зерттеу жұ мыстары жү ргізіледі; ата-аналар мен тә рбиешілерге алдағ ы жылда баланың қ ұ рбыларынан қ алып қ оюын болдырмау мақ сатында жә не мектепке ә зірліктегі қ ателіктерді жою мақ сатында балаларғ а тапсырма беру ә дістері ұ сынылады.

3. Балаларды бірінші сыныпқ а қ абылдауғ а қ атысады, алдын-ала балалардың психикасындағ ы мү мкін болатын ауытқ ушылық тарды анық тау жә не оларды тү зету мақ сатында зерттейді, мектепте оқ уғ а психологиялық даярлығ ын анық тайды; мектепке даярлауда кемшіліктерді жою ү шін ата-аналарғ а балалармен жү ргізілетін тапсырмалар ә дістерін ұ сынады; мұ ғ алімдермен бірге баланың мектепте оқ уғ а тез бейімделуі мақ сатында жә не мектепте оқ у процесінде жан-жақ ты, ү йлесімді дамуын қ амтамасыз ету мақ сатында мұ ғ алімдермен бірге балалардың жеке жұ мыстар бағ дарламасы белгіленеді.

4. Оқ ушылардың, педагогтардың, ата-аналардың арасында психологиялық -педагогикалық білімдерді насихаттау. Балалар бастауыш мектептен негізгі мектепке кө шкенде жә не негізгі мектептен жалпы білім беретін орта мектепке жә не кә сіптік мектепке кө шкенде психологиялық зерттеулер жү ргізіледі, ол психологиялық зерттеулер арқ ылы оқ ушының жаң а кезең де оқ уғ а даярлығ ын ескере отырып, балалармен жеке жұ мыс бағ дарламасын мұ ғ алімдермен, тә рбиешілермен, ата-аналармен бірігіп белгілейді.

5. Оқ у жә не тә рбие, ө мір жағ дайларына байланысты балаларғ а артық психологиялық салмақ тың тү суін жә не жү йкелік қ озуды болдырмауғ а байланысты жұ мыстар жү ргізіледі.

6. Баланың, жасө спірімнің даралық ерекшеліктерінің оның жеке тұ лғ алық ө згешелігінің, бейімділігінің, қ абілетінің жетілу жә не мінез-қ ұ лық ерекшелігін психологиялық талдау мақ сатында педагогикалық консилиум ұ йымдастырылады.

7. Мектеп ұ жымында жайлы психологиялық хал-ахуал туғ ызу бойынша жұ мыс жү ргізеді. Балалар тә рбиелейтін оқ у-тә рбие мекемелерінде жағ ымды психологиялық ахуал қ ұ ру мақ сатында жұ мыстар жү ргізіледі:

- педагогикалық ұ жымда қ арым-қ атынас тү рін жақ сартады (ересек – ересек);

- педагогтың балалармен қ арым-қ атынас тү рінің жақ сара тү суіне септігін тигізеді (ересек – бала);

- кә сіби жә не жеке проблемаларды қ амти отырып, бала тә рбиелеу ұ жымдарында педагогтарғ а, тә рбиешілерге жә не басқ а қ ызметкерлерге кең естер береді. Мектеп оқ ушыларына арналғ ан психологиялық ү йірмеге жетекшілік жасай алады.

8. Мектеп ә кімшілігіне, педаготарғ а, ата-аналарғ а, оқ ушыларғ а психологиялық артық жү ктелу мен невротикалық ушығ удың алдын алу мә селелері бойынша кең ес береді. Педагогикалық ұ жым мү шелерінен психологиялық артық салмақ ты тү сіріп жә не оны ескерту шараларын жү зеге асыруда педагогтың кә сіби қ ызметінің қ арым-қ атынастық дағ дыларын жетілдіруге септігін тигізеді. Кітапхана қ ызметкерлеріне психологиялық -педагогикалық ә дебиетті жинақ тауғ а кө мектеседі.

9. Балалардың жас ерекшеліктеріне сә йкес жә не олардың дамуының ө зекті мә селелеріне сә йкес педагогикалық ә сер етеді, белгіленген жә не ө ткізілген шараларғ а, тә рбие жұ мысының жоспарына талдау жү ргізеді. Мектептің педагогикалық кең есі мен ата-аналар ү шін нашақ орлық, маскү немдік, шылым шегу, таксикомания, жыныстық бұ зылушылық т.б. мә селелер бойынша ұ сыныстар ә зірлейді, кең ес береді.