Иын, қиынға бейім балалармен жүргізілетін жұмыстар.

Қ азіргі таң да мектептерде мұ ғ алімдерді мазалайтын басты мә селе «қ иын» балалар. Алдымен осы «қ иын» оқ ушылар дегеніміз кімдер? Олар – мектеп тарапынан ерекше, қ осымша бақ ылауды талап ететін, тә рбиелеуге қ арсылық білдіретін оқ ушылар. Сонымен қ оса, білім дең гейі тө мен, тә ртібі нашар, сабақ тан кө п қ алатын, ұ стаздардың талабын орындамайтын, адамгершілік дең гейі тө мен, сыныптастарымен ү немі тіл табыса алмайтын, ұ жым мә селелері қ ызық тырмайтын оқ ушылар, ойлау қ абілеті кейін қ алғ ан, ашуланшақ оқ ушыларды қ иын балалар қ атарына жатқ ызып жү рміз. Осы мә селемен жұ мыс жасай отырып, мектеп психологының яғ ни ө зімнің алдыма қ ойғ ан мақ сатым: «Қ иын» балалармен жұ мыс жү ргізу жолдарын жетілдіре отырып, оқ ушыларғ а қ ұ қ ық тық білім беру мен жоғ ары ә леуметтік-қ ұ қ ық тық мә дениетін қ алыптастырудың тиімді ә діс-тә сілдерін табу.

Ә уелі мына терминдерді ажырата білгеніміз жө н: «Қ иын бала» бұ л — «тә рбиесі қ иын бала», педагогикалық назардан тыс қ алғ ан бала, ә леуметтік назардан тыс қ алғ ан бала, адамгершілік дамуында ауытқ ушылық бар бала.

Тә ртіп бұ зушылық қ а бейімділік белгілері кө ріне бастағ ан баламен бірінші кү ннен саналы тә ртіпке жә не мінез-қ ұ лық мә дениетіне тә рбиелеудің жеке жоспары жасалады. Оқ ушы мінез-қ ұ лқ ындағ ы теріс белгілерін ең алғ ашқ ы кө рініс беруінен-ақ байқ ап, ауытқ ушылық тың алдын алуғ а мү мкіндік береді.

Оқ ушының мінез – қ ұ қ ының ерекшеліктерін анық тау барысында тө мендегілерге кө ң іл бө лгенміз жө н:

— Оқ ушының тә ртібін сабақ ү стінде жә не сабақ тан тыс кезең де бақ ылау;

— Оның қ ызметін талдау (ә р пә н бойынша дә птерін, бақ ылау жұ мыстары, шығ армалары, т.б.);

— Оқ ушыдан оны не қ ызық тырады жә не жақ сы кө ретін сабақ тары жө нінде ә ң гімелесу;

— Достарымен, ата – анасымен ә ң гіме жү ргізу.

Жазалау мен кө термелеу ә дістерін қ атар қ олдану – педогогтің негізгі қ ұ ралы болуы тиіс. Таң дап алынғ ан ә діс – тә сілдер баланы ө з қ ылығ ына басқ аша қ аратып, мінезін жақ сы жақ қ а ө згертуі тиіс. Орынды қ олданылғ ан ә діс – тә сілдер оқ у – тә рбие жү йесінің дең гейін кө теріп, қ иын оқ ушы мен педагог қ арым – қ атынас жақ сартатыны сө зсіз.

Жалпы «қ иын» балалармен жұ мыс жасау тү рлері:

1. Ең ә уелі сабақ қ а деген қ ызығ ушылығ ын ояту;

2. Жеке талап қ ою оқ ушының ө зіне деген сенімін бекіте тү су;

3. Ө зінің мү мкіндігін тексере отырып, тү рлі іс-ә рекет тү рлеріне қ атыстыру арқ ылы дамуына ық пал ету;

4. Оқ ушының сынып ұ жымында беделін жә не мектепке деген кө зқ арасын қ алыптастыру.

Қ орытындылай келсек, бала, ата – ана жә не мектеп осы ү ш бірлік бірлесе жұ мыс атқ арғ анда ғ ана нә тижеге қ ол жеткізе аламыз.

Психолог тұ лғ асына ұ сынылатын талаптардың ішінен келесі сипаттамаларды бө ліп кө рсетуге болады: психолог жалпы жоғ ары қ абілеттерге ие болуы, зерек, ақ ылды, бостан ойлайтын, терең нен ойлайтын сарапшы, тә жірибелі болу керек. Психолог ә леуметті белсенді, адамдармен жұ мыс жасауды ұ нату, ә леуметке тану (қ ұ птау), адамдарғ а қ айрымдылық пен қ арау, белсенді топтарды тез қ ұ райтын, жоғ ары дамығ ан байланыс қ ұ зыреттілікке ие болуы қ ажет. Сондай «тамаша» психолог неше тү рлі субъектілермен ө зара іріктеу сұ рақ тарына қ ұ зыретті, жеке мү ддені топтық мү дделерге бағ ындыратын, ар-намысты, адал, борыш пен жауапкершілік сезімі бар, кү шті, қ айратты болуы тиіс. Ол батыл, тә жірибелік сұ рақ тарды тез шешеді. Осы талаптар ү лгі болып қ арастырылады, жалпы бағ дар болып саналады.